Phần Sáu Mươi Mốt: Nuôi Gà Đá

Vua Tuyên Vương sai Kỷ
Sảnh nuôi gà đá.

Được mười hôm, Vua hỏi.
Kỷ Sảnh thưa:

- Chưa được. Gà
hăng lắm! Chưa thấy gà khác đã muốn đá rồi!

Cách mười hôm nữa, vua
lại hỏi. Kỷ Sảnh thưa:

- Chưa được. Gà
còn hơi hăng. Trông thấy gà khác đã muốn đá rồi!

Cách mười hôm nữa, vua
lại hỏi. Kỷ Sảnh thưa:

- Được rồi! Gà bây giờ,
cho nghe thấy tiếng gà khác, cũng không cho vào đâu. Trông như gà gỗ, mà
thực, có đủ các ngón tay. Gà khác trông thấy nó cũng đủ sợ, phải lùi
chạy ngay!

Phần Sáu Mươi Hai: Lẽ Tất Nhiên Phải Vậy

Trang Tân bảo Sở Tương
Vương:

- Nhà vua (ngồi xe) bên
tả có Châu Hầu, bên hữu có Hạ Hầu sau xe có Yên Lăng Quân và Thọ Lăng Quân. Bốn
người đó chuyên dâm loạn, xa xỉ, không lo việc nước, Dĩnhđô tất nguy mất.

Tương Vương bảo:

- Tiên sinh già rồi lẫn
chăng? Hay là muốn rủa nước Sở đấy?

Trang Tân đáp:

- Tôi thực tâm thấy tất
nhiên phải như vậy, không dám rủa nước Sở. Nếu nhà vua cứ sủng ái bốn
người đó mãi như vậy, thì nước Sở tất mất! Tôi xin được lánh qua
Triệu, ở đó một thời gian để quan sát những biến cố của nước Sở.

Trang Tân qua Triệu ở năm
tháng. Quả nhiên Tần chiếm những đất Yên, Dĩnh, Du, Thượng Thái, Trần của
nước Sở, Tương Vương phải chạy tróc tới thành Dương, sai người kỵ mã
dẫn đường qua Triệu đón Trang Tân, Trang Tân bằng lòng đi.

Trang Tân tới, Tương
Vương bảo:

- Quả nhân không biết
dùng lời khuyên của tiên sinh, nay sự thế đã như vậy, làm sao bây giờ?

Trang Tân đáp:

- Tôi nghe tục ngữ có
câu: "Thấy thỏ rồi mới nghĩ tới chó săn, cũng không phải là muộn, mất bò
rồi mới lo rào chuồng cũng chưa phải là trễ". Tôi nghe nói xưa kia vua
Thang và vua Vũ chỉ có trăm dặm đất mà hưng thịnh lên được, vua Kiệt, vua
Trụ có cả thiên hạ mà bị nguy vong. Hiện nay nước Sở tuy nhỏ, cắt chỗ dài bù
vào chỗ ngắn thì cũng còn được vài ngàn dặm, chứ nào phải trăm dặm mà
thôi.

Nhà vua không thấy con
chuồn chuồn kia ư? Nó có sáu chân bốn cánh, bay lượn giữa khoảng trời đất,
cúi mổ con muỗi, con ruồi để ăn, ngửa hứng nước sương ngọt ngào để
uống, tự cho rằng chẳng lo lắng gì cả, vì không cạnh tranh gì với ai, có
ngờ đâu một đứa nhỏ cao năm thước lấy mật làm keo bôi vào tơ, cột
cỡ đầu cái gậy dài bốn nhẫn mà bắtđược con chuồn chuồn, chuồn chuồn rớt
xuống đất, bị kiến ăn thịt. Con chuồn chuồn còn là vật nhỏ.

Đến như con chim sẻ vàng
kia, cúi thì mổ những hạt gạo trắng, ngửa thì đậu ở trên cây rậm rạp, hăng
hái vỗ cánh, tự cho là chẳng lo lắng gì cả vì không cạnh tranh với ai, có
ngờ đâu rằng có công tử vương tôn nọ, tay trái giương ná tay phải
cầm đạn, bắn nó ở chỗ cao mười nhẫn, đem về làm chim mồi bắt chim sẽ
khác, ban sáng nó còn bay nhảy trên cây rậm mà tối lại bị xào nấu với muối
giấm, chỉ trong khoảnh khắc đã rớt vào tay cậu công tử nọ. Con sẻ còn là
vật nhỏ.

Đến như con hộc vàng kia
bay lượn trên sông biển, đậu ở cái đầm lớn, cúi thì mổ con lươn con
cá chép, ngửa thì ăn của nấu, cây hoành, hăng hái vỗ cánh mà lướt luồng gió
mát, bay lượn trên cao, tự cho rằng chẳng lo lắng gì cả vì không cạnh tranh với
ai. Có ngờ đâu người thợ săn sửa soạn mũi tên và cây cung màu đen
buộc sợi dây tơ vào cây tên bắn nó ở chỗ cao trăm nhẫn, nó bị trúng mũi tên
nhọn, bị sợi dây tơ kéo về (phía người thợ săn) và rớt xuống đất trong
buồng gió mát: Ban sáng nó còn bay lượn trên sông biển mà buổi tối đã bị
nấu nướng trong cái đỉnh cái vạc rồi. Con hộc vàng còn nhỏ.

Đến như việc Thái Linh
Hầu cũng vậy. Phía Nam, ông ta đi chơi miền Cao Pha, phía Bắc ông ta leo
núi Vu Sơn, uống nước suối Như Khê, ăn cá sông Tương, tay trái ôm hầu non, tay
phải đỡ ái thiếp, cùng với họ rong ruổi ở trong miền Cao Thái mà không lo
gì việc nước cả. Có ngờ đâu Tử Phát được lệnh của Sở Tuyên Vương bắt
trói ông ta bằng sợi dây tơ đỏ, đem về cho Tuyên Vương.

Việc của Thái Linh Hầu
còn là việc nhỏ. Đến việc của nhà vua, ngồi xe, bên trái có Châu Hầu, bên phải
có Hạ Hầu, sau xe có Yên Lăng Quân và Thọ Lăng Quân, ăn lúa gạo
của đất được phong, chở vàng trong kho do bốn phương tiến cống, cùng
với bọn đó rong ruổi ở miền Vân Mộng, mà không lo gì việc quốc gia thiên
hạ cả. Có ngờđâu rằng Nhương Hầu phụng mệnh vua Tần, đem binh lại đóng đầy
thành Mãnh Tái mà nhà vua phải trốn ra khỏi thành đó.

Tương Vương nghe xong,
mặt tái mét, toàn thân run rẩy, rồi cầm viên ngọc khuê trao cho Trang Tân,
phong cho Trang Tân làm Dương Lăng Quân, và cho hưởng đất Hoài Bắc.

Phần Sáu Mươi Ba: Nhất Thống Sơn Hà

Mùa hạ, tháng năm sau
khi đã diệt dược Sở Bá Vương, Hán Bái Công cho đặt tiệc rượu ở cung
nam thành Lạc Dương thiết đãi quần thần.

Rượu uống được vài
tuần, Bái Công nói:

- Ớ liệt hầu và các
tướng, Trẫm hỏi câu này, ai nấy đều nên nói cho thực, không giấu giếm:
Trẫm dở dĩ được thiên hạ là vì sao? Hạ Hạng sỡ dĩ mất thiên hạ là vì sao?

Cao Khởi, Vương Lăng
thưa:

- Hạng Võ sỗ sàng và
khinh người, Bệ hạ nhân hậu và yêu người. Bệ hạ sai người đánh thành cướp đất,
hễ ai lấyđược đâu thì ban cho đấy, đó là cách cùng thiên hạ cùng
lợi chung. Hạng Võ ghét kẻ tài, ganh người hay, kẻ có công thì hại, người hiền
thì ngờ vực, được trận không cho ai công, được đất không cho ai
lợi. Sở dĩ mất thiên hạ là vì thế.

Bái Công mỉm cười bảo:

- Các ông chỉ biết một mà
chưa biết hai. Nay như vận ở chốn trung quân, quyết thắng ra ngoài nghìn dặm,
ta đâu bằng Tử Phòng, trấn thủ quốc gia, vỗ về trăm họ... ta đâu bằng
Tiêu Hà. Cầm quân trăm vạn, đánh đâu thắng đấy, phá đâu lấy đấy, ta đâu bằng Hàn
Tín. Ba người ấy đều là bậc hào kiệt trên đời, ta đều biết dùng
cả ba, cho nên ta lấyđược thiên hạ, Hạng Võ chỉ có một mình Phạm Tăng mà không
biết dùng, cho nên chết về tay ta.

Vậy ta phạt các khanh một
người một chung rượu.

Phần Sáu Mươi Bốn: Vay Lúa

Trang Tử nghèo túng...
sang Giám Hà Hầu vay lúa. Giám Hà Hầu nói:

- Tôi có cái ấp sắp nộp
tiền lúa. Tôi sẽ giúp ông trăm lượng. Có được không?

Trang Tử giận:

- Hôm qua, khi
Châu đến đây, giữa đường nghe có tiếng kêu, ngoảnh lại trông,
thì thấy một con cá đang vùng vẫy trong cái vết bánh xe. Châu tôi hỏi:

- Cá đến đây
làm gì?

Cá nói:

- Tôi là thủy thần ở bể
Đông, ông có thể giúp tôi một chén nước mà cứu tôi không?

Châu tôi nói:

- Để tôi qua chơi bên
phía Nam nước Ngô nước Việt, rồi khi về, tôi sẽ lấy nước Tây Giang về đón
người. Có được không?

Cá giận nói:

- Tôi đang cần nước,
ông chỉ cho tôi một ít là đủ sống. Nay nói như ông, đợi đến lúc
ông về thì đến hàng cá khô, sẽ thấy tôi nơi đấy!

Phần Sáu Mươi Lăm: Học Bắn Cung

Kỷ Xương vào hầu Phi Vệ,
xin học phép bắn cung.

Phi Vệ bảo:

- Anh phải học
không được chớp mắt trước, rồi sau mới học bắn được.

Kỷ Xương vâng lời trở về,
ngày ngày nằm dưới cái khung cửi của vợ, giữa chỗ gọng máy đưa lên xuống.
Hai năm sau, thành quen mắt, cho dù cho cái đầu dùi đâm vào, cũng không chớp mắt nữa.

- Chưa được. Anh còn
phải học nhìn. Bao giờ nhìn vật nhỏ như to, nhìn vật tối như sáng, thì bấy
giờ đến đây, ta sẽ dạy.

Kỷ Xương lại vâng lời trở
về, bắt một con rận treo trước cửa sổ, ngày đêm nhìn vào. Sau mười hôm mỗi
ngày nhìn thấy một to. Sau ba năm, nhìn thấy to bằng cái bánh xe. Bấy giờ trông
vật gì cũng to như núi, như gò cả. Kỷ Xương bèn làm một chiếc cung nhỏ bằng
sừng, mũi tên bằng đầu kim, bắn trúng giữa bụng con rận. Đến thưa chuyện
với Phi Vệ. Phi Vệ mừng bảo:

- Anh đã
học được rồi đó!