29 -NAMVIỆT VƯƠNG
ĐINH LIỄN GIẾT THÁI TỬ HẠNG LANG

Nam
Việt Vương Đinh Liễn là con trai trưởng của Đinh Tiên Hoàng. Đinh Liễn sinh năm
nào không rõ, chỉ biết vào năm Tân Hợi (951) Đinh Liễn đã là một thanh niên
cường tráng, từng cùng với cha xông pha trận mạc khắp nơi. Năm Kỷ Tị (969), sau
khi Đinh Bộ Lĩnh lên ngôi Hoàng đế, xưng là Đinh Tiên Hoàng đế, đặt quốc hiệu
là Đại Cồ Việt, định đô ở Hoa Lư, thì Đinh Liễn được phong làm Nam Việt Vương.
Năm Nhâm Thân (972), Nam Việt Vương Liễn được cử đi sứ sang nhà Tống. Năm ấy,
nhà Tống phong cho Đinh Tiên Hoàng làm Giao Chỉ Quận vương, còn Nam Việt Vương
Liễn thì được nhà Tống phong làm Kiểm hiệu Thái sư, Tĩnh hải quân Tiết độ sứ,
An Nam đô hộ. Đến năm Ất Hợi (975), nhà Tống lại sai sứ sang gia phong cho Đinh
Liễn làm Khai phủ nghi đồng Tam ti, Kiểm hiệu Thái sư, Giao Chỉ quận vương. Kể
từ đó, mọi việc giao tiếp với sứ giả Trung Quốc, Đinh Tiên Hoàng đều ủy thác
hết cho Đinh Liễn. Tóm lại, Đinh Liễn là người từng trải, có công lao, có năng
lực và cũng có cả uy tín nữa. Quyền kế vị ngôi Hoàng Đế của Đinh Liễn kể như đã
rất rõ ràng.

Tuy
nhiên, mọi chuyện đang bình thường bỗng trở nên rắc rối bởi sự kiện xảy ra vào
đầu mùa xuân năm Mậu Dần (978). Năm đó, Đinh Tiên Hoàng bỗng dưng quyết định
lập người con trai còn nhỏ là Hạng Lang làm Thái Tử và Đinh Toàn làm Vệ Vương.
Điều này cũng có nghĩa là quyền kế vị ngôi vua của Đinh Liễn không còn nữa. Cơn
thịnh nộ của Đinh Liễn bắt đầu. SáchĐại Việt sử kí toàn thư(bản
kỉ, quyển 1, tờ 5-a) chép rằng:

“Mùa
xuân (năm Kỷ Mão, 979), Nam Việt Vương (là Đinh Liễn) giết chết Hoàng thái tử
Hạng Lang. (Đinh) Liễn là con trưởng của Nhà vua, thuở hàn vi từng chịu đựng
gian khổ, khi thiên hạ được thái bình, ý Vua cũng muốn truyền ngôi cho, bèn
phong làm Nam Việt Vương. (Đinh Liễn) lại cũng từng chịu mệnh và nhận tước vị
của nhà Tống ban cho. Nhưng về sau, vua sinh được người con trai nhỏ là Hạng
Lang, rất mực yêu quý, bèn lập (Hạng Lang) làm Thái tử. (Đinh) Liễn bất bình,
liền sai người lập mưu giết đi”.

Lời bàn:Phế
Nam Việt Vương để lập Hạng Lang làm Thái tử, hẳn nhiên, việc làm của Đinh Tiên
Hoàng là sai. Bấy giờ, truyền ngôi cho con trưởng vẫn được coi là đại sự của Đế
vương, là việc lớn của nước nhà. Đinh Tiên Hoàng không làm như vậy, thế là
trong cái sai, còn có thêm cái sai nữa. Lập Hạng Lang làm Thái tử, Đinh Tiên
Hoàng thực sự đã ban ơn riêng cho người mình yêu quý, nhưng cũng thực sự xúc
phạm đến trăm họ đương thời vậy. Lẽ đâu, người giữ ngôi chí tôn, người chịu
trọng trách điều khiển vận mệnh quốc gia lại là một cậu bé! Tiếc thay, Đinh
Tiên Hoàng, người dày dạn kinh nghiệm trận mạc, đủ để được hào kiệt đương thời
tôn làm Vạn Thắng Vương, nhưng lại chưa đủ bản lĩnh và sâu sắc để quyết đoán
đúng đắn những vấn đề ngỡ như rất bình thường của chính sự.

Cái
sai của Đinh Tiên Hoàng là gốc của mọi sự sai, nhưng chẳng phải vì thế mà có ai
đồng tình với hành động tàn bạo của Đinh Liễn. Giết người là tội chẳng thể dung
tha,giết em ruột để giành ngôi thì lại càng không thể dung tha hơn nữa.
Công một thời chẳng thể bù cho tội một lúc, thương hại thay!

Về
chuyện Nam Việt Vương Đinh Liễn giết Thái tử Hạng Lang, lời bàn của sử thần Ngô
Sĩ Liên trongĐại Việt sửkítoàn thư(bản
kỉ, quyển 1, tờ 5a - b) thật đáng để cho đời đời suy ngẫm:

“Truyền
ngôi cho con trưởng là đạo thường của muôn đời, bỏ đạo ấy mà không có biến loạn
thì quả là chưa bao giờ nghe vậy. Cũng có khi nhân thờiloạn mà lập
Thái tử, nhưng trước hết phải chọn người có công, nếu con trưởng ác đức thì
phải phế bỏ đi rồi sau mới lập con thứ. Thế là xử việc lúc biến mà vẫn được
đúng, người xưa cũng từng làm. Nam Việt Vương (Đinh) Liễn là con trưởng, từng
có công lao, chưa thấy có lỗi. Đinh Tiên Hoàng vì yêu con thứ mà quên con
trưởng, tưởng thế là thỏa tình yêu quý, nào có biết đâu như thế là làm hại con.
Còn như (Đinh) Liễn giết em, nhẫn tâm đến thế thì rõ là thiên đạo và nhân luân
đều mất hết, tức là tự chuốc họa thiệt thân, lại còn liên lụy đến cha nữa (chỉ
việc về sau, hai cha con Đinh Tiên Hoàng và Đinh Liễn bị giết hại), há chẳng
rùng rợn lắm sao? Nếu không như vậy thì tội đại ác của Đỗ Thích (kẻ giết Đinh
Tiên Hoàng và Đinh Liễn) vì đâu mà có, đúng như lời sấm truyền?”

30 - TÊN ĐẠI NGHỊCH THẦN
ĐỖ THÍCH

SáchĐại
Việt sử kí toàn thư(bản kỉ, quyển 1, từ tờ 5-b đến tờ 7-a) chép rằng:

“Mùa
đông, tháng mười (năm Kỉ Mão, 979), quan giữ chức Chi hậu nội nhân là Đỗ Thích
giết chết Nhà vua (là Đinh Tiên Hoàng) ở trong cung. (Đỗ Thích người làng Đại
Đê, huyện Thiên Bản, nay thuộc huyện Vụ Bản, tỉnhNam Định). Trước đó, Đỗ
Thích từng có lúc làm quan ở Đồng Quan (nay thuộc Ninh Bình). Một hôm, nhân nằm
chơi rồi ngủ lại trên cầu, Đỗ Thích mơ thấy có vì tinh tú từ trên trời rơi
xuống và hắn đã nuốt được. Đỗ Thích lấy đó làm điềm tốt, bèn nẩy ra ý định giết
Vua. Đến đây, thấy Nhà vua dùng yến tiệc vừa xong, say rượu nằm ngủ ngay giữa
sân cung đình, (Đỗ) Thích bèn (lẻn vào) giết chết (Nhà vua), lại giết luôn cả
Nam Việt Vương (Đinh) Liễn. Bấy giờ, lệnh lùng bắt thủ phạm rất gấp, (Đỗ) Thích
phải trèo lên nằm trong máng nước ở trong cung suốt ba ngày liền, đói khát lắm.
Thế rồi trời đổ mưa, (Đỗ Thích) thò tay hứng nước mà uống, cung nữ nhìn thấy
nên đi báo. Định Quốc công là Nguyễn Bặc sai người bắt xuống và đem đi chém
đầu...”

...
“Trước kia, khi Vua còn hàn vi, thường ra sông Giao Thủy (ở Ninh Bình) để đánh
cá. Có lần kéo lưới, bắt được viên ngọc khuê to, nhưng lại lỡ làm va vào mũi
thuyền, khiến bị mẻ mất một góc. Đêm ấy, (Nhà vua) vào ngủ nhờ ở chùa Giao
Thủy, để viên ngọc ở dưới đáy giỏ cá. Đang khi Nhà vua ngủ say, thấy giỏ cá có
ánh sáng lạ phát ra, nhà sư của chùa (Giao Thủy) bèn gọi Nhà vua dậy để hỏi cho
ra duyên cớ. Nhà vua cứ tình thực mà kể, lại còn lấy viên ngọc cho nhà sư xem.
Xem xong, nhà sư than rằng:

-
Ngày sau, anh sẽ phú quý không biết kể thế nào cho hết, nhưng tiếc là phúc đức
không được bền lâu.

Năm
Thái Bình thứ năm (tức năm Giáp Tuất, 974) trong dân có truyền tụng câu sấm
rằng:

ĐỗThích
thí Đinh Đinh

Lêgia
xuất thánh minh,

Cạnh
đầu đa hoành nhi,

Đạo
lộtuyệt
nhân hành.

Thập
nhị xưng đại vương,

Thập
nhịvônhân
thiện,

Thậpbát
tử đăng tiên,

Kế
Đônhị
thập thiên.

Nghĩa
là:

Đỗ
Thích giết Đinh (Tiên Hoàng) và Đinh (Liễn),

Nhà
Lê xuất hiện bậc thánh minh,

Tranh
nhau để được nhiều gia nô (cho mình),

Đường
sá không còn có bóng người đi.

Có
đến mười hai người xưng là đại vương (chỉ cuộc tranh hùng của mười hai người
con Lê Hoàn sau này).

Nhưng
cả mười hai người đều không ai là người thiện cả.

Họ
Lý chết (chữthập,chữbátvà chữtửghép
lại thành chữlýlà họ Lý,đăng tiênlà
chết).

Sao
Kế Đô chiếu hai chục ngày (ý nói vận hội đen tối khá lâu).

Mọi
người cho rằng số trời là vậy. Bấy giờ, Định Quốc công là Nguyễn Bặc, Ngoại
giáp là Đinh Điền, Thập đạo Tướng quân là Lê Hoàn, cùng nhau rước Vệ Vương là
Đinh Toàn lên ngôi Hoàng đế, tôn (Đinh Bộ Lĩnh) là Đinh Tiên Hoàng đế, tôn thân
mẫu (của Vệ Vương Đinh Toàn) là Dương Thị làm Dương Thái hậu, đồng thời, đem
linh cữu Đinh Tiên Hoàng đế táng ở Sơn Lăng Trường Yên (thuộc Hoa Lư, Ninh
Bình).

Sử
thần Ngô Sĩ Liên nói: Đế vương dấy nghiệp, chẳng có ai lại không nhờ ở trời.
Nhưng, thánh nhân không thể cậy có mệnh trời mà không cố làm hết phận sự của
mình. Cho dẫu là việc đã thành cũng phải lo nghĩ để phòng giữ. Cho nên, sửa
sang lễ nhạc, hình án và chính sự chẳng qua là để giữ lòng người, đặt ra nhiều
lần cửa (trong kinh đô) và đánh trống canh làm hiệu là để đề phòng kẻ hung ác,
bởi vì lòng người ham hố quả không cùng, việc đời nhiêu khê quả không bến,
quyết không thể không phòng bị được. Lo xa cho đời sau, mưu tính cho con cháu
cũng chính là ở chỗ này.

Đinh
Tiên Hoàng chưa thể gọi là đã trọn được đời vì chưa làm hết việc người chứ
không phải là trời không giúp nữa. Và, cũng vì Nhà vua chưa thể gọi là trọn
được đời nên lời sấm truyền kia mới tạm đắc thắng, đời sau rất dễ bị mê hoặc
bởi điều này”.

Lời bàn:Giết
người là tội đại ác. Tội ấy, trời không thể dung, đất chẳng thể tha. Giết người
vì mục đích tranh đoạt chức quyền của vị anh hùng có công lớn với xã tắc, thì
trong tội đại ác, còn có thêm bao tội đại ác nữa. Hỡi đấng cao xanh vô tâm đến
độ lạnh lùng, lẽ đâu như Đỗ Thích mà cũng là người được ư?

Ngô
Sĩ Liên có lời trách Đinh Tiên Hoàng thiếu cẩn trọng. Lời ấy chí phải, nhưng
con người bị con người hãm hại, chẳng qua chỉ vì thiếu cẩn trọng đề phòng, càng
nghĩ càng thấy chua chát làm sao.

Thuở
ấu thơ, kẻ hậu sinh này, từng được đến viếng Hoa Lư và từng được thực hiện một
tục lệ tuyệt vời: bất cứ ai trước khi vào thắp nhang tưởng nhớ Đinh Tiên Hoàng,
đều phải cầm lấy cái roi mây để sẵn, đánh mạnh vào cánh tay bằng đá đặt cách
cửa đền không xa. Đã có không ít người căm giận, đánh đến nát cả roi mây, bởi
vì cánh tay bằng đá ấy tượng trưng cho cánh tay tội lỗi của Đỗ Thích. Tương tự
như vậy, ở Trung Quốc, bất cứ ai vào đền viếng Nhạc Phi (danh tướng của Trung
Quốc thời Tống) cũng đều lấy dùi để sẵn, đánh vào đầu bức tượng Tần Cối (kẻ
gian thần đã hãm hại Nhạc Phi) cách đó không xa. Hóa ra đó đây và xưa nay đều
vậy, có ai lại không khinh ghét lũ bất nghĩa bất trung!

Như
Đỗ Thích, giờ thì dẫu một chút xương tàn cũng chẳng còn nữa, nhưng sự khinh
ghét đã ngàn năm rồi mà có hề giảm bớt, được đâu!