6

NHỮNG NHẬN XÉT VỀ CHÍNH TRỊ VÀ NHỮNG CÔNG CUỘC CHUẨN BỊ

Buổi chiều ngày 15 tháng 4
năm 1944, lần đầu tiên khi nghe vị tân Tham mưu trưởng trình bày cảm tưởng của
ông lúc ở Tổng hành dinh Fuhrer và về tình hình mặt trận Miền Đông, Thống chế
Rommel khai triển thêm những nguyên tắc của ông về chiến lược và về chính trị.

Mặt trận Crimée đã thất thủ,
phòng tuyến vùng đông Lỗ ma ni bị bẻ gập. Sự lớn mạnh của tiềm lực Nga đã tạo
được những tiến bộ đáng kể sau chuyển giao vũ khí, quân trang, quân dụng của
Anh-Mỹ chiếu theo điều khoản trong hiệp ước cho vay; sự kiện này cho phép đoán
trước được những trận đánh quyết định của Nga vào mùa hè. Do “lệnh nguyên tắc”
số 1 ngày 13 tháng 1 năm 1940, Hitler đã từ chối không cho cung cấp mọi tin tức
về tình hình chung ngay cả cho các vị Tư lệnh các mặt trận. Chính nhờ ở những
nguồn tin trung lập, đặc biệt là báo chí Thụy sĩ, và nhờ ở đài phát thanh ngoại
quốc, mà Binh đoàn có thể phác họa được một ý niệm về các kết quả của các cuộc
hội nghị chính trị của phe Đồng minh và về ảnh hưởng bất thần của những cuộc hội
nghị ấy, những kinh nghiệm chiến thuật của Rommel dựa vào cái thế bôn tập của
“Sư đoàn Ma quái” của ông (Sư đoàn VII thiết giáp) ở phương Tây[10] và chiến
trường Bắc Phi. Hồi tháng 5 và tháng 6 năm 1940, trong cương vị Tư lệnh sư
đoàn, Rommel đã vượt sông Meuse ở Dinant, phá vỡ phòng tuyến tăng cường của
liên quân Pháp-Bỉ, và là người đầu tiên tiến đến bờ biển Manche rồi bờ biển Đại
tây dương. Năm 1941, ông đã ổn định được tình hình Bắc-phi bằng những lực lượng
nhỏ yếu của Đức và chuyển sang một cuộc tấn công thắng lợi vẻ vang. Ông chưa thể
đúc kết được những kinh nghiệm của ông tại mặt trận Miền Đông nhưng ông đang
lưu tâm tổng hợp nó lại và khai thác nó.

[10] Đọc: “Rommel, con cáo già của sa mạc” Bản dịch Người
Sông Kiên và Lê thị Duyên, Sông Kiên xuất bản.

Tư tưởng quân sự và chính trị
của ông chú trọng vào những biến cố mùa hè năm 1942. Hồi ấy, một cánh quân Đức-Ý
tại Phi Châu sau khi chiếm xong Tobrouk, đang ở cách Alexandrie - Le Caire
không đầy 100 cây số. Cánh quân này sửa soạn mở mũi dùi về phía kinh Suez và
sông Nil để cắt đứt một huyết mạch tiếp tế của Đế quốc Anh.

Lúc ấy, Thống chế yêu cầu bồi
dưỡng cho cuộc tấn công vì lực lượng của nó suy giảm một cách đáng sợ, ông đã
đòi hỏi rằng vấn đề an ninh của các đường giao thông dành cho việc tiếp viện phải
được những lực lượng hải quân không chiến sung mãn của Ý tham gia bảo vệ. Những
lực lượng này đã không tới, Hải và Không quân Ý, vì sự thụ động của họ đã vô
tình tiếp tay cho quân Đồng minh. Khi Hitler tuyên bố: “Tôi tin tưởng ở
Mussolini hơn là ở những tướng lĩnh Đức”, Rommel liền mời ông ta tới để ông ta
có một cảm tưởng riêng về chuyện này.

Nhưng, kể từ 1941, Hitler đã
không thăm mặt trận nữa. Lộ quân thiết giáp Anh của Montgomery vô cùng hùng hậu
hơn quân Đức, xuất trận trong cái thế được bảo đảm tiếp tế, mở cuộc phản công.
Nó được yểm trợ bằng một lực lượng không quân mạnh mẽ, một lực lượng mà vào
trong thời kỳ này đã phối hợp với hải quân Anh ngăn chặn mọi đường tiếp tế của
Đức. Khi Rommel, vì lương tâm trách nhiệm yêu cầu được rút lui khỏi El Alamein,
thì Hitler liền gửi cho ông bản công điện chấn động như sau: “Tấn công Le
Caire; thắng trận hoặc chết.

Nhưng Rommel không hề nao
núng, hạ lệnh rút lui để cứu vớt những toán quân đã được trao phó cho ông. Thống
chế đã nhìn thấy bị đòi hỏi quá nhiều về “những sứ mạng chinh phục hoàn cầu”;
những phương tiện đã được hứa hẹn lại không đến tay ông. Ở mặt trận Phi châu,
ông ghi nhận được hai kinh nghiệm: một sự kính trọng sâu xa đối với quân lực
Anh quốc mà ông xem như một lực lượng quốc tế và sự kinh khi đối với nước bạn Ý
đại lợi của mình. Những đoàn quân Anh và quân các nước thuộc địa Anh, theo nhận
xét của ông, rất có giá trị về phương diện chỉ huy, kỹ thuật và khả năng tác
chiến: khí cụ của họ hơn hẳn Đức kể cả về lượng cũng như về phẩm: ông cũng rất
nể phục lực lượng của Hoa Kỳ.

Về phần “người bạn Ý”,
Rommel đã tỏ ra đề phòng khi có dịp, bằng lời nói cũng như trên giấy tờ và đã rất
nhiều lần. Những điều dị nghịch của ông không phải chỉ căn cứ trên đường lối
ngoại giao và quân sự của Ý – một đường lối đã đưa đến chỗ thúc đẩy Đức đi vào
cuộc phiêu lưu tại miền Ba nhĩ cán- mà còn căn cứ trên sự hiểu biết chính xác về
nền tảng chính trị, quân sự, tinh thần và kinh tế của Ý nữa.

Bởi những suy luận như vậy,
Thống chế đã đi tới chỗ tương khắc với Adolf Hitler và Bộ Tư lệnh tối cao quân
lực: Hitler và bộ Tư lệnh tối cao, trái lại, đã tỏ ra khinh thường, diễu cợt kẻ
địch Anh và khen đồng minh Ý hết mình. Sự tương khắc ấy càng tăng thêm kể từ
mùa đông 1942 – 1943, khi Hitler đề nghị rút bỏ mặt trận Phi châu và gửi quân
sang mặt trận Miền Đông, nghĩa là di chuyển trọng tâm của cuộc chiến trên một
điểm chính yếu và rời bỏ chiến trường phụ.

***

Đối với vấn đề nước Pháp, Thống
chế đã đề cập tới một cách cần thiết ngay từ khi còn ở Phi châu. Những cuộc
thương nghị của bộ Tư lệnh tối cao Quân lực và Bộ Ngoại giao Đức với Đô đốc
Darlan và tướng Huntziger hồi mùa đông 1940-1941 và trong năm 1941, nhắm mục
đích bảo vệ hậu phương của quân Đức tại Phi châu. Nếu những cuộc thương nghị
này không đi tới một kết quả nào thì lỗi đó do bởi những đòi hỏi quá đáng của
Hitler, đòi hỏi những điều kiện mà nước Pháp không thể nào thực hiện được. Một
đường lối sáng suốt của Đức, bất chấp những yêu sách của Mussolini, có lẽ đã thỏa
hiệp được với Pháp để lôi kéo Maroc, Algerie, Tunisie vào trong một hệ thống an
ninh Âu-Phi. Nhưng, ít ngày sau vụ El Alomein, các lực lượng Mỹ đổ bộ lên vùng
Bắc Phi thuộc Pháp; sự kháng cự của Pháp ngừng lại và sự hòa nhập vào Đoàn quân
Phi châu đã xảy ra ngay sau đó.

Thời gian lưu lại trên đất
Pháp đã giúp cho Erwin Rommel có thể điều nghiên được xứ sở và dân chúng Pháp.
Ông thích phong cảnh nước Pháp; ông có cảm tình chân thật và nồng nhiệt với dân
tộc Pháp; theo ý ông thì thật là khó chịu khi duy trì một quy chế đình chiến suốt
bốn năm trường, và như vậy, là làm giảm uy t chính phủ của Thống chế Pétain một
cách có tổ chức về phương diện đối nội cũng như đối ngoại.

Ông tin tưởng ở sứ mạng nước
Pháp và ông chủ trương, với mục tiêu cần thiết, hòa giải với Pháp khi đã có hòa
bình cũng như không thể đối xử với người Pháp như những kẻ thù. Trong cuộc họp ở
Margival ngày 17 tháng 6, ông trình bày ý kiến của ông đối với chính sách chính
thức đối với Pháp và nhắc Hitler hãy coi chừng sự thống trị của cơ quan Mật vụ
và những phương thức của chương trình Sauckel.

Đây là sự nhận xét của Thống
chế Rommel ngày 15 tháng 4 năm 1944 về tình hình quân sự: ở mặt trận Miền Tây,
cuộc đánh chiếm của Đồng minh sẽ xảy ra chắc chắn, và có lẽ khó lòng ngăn chặn
được nó với những lực lượng đang bố trí. Ở mặt trận Miền Đông, người ta phải
phòng trước cuộc tổng tấn công của Hồng quân vào khoảng giữa năm; ở Ý cuộc tấn
công của Đống minh sẽ thằng lợi từ từ, liên tục tiến về hướng Bắc và tỉa dần lực
lượng Đức. Vì đã biết rõ chiến trường tại Ý, hiểu rõ hoàn cảnh chiến lược,
Rommel đề nghị bỏ rơi miền Trung và Nam Ý, chấp nhận một cuộc rút lui về trấn
giữ vị trí từ Pise đến Florence và tới Ravenne, nhưng Tổng Tư lệnh tối cao quân
lực không nghe lời cứ giữ nguyên vị trí cũ. Thành thử các bờ biển Ý chỉ được
phòng thủ yếu ớt và là một mục tiêu dễ dàng cho cuộc đánh chiếm của địch.

Tình hình chính trị còn tuyệt
vọng hơn tình hình quân sự. Nước Đức chiến đấu đơn độc: nước Ý đã trở thành đối
thủ của Đức; nền độc tài bù nhìn của Mussolini ở miền Bắc Ý không có quyền hành
gì ở những nơi khác. Những tin tức từ Phần Lan, Lỗ ma ni, Bảo gia Lợi đưa về,
cho thấy sự rối ren và bấp bênh của chính quyền và dân chúng những nơi đó.
Không bao giờ người ta lại bắt tay với một kẻ thù duy nhất để loại trừ kẻ thù
kia. Đường lối đối ngoại của Đức thiếu sự sáng suốt và tính chất hoạt động cũng
như đường lối chiến tranh.

***

Trong những cuộc trò chuyện
tại nơi Thống chế Rommel, một số ý kiến của bác sĩ Goerdeler, nguyên thị trưởng
Leipzig, được nhắc tới. Những ý kiến này chuyển tới cho Rommel ngày 11 tháng 4
tại Freydenstadt, qua sự trung gian của ông thị trưởng là bác sĩ Strolin. Cuối
năm 1943, Goerdeler đã thỉnh cầu Strolin bắt liên lạc với Thống chế. Làm sao
thuyết phục được Thống chế thấy rõ sự cần thiết phải dẹp bỏ Hitler và chế độ của
ông ta nếu muốn cứu nước Đức và Âu châu. Thị trưởng Stuttgart, đã từ lâu vẫn
coi Rommel như một người cương nghị và sáng suốt, rất tha thiết với vấn đề
trên, ngay từ lần đầu tiên tiếp xúc với Thống chế hồi tháng 2 năm 1944. Họ đã
thảo luận với nhau về những hoạt động hợp pháp khả dĩ thay đổi được chế độ và
chấm dứt chiến tranh. Về khía cạnh quân sự, biểu đồ kế hoạch được bổ túc bằng
những tin tức do Đại tướng Beck và tướng pháo binh Wagner đưa

Tất cả đều đồng ý là phải
tìm ngay ra những lối thoát và phương tiện để chấm dứt chiến tranh trước khi sự
tan rã rõ rệt làm cho mọi cuộc đàm phán không thể thực hiện được, Rommel, với bản
tính trầm tĩnh nhưng không hề giấu giếm sự kỳ quái của Hitler trên phương diện
quân sự cũng như chính trị, sự khinh thường hoàn toàn đối với nhận thức về Âu
châu và tình nhân loại thực sự của Hitler.

Chính lúc ấy mà hàng loạt những
cuộc hội họp thiết yếu đã diễn ra.

Tư lệnh khu vực Bỉ và vùng bắc
nước Pháp, tướng Bộ binh Alexander von Falkenhausen, người “hùng” của Đệ I Thế
chiến, là một trong những nhân vật đáng chú ý của mặt trận Miền Tây và của quân
đội về phương diện trí thức và nhân đạo. Thống chế Rommel đã từng là phụ tá của
ông, khi von Falkenhausen điều khiển trường Bộ binh Dresde. Ông kính trọng con
người khôn ngoan này. Trước Đệ I Thế chiến, Falkenhansen là tùy viên quân sự tại
Nhật; năm 1934 ông trở thành cố vấn quân sự cho thống chế Tưởng Giới Thạch và kế
tiếp chức vụ của các tướng von Seekt và Welzell.

Ông hiểu rõ dân tộc Anh cũng
như các dân tộc ở Viễn đông. Với bao nhiêu khó khăn trở ngại, ông đã có ý chống
lại những huấn thị của Hitler liên quan tới Bỉ và miền Bắc nước Pháp và cố gắng
cai trị những vùng đất ấy với tư cách con người có phẩm giá. Nhưng ngày 15
tháng 7 năm 1944 ông bị thay thế bởi Khu trưởng Hành chánh (gauleiter) Grobe,
và bị bắt giữ sau ngày 20 tháng 7 năm 1944. Von Falkenhausen thấy rằng cái cơ hội
thành công của một cuộc đảo chánh đã qua rồi; nhưng dù sao đi nữa, cũng phải
triệt để thực hiện sự toan tính đảo chánh để chấm dứt chiến tranh và cứu Tổ quốc
ra khỏi sự khổ ải triền miền.

Tư lệnh tại Pháp, tướng Bộ
binh Karl Heinrich von Stulpnagel, cũng chia sẻ quan điểm của bạn đồng liêu ông
tại Bỉ. Ông đã đẩy mạnh tới mức tối đa, trong lý thuyết cũng như trong thực
hành, những sự chuẩn bị cho một cuộc thay đổi tình thế. Karl Heinrich von
Stulpnagel là một nhân vật hào hùng; ông có tài thao lược của con nhà tướng và
tài chuyên môn. Đại tướng Beck, nguyên Tổng tham mưu trưởng, đã chọn ông làm cộng
sự viên trong cuộc soạn thảo tập quân kỷ dưới tựa đề: Tác Phong Quân Đội. Tài mẫn
tiệp của ông về chính trị đã được tận dụng trông công việc này. Ở ông, khả năng
quân sự lão luyện và sự suy luận vững chắc được bổ túc bởi một ý thức tinh tế,
thăng bằng. Ngoài ra, ông còn có một trình độ triết học và tài ngoại giao mà
ông đã chứng tỏ được khi giữ chức vụ Trưởng khối đặc trách các vấn đề Quân đội
Ngoại quốc trong Bộ Tổng tham mưu và khi làm chủ tịch Ủy ban Đình chiến. Ông là
một người Đức và một người Âu hoàn toàn theo nghĩa của tiếng đó. Những tình cảm
cao thượng của ông về đạo đức đã làm cho ông thấy mình là một nạn nhân thường
trực của tính chất vô luân trong chính sách của Hitler. Ngay từ hồi ông cùng với
Rommel làm giáo sư trường Võ bị Dresde do Falkenhausen điều khiển, ông đã ỏ ra
rất ăn ý với ông Falkenhausen.

Sau những câu chuyện có tính
cách chuẩn bị của ông tham mưu trưởng ngày 15 tháng 5 năm 1944, trong một ngôi
biệt thự tại Mareil-Marly, gần Saint-Germain, một cuộc họp giữa Rommel và
Stulpnagel đi sâu vào vấn đề hơn. Hai người trù liệu những biện pháp chấm dứt
chiến tranh tại Miền Tây và tiêu diệt chế độ Quốc xã. Sau khi kiểm điểm qua
tình hình chính trị và quân sự, họ ấn định chi tiết của công việc chuẩn bị. Hai
vị chỉ huy trưởng khẩn thiết trình bày những nỗi lo ngại về quân sự và chính trị
của mình với vị Tổng tư lệnh mặt trận Miền Tây, Thống chế Von Rundstedt. Họ đã
được Thống chế lắng nghe với vẻ ân cần. Vào tháng năm, vị tướng Bộ Tổng tham
mưu quân lực, tướng pháo binh Edouard Wagner, có nhiệm vụ liên lạc, phối hợp hoạt
động của Miền Tây với các sự thiết bị của Tổng tư lệnh Quân đội, đến lô cốt chỉ
huy của Binh đoàn. Thống chế Rommel phản đối các kế hoạch và dự định ám sát:
Ông không muốn làm cho Hitler biến thành một vị tuẫn thánh. Kế hoạch của ông gồm
việc dùng các đơn vị thiết giáp chắc chắn để bắt sống Hitler và sau đó đưa ông
ta ra tòa án Đức để xét xử về các tội ác mà ông ta đã phạm phải đối với dân tộc
của ông ta và đối với Nhân loại: Dân đã chọn ông ta vậy thì dân sẽ xét xử ông
ta.

Gần như mỗi ngày, những nhân
vật quan trọng của chế độ đều đến để tỏ bày tự do những ý kiến của mình trong
vùng du địa của Bộ tham mưu của Rommel, xa tầm móng vuốt của cơ quan Gestapo và
để tìm các phương sách thoát khỏi một tình thế ngày càng trở nên tuyệt vọng.
Trong số những nhân vật đó có bác sĩ Dorpmuller, quốc vụ khanh và chỉ huy trưởng
Hành chánh Hambourg Kauffmann.

Nhiều tin tức từ mọi từng lớp
dân chúng đưa về cũng xác nhận quan điểm đó và bảy tỏ sự tín nhiệm sâu xa đối với
Rommel về phương diện nhân phẩm và tư cách quân nhân của ông.

Trong những ngày đầu tháng
5, Ernst Junger, lúc ấy là Đại úy trong bộ tham mưu của vị tư lệnh tại Pháp,
mang tới bức giác thư hòa bình, trong đó có một vài điểm ông đã nghiên cứu từ hồi
mùa đông 1941-1942. Rommel rất quan tâm tới những ý kiến của Ernst Junger, đặc
biệt là tới cái nhận thức về người Hoa Kỳ tại Âu châu, một nhận thức dạt dào một
tư tưởng nhân bản Ki tô giáo. Thống chế trù liệu sẽ quảng bá thật rộng rãi tài
liệu lịch sử và nhân đạo ấy khi có cơ hội thuận tiện. Trong thời kỳ của Tín ngưỡng
Tân ước này, lời kêu gọi của Junger gây một sức mạnh gần như thần thoại và đã
tìm được những cơ quan nhận chịu sự quảng bá của ông.