THÁNG THỨ 10

RÈN GIŨA BẢN THÂN

Tháng này trẻ sẽ tập trung vào việc phát
triển về mặt xã hội và việc trở thành một con người có tính cách riêng rõ nét hơn.
Do đó, những hoạt động về thể chất nhằm thực hành lại những gì đã làm được trước
đó nhiều hơn là việc thực hiện những kỹ năng mới.

Sự thay đổi trong
tháng thứ 10

Nếu như ở những tháng đầu tiên, trẻ có những
thay đổi về mặt thể chất (có thể dễ dàng nhận ra) gần như theo từng ngày, từng tuần,
thoáng cái trẻ đã biết làm cái này, cái kia, biết giữ thẳng đầu, biết lẫy, biết
trườn, biết bò,…; thì ở tháng này trẻ không có sự khác biệt nào đáng kể.

Sự thật không phải trẻ không có thay đổi
gì, mà chỉ là sẽ giảm những hoạt động thể chất để phát triển những kỹ năng khác
nhau. Đây cũng chính là những thay đổi trong quá trình phát triển của trẻ.

Các hoạt động và sự chú ý tới chuyển động
cơ thể của trẻ trong thời điểm này đều giảm xuống để tăng cường phát triển các kỹ
năng xã hội với mọi người trong gia đình, bất kể đó là cha, mẹ, anh, chị hay là
những người thân khác. Thêm vào đó trẻ cũng rất quan tâm tới những người lạ mặt
tuy vẫn còn sợ. Ngoài ra trẻ cũng quan tâm tới các hoạt động để phát triển thành
một cá thể khác biệt với những người khác và sự vật khác.

Ðây chính là những
sự thay đổi của trẻ

Phát triển chung

• Chuẩn bị đôi chân bước đi. Từ tư thế bò
trẻ sẽ nhấc mông cao, chân và tay chống thẳng bằng vai (giống con gấu đi bằng bốn
chân) rồi đẩy người lên đứng thẳng trong giây lát nhưng phần lớn vẫn phải bám vịn
vào các vật khác và đi men. Đôi khi trẻ sẽ tập bước đi bằng cách thả tay khỏi vật
đang bám để bám sang vật khác ở gần đó. Đầu tiên trẻ có thể chưa tự tin để bước,
nhưng khi thử lặp lại nhiều lần trẻ sẽ tự tin hơn. Có một số trẻ vẫn chưa có biểu
hiện gì của việc tập đi, song có thể sẽ đứng chững rồi bước đi trong 2 - 3 tháng
tới.

• Sử dụng đôi bàn tay thành thạo hơn. Một
số trẻ cầm được hai đồ vật nhỏ trong một tay khá lâu và nhặt đồ vật cho vào các
đồ đựng như hộp, nồi, ca đựng nước. Nếu để ý kỹ bạn sẽ thấy trẻ bắt đầu phân biệt
việc sử dụng hai bàn tay, tay trái luôn dùng để cầm đồ vật còn tay phải dùng để
nhặt hoặc chạm vào đồ vật khác. Nếu thuận tay phải, trẻ sẽ mút ngón tay trái và
để tay phải được rảnh rỗi để chơi hoặc khám phá các đồ vật. Việc trẻ sử dụng tay
trái ít hơn như vậy nhằm tăng cường vai trò và sự thành thạo cho tay phải. Cơ thể
trẻ bắt đầu có sự khác nhau giữa bên trái và bên phải.

Có thể nghiêng mình để với đồ vật ở bên cạnh.
Trẻ 10 tháng tuổi không giống với những tháng trước là chỉ chú ý tới những đồ vật
ở trước mặt rồi mới cầm lên. Cha mẹ có thể giúp trẻ hoàn thiện kỹ năng này bằng
cách đặt đồ chơi ở bên trái, bên phải để trẻ có thể quay người, nghiêng người lấy
đồ chơi thành thạo hơn.

• Ước lượng được khoảng cách cao thấp tốt
hơn. Khả năng ước lượng khoảng cách của trẻ tốt hơn nên trẻ dám trèo lên, trèo xuống
giường, ghế song trẻ cũng rất cẩn trọng vì chưa mấy tự tin vào khả năng ước lượng
khoảng cách bằng mắt thường của mình. Bạn sẽ thấy trước khi bước xuống trẻ thường
có động tác thò chân chạm xuống đất trước để đo độ sâu hoặc độ cao, nếu lần đầu
tiên cho chân xuống mà không chạm đất trẻ sẽ co chân lên, nếu chân chạm được xuống
đất trẻ mới dám trườn xuống. Sự cảnh giác nói trên thường không xuất hiện với những
trẻ bất cẩn, nóng tính, chính vì vậy những trẻ có tính cách này sẽ thường xuyên
bị đau. Còn những trẻ cẩn thận thường chú ý tới độ cao thấp hơn.

Phát triển về mặt
xã hội và phong cách

• Bày tỏ cảm xúc đa dạng. Bạn sẽ thấy nếu
không vừa lòng, trẻ sẽ khóc hoặc cáu gắt, nếu hài lòng hoặc vui vẻ, trẻ sẽ tươi
cười, vỗ tay, đập chân. Sự bày tỏ cảm xúc đa dạng của trẻ chính là kết quả của sự
phát triển nhân cách và sự sở hữu vốn được hình thành từ các trải nghiệm thông qua
quá trình học hỏi nhiều tháng qua.

• Cần sự thừa nhận nhiều hơn. Trẻ ở độ tuổi
này sẽ rất nhạy cảm trước sự thừa nhận của xã hội, đặc biệt là từ người thân trong
gia đình. Bạn sẽ thấy khi trẻ làm được điều mới như hôn gió, chào tạm biệt, trẻ
sẽ nhìn xung quanh để chờ mọi người vỗ tay hoặc biểu dương trẻ. Nhưng nếu mọi người
thờ ơ, trẻ sẽ giận giữ, cáu gắt hoặc có phản ứng nhằm thu hút sự chú ý của bạn ngay
tức thì.

Nhưng đối với người xa lạ trẻ thường không
chịu thể hiện bất kỳ khả năng nào cho họ thấy. Bạn bảo trẻ vỗ tay hoặc vẫy tay tạm
biệt một người lạ, trẻ sẽ không chịu làm, ngược lại nếu là người trong gia đình,
trẻ sẽ rất thích thể hiện. Cha mẹ nên thường xuyên tỏ thái độ khen ngợi trẻ bởi
đây là cách gây dựng cảm xúc tích cực đối với bản thân trẻ.

• Đã biết từ chối. Trẻ có thể kết nối được
việc lắc đầu với từ không nên trẻ thường lắc đầu khi mẹ bảo trẻ làm việc này, việc
khác.

• Trẻ học được từ việc bắt chước. Bắt chước
là một hoạt động rất quan trọng đối với trẻ trong quá trình học hỏi sẽ bắt đầu xuất
hiện từ tháng này cho tới 2 tuổi. Người mà trẻ thích bắt chước nhất là cha mẹ. Bạn
có thể để ý thấy khi cho trẻ ăn, trẻ sẽ xúc cho bạn và nếu bạn há miệng nhận thìa
cháo rồi nhai, trẻ sẽ bật cười thích thú đồng thời chăm chú nhìn bạn nhai thức ăn,
sau đó trẻ còn có thể lấy khăn lên lau miệng cho bạn nữa.

Ngoài ra trẻ cũng thích bắt chước những trẻ
khác, như khi bạn đưa trẻ đi bệnh viện, trong thời gian ngồi chờ bác sĩ khám, nếu
có 1 trẻ tự nhiên khóc thét lên, tất cả những trẻ ở khu vực đó sẽ lần lượt khóc
theo.

• Trí nhớ tốt hơn và nhớ được lâu hơn. Nền
tảng quan trọng giúp hình thành quá trình bắt chước chính là sự ghi nhớ. Từ tháng
này trẻ có thể nhớ được lâu hơn cả về sự kiện, sự việc và các giai đoạn khác nhau.
Việc trẻ có thể di chuyển thành thạo hơn cũng giúp ích rất nhiều cho việc phát triển
trí nhớ của trẻ. Trẻ được luyện ước lượng khoảng cách bằng mắt thường và bạn sẽ
thấy trẻ có thể quay sang nhặt đồ vật ở bên cạnh hay đằng sau mà không cần nhìn
vì trẻ đã nhớ được rằng đồ mà trẻ vừa chơi vẫn còn ở đó và cách trẻ bao xa.

Sự nhận thức này được hình thành từ quá trình
chơi, tham gia, tiếp xúc, thử nghiệm tới khi hiểu được nguyên nhân và kết quả (ví
dụ: khi lắc đồ vật sẽ phát ra tiếng kêu, lấy que đập xuống bàn sẽ phát ra âm thanh);
việc trẻ có thể di chuyển biết bò, giúp trẻ được nhìn thấy, được ước lượng khoảng
cách và thử nghiệm để tích lũy kiến thức thu được từ các sự vật và con người. Do
đó, cơ hội để trẻ được thử nghiệm, được tiếp xúc và được thấy các sự vật là hết
sức quan trọng.

Giai đoạn này trẻ sẽ
thử làm nhiều việc khác nhau như cầm cốc nước lên đổ xuống hoặc đổ bát thức ăn xuống
sàn. Khi mẹ lau dọn, trẻ sẽ rất chú ý theo dõi. Sau đó, nếu mẹ mang cốc nước và
đĩa thức ăn khác ra, trẻ sẽ lại đổ ra sàn như cũ. Trẻ cũng thích ném đồ vật xuống
sàn, nếu bạn nhặt lên trẻ sẽ lại ném xuống rồi “gọi” bạn lại nhặt lên. Việc lặp đi lặp lại những hành động như vậy không phải
trẻ trêu tức người lớn mà đó chỉ là sự thử nghiệm của trẻ. Trẻ muốn biết kết quả
của việc ném đồ vật và tìm hiểu về khoảng cách, độ cao thấp.

Bên cạnh đó, trẻ cũng rất quan tâm đến sự
chuyển động của các đồ vật. Nếu được chơi với trái bóng, đẩy cho bóng lăn qua lăn
lại, trẻ sẽ chơi được rất lâu; nếu trông thấy hộp phấn rôm mà mẹ từng đổ ra, trẻ
sẽ cầm hộp phấn lên để đổ ra.

Trò chơi giấu đồ

Mẹ thử chơi trò “giấu đồ” với trẻ sẽ giúp
trẻ học hỏi được rất nhiều về sự di chuyển của các đồ vật. Bạn hãy giấu quyển truyện cổ tích dưới chăn, trẻ sẽ lật
chăn ra xem vì trẻ biết rằng quyển truyện đó không biến đi đâu cả mà nó chỉ bị di
chuyển sang chỗ khác mà thôi.

Phát triển ý thức
trở thành một cá nhân

Sự phát triển về tình cảm và cảm xúc của
trẻ như biết yêu, thích, bằng lòng, tức giận, khó chịu, thích thể hiện hay thích
khoe những gì mình làm được… là kết quả của sự phát triển về ý thức trở thành một
cá nhân và ý thức của sự sở hữu.

Nhưng ý thức nói
trên tự sinh ra hay sao?

Câu trả lời là: Tất cả được hình thành từ
những kinh nghiệm, sự học hỏi, nhận thức trong suốt quãng thời gian ngắn ngủi vài
tháng đầu đời của trẻ.

Bắt đầu từ sự nhận thức đối với cơ thể của
chính bản thân trẻ. Đầu tiên, trẻ sẽ nghe được tiếng khóc của mình. Rồi khi đã cử
động được chân tay, trẻ bắt đầu cảm nhận được những cử động của các bộ phận trên
cơ thể và khi chân tay va vào đồ vật, trẻ sẽ biết được rằng mình đã dùng bộ phận
nào đó trên cơ thể va chạm vào đồ vật. Khi trẻ tự cầm được tay mình, bạn sẽ thấy
trẻ sẽ nhìn ngắm và tự chơi với đôi bàn tay. Sau nữa khi nắm được chân mình, ngoài
việc nhìn ngắm, trẻ còn nếm thử. Sau đó không lâu, khi biết lẫy, biết dùng tay cầm
nắm được nhiều đồ vật hơn, biết bò và di chuyển tốt hơn, trẻ sẽ càng làm tăng nhận
thức của mình. Trẻ nhận ra rằng mình hoàn toàn khác biệt với người khác, tách rời
với mẹ, tách rời với sự vật, có thể tự làm được nhiều việc và cuối cùng trẻ biết
“Bản thân tôi chính là tôi, người khác là người khác” một cách rõ ràng, đặc biệt
là khoảng thời gian từ 1 - 2 tuổi, khi bạn đang chơi trò “miệng đâu, mũi đâu” hoặc
chỉ vào các bộ phận của cơ thể và hỏi rằng “Đây là cái gì?”, “Kia là cái gì”...

Có chơi trò “Các
bộ phận cơ thể” không?

Việc trẻ có thể làm được nhiều thứ và di chuyển cơ thể một cách thành thạo
hơn giúp trẻ nhận biết rằng bản thân mình khác với những người khác. Đây là thời
gian phù hợp nhất để dạy trẻ biết các bộ phận trên cơ thể có tên gọi là gì. Cha
mẹ hãy chơi trò “người tôi” với trẻ bằng cách chỉ vào các bộ phận trên cơ thể rồi
hỏi bé “Cái gì đây?”, rồi nói tên bộ phận đó cho bé biết, ví dụ như “Đây là mũi”,
“Đây là miệng”. Thường xuyên chơi trò này với trẻ, không bao lâu trẻ sẽ nhớ được
các bộ phận trên cơ thể.

Sự khác nhau về giới
tính bắt đầu xuất hiện

Trong tháng này, các bé sẽ bắt đầu thể hiện
sự khác biệt về giới tính của bản thân. Có thể để ý thấy sự khác nhau giữa bé trai
và bé gái khá rõ ràng. Điểm khác biệt quan trọng là bé gái sẽ có hành vi ngăn nắp
hơn bé trai. Các bé gái thường chú ý, tập trung vào việc tìm hiểu các sự vật hơn,
thường lớn nhanh hơn, biết chuyện hơn và nói được nhiều hơn (bằng ngôn ngữ của trẻ
10 tháng tuổi).

Về khía cạnh này tiến sĩ Howard A. Moss thuộc
Viện Y tế quốc gia Hoa Kỳ có nhiều nghiên cứu đã được các nhà khoa học, các nhà
xã hội học thừa nhận, đó là: Sự khác biệt về tính cách hay hành vi giữa bé trai
với bé gái không phải là bẩm sinh mà bắt đầu từ việc bắt chước và sự tác động từ
ý muốn của cha mẹ muốn con mình là trai hay gái. Những nghiên cứu về các bậc cha
mẹ (ở Mỹ) cho thấy rằng họ thường đối xử với bé gái khác với bé trai. Với bé gái,
cha mẹ thường nhạy cảm hơn, hay nói và hay cười với trẻ nhiều hơn nên các bé gái
thường hay nói, hay cười hơn các bé trai. Nhìn chung các bậc cha mẹ thường nghĩ
rằng bé gái đáng yêu, mỏng manh hơn nên thường dạy cho bé biết để ý đến những sự
vật có vẻ đẹp, thường cho bé ăn mặc đẹp, dịu dàng và khi chơi trò gì với các bé cũng đều nhẹ nhàng.

Nhưng đối với bé trai, cha mẹ, đặc biệt là
người cha thường nghĩ trẻ phải mạnh mẽ, chơi trò gì cũng phải mạnh bạo, phải dùng
sức nhiều hơn. Vì vậy, các bé trai thường chơi những trò mạnh mẽ chứ không chú ý
tới những trò chơi cần sự tỉ mỉ, cẩn thận như các bé gái.

Nhưng nếu bé gái được
nuôi nấng giống như một bé trai sẽ có tính cách giống con trai. Tương tự như vậy,
nếu bé trai ở cùng với mẹ, ở cùng các chị gái và họ hàng là phụ nữ nhiều, không
thường được gặp cha hoặc đàn ông thì các bé cũng sẽ có nhiều tính cách giống con
gái hơn.

Như vậy, cha mẹ và môi trường sống ảnh hưởng
rất nhiều đến sự hình thành đặc điểm về giới tính của trẻ.

BIỂU ÐỒ PHÁT TRIỂN
CỦA TRẺ TRONG THÁNG THỨ 10

Phát triển về thể
chất

Các phần cơ lớn

• Chỉ cần sự giúp đỡ nhỏ cũng khiến trẻ đứng
được;

• Có thể tự đứng dậy được;

• Đi men theo thành giường, thành ghế, trèo
lên, trèo xuống ghế;

• Bò với tư thế thẳng chân;

• Bước đi được nhưng phải có người giữ hai
tay.

Dáng ngồi

• Đang đứng có thể tự ngồi xuống được;

• Đang từ tư thế ngồi có thể tự nằm sấp xuống
được.

Các phần cơ nhỏ

• Có thể nắm được hai vật nhỏ trên cùng một
tay;

• Cầm một đầu dây quả lắc để quay được quả
lắc;

• Một tay cầm đồ chơi,
tay kia có thể làm được một việc khác;

• Có thể thả đồ chơi đang cầm ở tay ra nhưng
vẫn còn lúng túng.

Phát triển về ngôn
ngữ

• Biết học các từ khác nhau và kết nối với
hành động như “không” với lắc đầu, “bye bye” với vẫy tay;

• Có thể bắt chước nói các từ khác nhau;

• Thích nghe các từ có âm tiết giống nhau.

Phát triển về nhận
thức và khả năng của các giác quan

• Nhìn một đồ chơi nào đó trong một đống
đồ chơi, dùng ngón tay trỏ để chỉ, sờ hoặc chọc vào lỗ;

• Nhìn đồ vật trong hộp và nhặt ra;

• Nhìn đồ rơi ra khỏi lọ;

• Tìm được đồ vật bị giấu kín nếu không thấy
sẽ biết đi tìm ở chỗ khác hoặc quay về tìm ở chỗ cũ; có thể nâng những vật che chắn
lên;

• Bắt chước được nhiều động tác hơn;

• Bắt đầu biết rằng mình là một cá nhân tách
rời với sự vật khác;

• Bắt đầu thích dùng một tay nào đó;

• Biết chỉ những bộ phận trên cơ thể.

Phát triển về mặt
xã hội

• Biết bày tỏ cảm xúc, thích âm nhạc;

• Bắt chước các điệu
bộ, âm thanh, sắc mặt và các hành động;

• Bắt đầu có những biểu hiện về giới tính;

• Bắt đầu biết lo lắng về sự thừa nhận và
không thừa nhận của xã hội với bản thân;

• Nhạy cảm với những trẻ khác, sẽ khóc nếu
trẻ khác được quan tâm hơn;

• Có thể tỏ ra sợ hãi (đó là những hành vi
tiêu cực);

• Kéo bỏ mũ ra làm trò chơi;

• Thích nhất một đồ chơi nào đó và tỏ ra
nhẹ nhàng khi chơi với búp bê.

Lịch trình hàng ngày

• Tự cầm cốc uống nước, tự ăn;

• Có thể khó ngủ;

• Hợp tác với cha mẹ khi được thay quần áo.