Chương 35

Trong rừng

Trước khi mặt trời lặn, tôi vội vã tiến sâu vào rừng, vừa bơi, vừa đi vì ở
đây vẫn còn lớp bùn cứ muốn hút lấy người ta. Nước vào rất sâu trong rừng, và
đêm đã xuống, mà người tôi vẫn chưa khô. Một mùi thối úng xộc vào mũi tôi và
thán khí bốc lên làm tôi bị cay mắt. Chân tôi ngập đầy cỏ và lá cây. Tôi vẫn
đẩy cái bao tải của tôi. Mỗi lần tiến một bước, tôi lại lấy bàn chân dò khoảng
đất ở dưới nước, chỉ khi nào không thấy đất lún, tôi mới bước lên.

Tôi qua đêm đầu tiên trên một cây to. Rất nhiều con thú đi phía dưới tôi.
Cả người tôi nóng hừng hực và như bị chín khắp nơi. Sau khi kéo bao tải lên
thân cây và buộc chắc hai đầu vào cây, tôi lấy áo va-rơi ra mặc. Trong bao tải
là nguồn sống, vì chỉ bổ dừa là tôi có cái ăn để lấy sức chịu đựng. Tôi buộc
con dao phát vào cổ tay phải của tôi. Tôi nằm dài trên cây, người mệt lả, giữa
hai cành cây tạo thành cái hốc, và tôi ngủ thiếp đi không kịp nghĩ đến bất cứ
việc gì. Không, có lẽ tôi còn lẩm bẩm hai ba lần: “Tội nghiệp cho Sylvain”
trước khi ngủ như chết.

Tiếng chim đã đánh thức tôi dậy. Nắng chiếu xiên ngang rất sâu vào rừng:
Vậy thì bây giờ phải là bảy tám giờ sáng. Xung quanh tôi toàn là nước; vậy là
nước thủy triều đang lên. Có thể là đợt nước lên lần thứ mười đang chấm dứt.

Tôi rời đảo Quỷ đã được sáu mươi giờ. Tôi không nhận ra chỗ tôi có ở xa
biển không. Dù sao tôi cũng phải chờ cho nước rút để ra bờ biển hong cho khô
người và tắm nắng. Tôi không còn nước ngọt. Tôi ăn nốt ba miếng cùi dừa còn lại
rất ngon lành, tôi lấy dừa xoa lên các chỗ đau. Cùi dừa có chất dầu, làm dịu các
vết bỏng của tôi. Rồi tôi hút hai điếu thuốc. Tôi lại nghĩ đến Sylvain lần này
còn xót xa hơn. Trước hết, đáng lẽ tôi không nên rủ bạn cùng vượt ngục thì hơn?
Vì tôi vẫn có tham vọng tự mình xoay xở lấy. Nếu vậy, sẽ không có gì thay đổi,
chỉ có điều là một nỗi buồn mênh mông làm tim tôi thắt lại và tôi nhắm nghiền
hai mắt, tưởng chừng làm như thế tôi sẽ không còn trông thấy cảnh bạn tôi sa
lầy nữa. Đối với anh, thế là hết.

Tôi đã nhét chắc bao tải vào chạc cây, bắt đầu lấy trái dừa ra. Tôi lột vỏ
được hai trái bằng lấy hết sức đập mạnh dừa vào thân cây giữa hai chân tôi.
Phải đập ở khoảng đầu trái dừa mới bửa nó ra được. Dùng dao phạt càng tốt. Tôi
ăn cả một trái dừa tươi và uống chút nước dừa ngọt lịm. Nước rút rất nhanh, và
chỉ lát sau tôi đã có thể dễ dàng đi trên bùn để ra bãi biển.

Ánh nắng thật rạng rỡ, và hôm nay biển đẹp không lấy gì so sánh nổi. Tôi
nhìn mãi về nơi mà tôi cho là Sylvain đã chìm xuống. Quần áo tôi đã khô, người
tôi sau khi được kỳ cọ ở một hố nước mặn cũng đã khô. Hút xong một điếu thuốc,
tôi nhìn lần cuối nơi đã chôn vùi bạn tôi, rồi đi vào rừng, bước không khó khăn
lắm. Bao tải trên vai, tôi từ từ đi sâu vào lùm cây. Sau hai giờ, tôi thấy một
khoảng đất mà nước không bao giờ tới. Dưới gốc cây, không có một vết tíchh gì
chứng tỏ nước thủy triều tràn vào tận đây. Tôi sẽ cắm lại đây để nghỉ hẳn hai
mươi bốn giờ. Tôi bổ dần các trái dừa, nạo cùi và cho tất cả vào xắc đề khi
muốn là ăn được ngay. Tôi có thể châm lửa, nhưng tôi nghĩ làm như vậy là không
thận trọng.

Phần còn lại của ngày và đêm hôm đó đã trôi qua vô sự. Tiếng chim ồn ào đã
đánh thức tôi dậy. Tôi nạo nốt cùi dừa rồi đi về hướng đông, vai mang xắc.

Khoảng ba giờ chiều, tôi thấy một con đường mòn. Đây là một con đường nhỏ
của những người đi kiếm balata (một thứ nhựa cây thiên nhiên) hoặc đi khai thác
gỗ, hoặc đi tiếp tế cho những người đi tìm vàng. Con đường hẹp nhưng quang
đãng, không có những cành cây chắn ngang, nghĩa là thường có người đi lại.
Thỉnh thoảng lại có vết chân lừa hay la không đóng móng. Những chỗ bùn đã khô,
tôi để ý thấy có vết chân người, ngón cái hằn rất rõ nét trong đất sét. Tôi đi
cho đến khi trời tối, miệng nhai cùi dừa vừa để nuôi dưỡng cơ thể vừa để khỏi
khát. Thinh thoảng tôi nhai thật kỹ chất bã có dầu lẫn nước miếng và lấy chất
bã đó xoa lên mũi, môi và má. Mắt tôi đầy mủ, hai mí cứ dán vào nhau. Mỗi lần
có dịp là tôi rửa bằng nước ngọt. Trong bao tải của tôi, cùng các trái dừa, còn
có cả một cái hộp, kín nước không thấm được, ở trong có một miếng xà phòng
Marseille, một con dao cạo hiệu Gillette mười hai lưỡi dao lam và một cái chổi
cạo râu, tôi đã thu hồi được cái hộp đó nguyên vẹn.

Tôi bước đi, tay cầm con dao phạt nhưng không có chướng ngại. Tôi để ý thấy
ven đường có những cành cây mang những vết chặt còn mới. Trên con đường mòn
này, có người đi lại, tôi phải thận trọng hơn. Rừng ở đây không giống như rừng
mà tôi được biết trong chuyến vượt ngục đầu tiên ở Saint-Laurent du- Maroni.
Rừng này có hai tầng cây và không rậm rạp như ở Maroni. Tầng cây thứ nhất cao
độ năm, sáu mét, và cao hơn nữa là tầng trên cùng, cao đến hai mươi mét. Chỉ
phía bên phải con đường mòn là còn sáng. Bên trái tối âm u như thể ban đêm.

Tôi đi nhanh, thỉnh thoảng lại qua một khoảng trống do người làm cháy rừng
hoặc sét đánh gây ra. Tôi nhận thấy có những tia nắng. Độ nghiêng của ánh nắng
chứng tỏ là mặt trời sắp lặn. Tôi quay lưng lại phía mặt trời và đi về hướng
đông, nghĩa là phía làng của người da đen ở Kourou hay trại giam tù cũng mang
tên ấy.

Đêm đến đột ngột. Tôi không thể đi đêm được, bèn vào rừng để tìm chỗ ngủ.

Cách lối mòn hơn ba mươi mét, dưới một đùm lá phẳng như là chuối, tôi dùng
dao phạt chặt những tàu lá ấy để trải chỗ nằm. Chỗ tôi nằm rất khô ráo. Cũng
may mà trời không mưa. Tôi hút hai điếu thuốc.

Chiều nay tôi không mệt lắm. Cùi dừa giữ sức cho tôi và tôi không thấy đói.
Tôi chỉ khát đến khô cổ, toi cố làm cho nước bọt là ra nhưng cũng khó khăn.
Giai đoạn hai của chuyến vượt ngục đã bắt đầu, đây là đêm thứ ba tôi ở trên đất
liền mà không gặp phải sự kiện gì khó chịu đến với tôi.

Chà! Nếu có Sylvain bên cạnh tôi! Nhưng anh không còn nữa, biết làm sao bây
giờ? Trên đời này mi không bao giờ cần có người khuyên bảo hay nâng đỡ mi cơ
mà? Mi là chỉ huy hay là lính trơn? Dừng có nghĩ vớ vẩn Papillon, nếu không
phải vì nỗi buồn thường tình vì mất bạn, dù một mình ở trong rừng, mi cũng vẫn
mạnh không kém ai. Bọn ở đảo Royale, Saint-Joseph và đảo Quỷ đã xa rồi, mi chia
tay với chúng đã được sáu ngày. Bọn ở Kourou chắc đã được báo tin rồi. Trước
hết bọn gác Lâm trường, rồi đến bọn da đen ở lán đều biết. Chắc phải có một đồn
cảnh binh ở đó. Liệu đi về hướng làng có gì nguy hiểm không? Tôi không biết gì
về vùng lân cận làng này. Trại giam nằm dính giữa làng và sông. Tôi chỉ biết có
thế và Kourou.

Ở Royale, tôi đã tính bắt người đầu tiên tôi gặp phải dẫn tôi đến gần trại
Inini, nơi của các phạm nhân người tàu, và là nơi ở của Quých-Quých, anh của
Chang. Tại sao tôi lại thay đổi kế hoạch nhỉ? Nếu ở đảo Quỷ, bọn chúng cho là
chúng tôi bị chết đuối thì không có chuyện rùm beng. Nếu chúng xác nhận là có
cuộc vượt ngục thì ở Kourou lại nguy hiểm. Vì đây là lâm trường nên chắc phải
lắm dân A-rập và sẽ có rất nhiều kẻ đi săn người. Papi, cẩn thận kẻo bị chúng
tóm được đấy. Không được phạm sai lầm. Đừng đề bị kẹp chả đấy. Mi phải trông
thấy người ta trước, bất kể người đó là ai, trước khi người ta trông thấy mi.
Kết luận là không được phép đi trên đường mòn mà phải đi trong rừng, song song
với con đường nọ. Hôm nay, mi đã phạm sai lầm khá lớn là cứ nhông nhông đi trên
con đường ấy, mà chỉ có một vũ khí duy hất là con dao phạt. Như thế không phải
là vô ý thức mà là điên rồ. Vậy là ngày mai tôi phải đi trong rừng.

Tiếng thú và tiếng chim hót chào mừng ngày mới đã đánh thức tôi dậy rất
sớm, tôi bừng tỉnh cùng một lúc với rừng cây. Một ngày mới cũng đắt đầu đối với
tôi. Tôi bỏ một nắm cùi dừa vào miệng và nhai thật kỹ. Tôi lấy bã ra để xoa lên
mặt, rồi xuất phát. Dưới lùm cây sát bên đường, tôi đi hơi khó, vì tuy dây leo
và cành cây không nhiều và rậm lắm, cũng phải gạt sang một bên mới tiến lên
được. Dù sao tôi không di trên đường là phải vì tôi chợt nghe có tiếng huýt
sáo. Con đường có một đoạn thẳng dài năm mươi mét. Tôi không trông thấy người
huýt sáo. Á! Y đến đây rồi. Đó là một người da đen Tombouctou. Y vác một bọc
trên vai và tay phải y cầm một khẩu súng trường. Mình y mặc áo sơ mi ka ki,
quần cụt, đùi để trần và chân đi đất. Y cúi đầu xuống đất, lưng trĩu dưới sức
nặng của bọc đồ to kềnh càng.

Tôi nấp sau một cây to ngay bên cạnh đường, tay cầm con dao, chờ y đến
ngang chỗ tôi. Y vừa bước tới cây đó thì tôi lao vào y. Tay phải tôi chộp lấy
tay cầm súng của y và tôi vặn tréo tay y làm y phải buông súng.

- Đừng giết tôi! Vì Chúa, xin hãy thương tôi!.

Y vẫn đứng thẳng, mũi dao của tôi kề sát cổ y. Tôi cùi xuống nhặt cây súng
lên, đấy là một khẩu súng cổ lỗ sĩ một nòng, chắc đã tọng thuốc nổ và chì đầy
ắp.

Tôi lên cò và lùi lại hai mét, ra lệnh:

- Hạ cái dao xuống, để dưới đất. Mày mà chạy là tao bắn chết ngay!

Thằng da đen khiếp đảm, làm theo lời tôi. Rồi hắn nhìn tôi.

- Ông vượt ngục phải không?

- Phải.

- Ông muốn gì? Tôi có gì, ông lấy hết đi. Nhưng xin ông đừng giết tôi. Tôi
có năm con. Ông làm phúc cho tôi được sống.

- Im mồm! Tên mày là gì?

- Jean.

- Mày đi đâu?

- Tôi mang thức ăn và thuốc men cho hai anh tôi đang chặt củi trong rừng.

- Mày từ đâu đến?

- Từ Kourou.

- Mày có phải ở làng này không?

- Tôi đẻ ở đây.

- Mày có biết trại Inini không?

- Có tôi thỉnh thoảng vẫn buôn bán với người Tàu ở trại giam.

- Mày có thấy cái này không?

- Cái gì đấy?

- Một tờ giấy bạc năm trăm francs. Mày hãy chọn đi: hoặc tao bảo gì mày làm
thế, thì tao sẽ cho mày năm trăm francs và trả súng cho mày, còn nếu mày từ
chối hay tìm cách đánh lừa tao, tao sẽ giết mày. Hãy chọn đi.

- Tôi phải làm gì nào? Ông cứ bảo đi, tôi sẽ làm hết, dù không được gì.

- Mày hãy dẫn tao cho an toàn đến gần trại Inini. Sau khi tao gặp được một
người Tàu, mày có thể đi. Bằng lòng không?

- Tôi đồng ý.

- Đừng có đánh lừa tao, không thì chết đấy.

- Không đâu, tôi thề sẽ giúp ông một cách trung thực.

Gã đa đen có mang một thùng sữa hộp. Y lấy ra sáu hộp đưa cho tôi cùng một
mẩu bánh mì và một miếng mỡ lá đã hun khói.

- Đem bao tải của mày giấu vào rừng đi mày sẽ trở lại lấy sau. Tao lấy dao
đánh dấu để mày nhớ chỗ nhé.

Tôi uống một hộp sữa. Y còn cho tôi một cái quần dài và một cái áo thợ màu
xanh. Tôi mặc cả hai vào người tay vẫn không rời khẩu súng.

- Đi trước đi. Jean. Chú ý, cẩn thận đừng để ai trông thấy chúng ta vì nếu
ta bị ai bắt gặp, đấy là lỗi tại mày và lúc ấy tao phải cho mày chết.

Jean biết cách đi trong rừng hay hơn tôi, vì y tránh cành cây và dây leo
rất khéo nên tôi khó nhọc mới theo kịp y.

- Ông phải biết rằng ở Kourou, người ta được báo tin là có hai tên ở đảo đã
vượt ngục. Vì vậy tôi thành thật nói với ông, nếu chúng ta đi gần trại giam
Kourou thì nguy hiểm lắm.

- Mày có vẻ tốt và thật thà. Tao hy vọng không lầm. Mày hãy cho tao biết
đến Inini bằng cách nào là tốt nhất? Mày phải nghĩ rằng tao được an toàn thì
mày được sống vì nếu tao bị bọn cai tù hay bọn đi săn người bắt gặp là tao buộc
lòng phải giết mày đấy.

- Tôi phải gọi ông là gì?

- Tao là Papillon.

- Được rồi, thưa ông Papillon. Phải đi hẳn vào rừng và tránh xa đường mòn.
Tôi bảo đảm sẽ đưa ông đến Kourou bằng cách băng qua rừng.

- Tao tin vào mày đấy. Đi đường
nào mày thấy chắc chắn nhất.

Đi trong rừng chậm hơn, nhưng từ
khi rời con đường mòn, tôi cảm thấy gã da đen bớt căng thẳng. Y không ra nhiều
mồ hôi nữa, nét mặt y cũng không co rúm lại, y như yên tâm hơn.

- Jean này, tao thấy hình như bây
giờ mày bớt sợ rồi phải không?

- Đúng thế, ông Papillon ạ. Đi
gần đường mòn nguy hiểm cho ông lắm, nghĩa là nguy hiểm cả cho tôi.

Chúng tôi đi nhanh. Gã da đen này
thông minh, không bao giờ y đi cách tôi xa quá ba bốn mét.

- Dừng lại đã, để tao cuốn điếu
thuốc.

- Có bao Gauloises đây.

- Cảm ơn Jean, mày tốt lắm.

- Đúng là tôi rất tốt. Tôi theo đạo, và khi thấy các giám thị da trắng đối
xử với các tù nhân ra sao tôi cũng khổ tâm lắm.

- Mày được thấy nhiều cảnh ấy lắm à? Ở đâu?

- Ở lâm trường Kourou. Thấy họ chết dần chết mòn vì phải chặt củi, vì sốt
rét và kiết lỵ, thật là thương tâm. Các ông ở đảo khá hơn. Đây là lần đầu tiên
tôi trông thấy một tù nhân được khỏe mạnh như ông đấy.

- Đúng, ở đảo khá hơn.

Chúng tôi ngồi một lát trên một cành cây to, tôi đưa cho y một hộp sữa. Y
từ chối, y thích nhai cùi dừa hơn.

- Vợ mày còn trẻ không?

- Còn trẻ, mới ba mươi tuổi. Tôi bốn mươi. Chúng tôi được năm con, ba gái,
hai trai.

- Mày kiếm đủ ăn không?

- Tôi làm gỗ hồng tâm, cũng kiếm được; vợ tôi giặt và ủi đồ cho các giám
thị. Cũng đỡ được chút đỉnh. Chúng nó cũng có giầy đi.

Tội nghiệp cho anh chàng da đen đã nghĩ rằng khi các con y có giày đi là
mọi việc đều tốt đẹp. Y to gần bằng tôi, bộ mặt da đen của y trông cũng dễ có
cảm tình. Trái lại, mắt y dễ lộ rõ ràng y có những tình cảm tốt đẹp. Đó là một
con người lành mạnh, một người cha tốt, một người chồng tốt, một tín đồ của đạo
cơ đốc.

- Còn ông thế nào, ông Papillon?

- Tôi đang tìm cách sống lại. Tôi bị chôn sống đã mười năm nay, tôi đã mấy
lần vượt ngục để có ngày được tự do như anh, để được sống bên cạnh vợ con và
tôi sẽ không làm hại cho ai, ngay cả trong ý nghĩ. Anh đã nói ra rồi đấy, chốn
lao tù này thối nát lắm, và người biết tự trọng phải tìm cách trốn khỏi vũng
bùn ấy.

- Tôi sẽ hết lòng giúp ông thành công. Ta lên đường thôi.

Với giác quan định hướng rất tài tình, không do dự chút nào trên đường đi
Jean dẫn thẳng tôi về phía khu trại của người Tàu.

Trời tối được hai giờ thì chúng tôi đến nơi. Từ xa đã nghe thấy tiếng đập,
không thấy có ánh đèn. Jean giải thích cho tôi hiểu là muốn đến thật gần trại,
phải tránh một hay hai tiền đồn nữa.

Chúng tôi quyết định dừng lại để qua đêm. Tôi mệt nhoài, tưởng chết được
chỉ sợ ngủ quên mất. Nếu tôi nhận định làm anh chàng da đen này thì sao? Nếu y
đóng kịch chờ tôi ngủ, rồi cướp lại khẩu súng và giết tôi chết thì sao? Giết
được tôi y có hai cái lợi: trừ bỏ được tôi là một nguy cơ đối với y, và còn
được thưởng vì đã giết được một tên tù vượt ngục. Phải, y rất thông minh. Y
không nói gì, cũng không chờ đợi lâu la mà nằm ngủ say. Tôi vẫn giữ sợi xích và
cái bù-loong. Tôi định trói y lại, rồi tôi lại nghĩ, y có thể tháo ốc bù-loong
ra cũng như tôi vậy, và nếu y làm cấn thận, nếu tôi ngủ quá say, tôi sẽ không
biết gì. Trước hết tôi cố thức. Tôi có nguyên cả một bao thuốc Gauloises. Tôi
biết cách làm để không ngủ gục. Tôi không thể phó thác mình cho một người dù
sao cũng thuộc loại lương thiện và do đó phải xếp tôi vào loại gian phi.

Đêm đen nghịt, y nằm cách tôi hai mét, tôi chỉ nhận ra được đôi gan bàn
chân trắng của y. Ban đêm, rừng có những tiếng động riêng biệt của nó, tiếng hú
liên tục của loài khỉ có bướu to, tiếng hú khàn khàn và rất mạnh, vang xa đến
hàng cây số. Tiếng đó rất quan trọng, vì nó đều đều thì có nghĩa là bầy của
chúng có thể yên tâm ăn hay ngủ. Nếu nó biểu hiện nỗi lo sợ hay mối nguy cơ,
như vậy, là quanh đấy có thú dữ hay người.

Toàn thân căng thẳng, tôi không phải cố gắng lắm cũng giữ để mình không ngủ
thiếp đi, nhờ vài lần dí thuốc lá đang cháy vào da và nhất là nhờ đàn muỗi
chừng muốn hút hết máu của tôi. Nếu tôi dùng nước bọt trộn với ni-cô-tin xoa
lên vai, tôi cũng có thể tránh không bị chúng đốt. Nhưng nếu xoa thứ nhựa ni-cô-tin
này mà tránh được muỗi đốt thì tôi lại ngủ mất. Chỉ cầu sao cho đàn muỗi này
không mang vi trùng sốt rết hay bệnh sốt vàng.

Thế là tôi thoát ra được con đường thối rữa có lẽ mới chỉ tạm thời. Khi tôi
bước vào đấy là năm 1931, tôi mới hai mươi lăm tuổi. Bây giờ là năm 1941, đã
mười năm qua. Vào năm 1932, Pradel, lão biện lý không tim với một bản buộc tội
tàn nhân và vô nhân đạo đã ném tôi vào cái giếng khơi là nơi ao tùy.