Lucius N. Heyer bướng bỉnh không chịu chết. Ông đã hồi
phục lại sau cơn đột quỵ và trở lại văn phòng, phớt lờ sự phản đối của bác sĩ
cũng như sự lo lắng của Guy Francon. Francon đề nghị mua lại cổ phần của ông ở
hãng. Heyer đã từ chối. Đôi mắt xanh xao đầy nước của ông nhìn chằm chằm vào
khoảng không vô định. Cứ hai hay ba ngày ông lại đến văn phòng một lần. Ông đọc
những thư từ để lại trong rổ thư của ông theo thói quen. Ông ngồi ở bàn làm
việc và vẽ những bông hoa lên một một tập giấy trắng, sau đó ông trở về nhà.
Ông đi, chậm chạp lê đôi bàn chân; ông giữ hai khuỷu tay ép chặt vào hai bên
sườn và những cẳng tay vung về phía trước, những ngón tay quặp lại nửa chừng,
giống như những móng vuốt; những ngón tay run run; ông không thể sử dụng bàn
tay trái của mình nữa. Ông sẽ không nghỉ hưu. Ông thích được nhìn thấy tên mình
trên những đồ văn phòng phẩm của hãng.

Ông lờ mờ tự hỏi tại sao ông không còn
được giới thiệu cho những khách hàng lớn, tại sao ông không được thấy phác thảo
những công trình mới, cho đến khi chúng đã được xây đến một nửa. Nếu như ông
nói ra những điều này, Francon lại phản đối: “Nhưng mà Lucius, tôi không thể
nghĩ đến việc làm phiền ông trong tình trạng như thế này. Nếu là người khác thì
hẳn đã nghỉ hưu, nghỉ lâu rồi.”

Francon làm ông hơi hoang mang. Peter
Keating thì đổi thái độ với ông. Keating hầu như không thèm chào ông khi họ gặp
nhau, và rồi như là nghĩ lại, Keating lại bỏ đi giữa lúc đang nói dở câu chào.
Khi Heyer đưa yêu cầu cho một trong những kiến trúc sư, nó không được tiến hành
ngay và người kiến trúc thông báo với ông là lệnh đó đã bị Keating hủy bỏ.
Heyer không thể hiểu điều đó; ông luôn nhớ Keating là một chàng trai rụt rè,
người đã nói chuyện với ông thật vui vẻ về gốm cổ. Đầu tiên ông bỏ qua cho
Keating; sau đó ông cố gắng xoa dịu anh, một cách khúm núm và vụng về; rồi ông
bắt đầu hình thành một nỗi sợ vô cớ với Keating. Ông than phiền với Francon.
Ông nói một cách nóng nảy, cố giữ một giọng uy quyền mà ông chưa bao giờ thực
sự được thực hành: “Anh chàng đó của ông, Guy ạ, tay Keating ấy, anh ta đang
trở nên quá đáng rồi đấy. Anh ta láo với tôi. Ông nên đuổi anh ta đi.”

“Giờ thì ông thấy đấy, Lucius,” Francon
trả lời khô khan, “vì sao tôi nói là ông nên nghỉ hưu. Ông đang làm thần kinh
mình căng thẳng quá mức và ông đang bắt đầu tưởng tượng ra mọi thứ rồi.”

Vào lúc đó, cuộc thi thầu cho tòa nhà
Cosmo-Slotnick xảy ra.

Hãng phim Cosmo-Slotnick ở Hollywood,
California, đã quyết định xây dựng một trụ sở tráng lệ ở New York, một tòa nhà
trọc trời sẽ chứa một rạp chiếu phim và 40 tầng làm văn phòng. Một cuộc thi
toàn thế giới để chọn ra kiến trúc sư cho tòa nhà đã được thông báo trước một
năm. Người ta nói rằng Cosmo-Slotnick không chỉ là những người đi đầu trong
nghệ thuật phim ảnh, mà còn ôm trọn tất cả các nghệ thuật khác, vì tất cả các
nghệ thuật đều có mặt trong điện ảnh; và kiến trúc là nhánh thẩm mỹ đồ sộ, dù
thường bị bỏ quên. Cosmo-Slotnick đã sẵn sàng đưa kiến trúc lên bản đồ.

Cùng với tin mới nhất về việc chọn diễn
viên cho phim Tôi sẽ nhận một thủy thủ
và việc khởi quay Những người vợ để bán
là những câu chuyện về đền Parthenon và điện Pantheon[1].
Người ta chụp ảnh diễn viên Sally O’Dawn đứng trên những bậc thang của nhà thờ
lớn Rheims – trong một bộ áo tắm, và tài tử Pratt Purcell đã nói trong một cuộc
phỏng vấn rằng anh ra đã luôn mơ ước được là một nhà kiến trúc tài ba, nếu anh
không phải là một ngôi sao điện ảnh. Trong một bài báo của mình, cô Dimples
Williams đã trích lại lời của Ralston Holcombe, Guy Francon và Gordon L.
Prescott về tương lai của kiến trúc Hoa Kỳ; còn ở một cuộc phỏng vấn giả tưởng
khác, người ta đã dẫn trích ý kiến Ngài Christopher Wren về phim ảnh. Những tờ
phụ trương Chủ nhật đăng những tấm
ảnh các ngôi sao đang lên của Cosmo-Slotnick mặc quần soóc, áo len, tay cầm
những cái êke và thước trượt, đứng trước những tấm bản vẽ có tiêu đề: Tòa nhà Cosmo-Slotnick phía bên trên một
dấu chấm hỏi.

Cuộc thi được mở cho tất cả các kiến
trúc sư của tất cả các nước; tòa nhà sẽ mọc lên trên đường Broadway và sẽ tốn
mười triệu đô la; nó sẽ là biểu tượng cho sức mạnh của công nghệ hiện đại và
tinh thần của người Mỹ; nó được tuyên bố trước rằng nó sẽ là “tòa nhà đẹp nhất
thế giới.” Ban giám khảo của giải thưởng bao gồm ông Shupe, đại diện cho Cosmo;
ông Slotnick, đại diện cho Slotnick; giáo sư Peterkin của Học viện công nghệ
Santon; thị trưởng thành phố New York; ông Ralston Holcombe, chủ tịch Hiệp hội
Kiến trúc sư Hoa Kỳ; và ông Ellsworth M. Toohey.

Francon hào hứng nói với Keating: “Làm
đi, Peter. Hãy làm hết sức mình. Hãy cho tôi thấy tất cả khả năng của cậu. Đây
là cơ hội lớn dành cho cậu đấy. Nếu thắng cuộc, cậu sẽ được cả thế giới này
biết đến. Và chúng ta sẽ làm thế này: chúng ta sẽ đề tên cậu vào hồ sơ thi,
cùng với tên công ty. Nếu chúng ta thắng, cậu sẽ nhận được một phần năm giá trị
giải thưởng. Cậu biết rồi đấy, giải nhất là 60.000 đô la.”

Keating đáp, vẻ thận trọng: “Nhưng Heyer
sẽ phản đối.”

“Mặc kệ cho ông ta phản đối. Đó là lý do
tại sao tôi làm như vậy. Ông ta có thể sẽ nhận ra được điều thích hợp mà ông ta
nên làm. Và tôi... cậu biết tôi cảm thấy thế nào rồi đấy Peter. Tôi đã coi cậu
như đồng sự của tôi. Tôi nợ cậu cái đó. Cậu xứng đáng có nó. Đây có thể là chìa
khóa giúp cậu có được nó.”

Keating vẽ đi vẽ lại lại đồ án của mình
đến năm lần. Anh ghét nó. Anh ghét mọi thanh rầm của tòa nhà trước khi nó được
sinh ra. Anh vẽ, hai bàn tay run lên. Anh không nghĩ đến bản vẽ dưới tay mình.
Anh nghĩ về những đối thủ khác, về người sẽ chiến thắng và được tuyên bố trước
công chúng là tài giỏi hơn anh. Anh thắc mắc không hiểu cái người đó đang làm
gì, anh ta sẽ làm thế nào để giải quyết vấn đề và vượt được anh. Anh phải đánh bại
hắn ta; chẳng có gì khác là có ý nghĩa nữa; chẳng có Peter Keating nào cả, chỉ
có một cái phễu hút, giống như một loài cây nhiệt đới anh đã nghe kể, một thứ
cây chuyên hút côn trùng vào trong cái phễu của nó, hút chúng đến khô kiệt và
nhờ thế mà nuôi sống mình.

Anh chẳng cảm thấy gì ngoài sự bất ổn to
lớn khi những bản vẽ của anh đã sẵn sàng; khi mà hình phối cảnh tinh tế của một
dinh thự làm bằng cẩm thạch trắng đã được vẽ xong gọn ghẽ, nằm trước mặt anh.
Nó trông như một cung điện Phục hưng làm bằng cao su và được kéo dài lên tới độ
cao 40 tầng. Anh đã chọn phong cách Phục hưng vì anh biết một luật bất thành
văn rằng tất cả các ban giám khảo kiến trúc đều thích các hàng cột, và vì anh
nhớ Ralston Holcombe ở trong ban giám khảo. Anh đã vay mượn từ tất cả các cung
điện kiểu Ý mà Holcombe yêu thích. Trông nó đẹp... có thể là nó đẹp... anh
không chắc. Anh không có ai để hỏi.

Anh nghe thấy những lời đó trong óc mình
và anh cảm thấy một cơn tức giận mù quáng. Anh cảm thấy cơn tức trước khi anh
biết được lý do, nhưng anh cũng gần như lập tức biết cái lý do: có một người
anh có thể hỏi được. Anh không muốn nghĩ đến cái tên đó; anh sẽ không đến chỗ
anh ta; nỗi tức giận bốc lên trên mặt anh và anh cảm thấy những mảng thịt căng
và nóng bừng dưới mắt mình. Anh biết là anh sẽ đến.

Anh gạt bỏ ý nghĩ đó ra khỏi đầu óc. Anh
không đi đâu hết cả. Rồi khi thời điểm đó đến, anh lại vội vã bỏ những bản vẽ
vào một chiếc cặp tài liệu rồi đi tới văn phòng của Roark.

Anh thấy Roark đang ngồi một mình, bên
chiếc bàn làm việc trong một căn phòng lớn không có dấu hiệu của sự hoạt động.

Anh cất tiếng vui vẻ: “Chào Howard. Cậu
khỏe không? Tôi không làm gián đoạn việc gì đấy chứ?”

“Chào Peter,” – Roark đáp “anh không làm
gián đoạn cái gì cả.”

“Cậu không quá bận, đúng không?”

“Không.”

“Không phiền nếu tôi ngồi xuống vài phút
chứ?”

“Ngồi đi.”

“Chà, Howard, cậu đang làm việc rất tốt
đấy. Tôi đã nhìn thấy cửa hàng Fargo. Rất tuyệt. Chúc mừng cậu.”

“Cảm ơn anh.”

“Cậu vẫn đang tiến lên đều, nhỉ? Ba công
trình rồi phải không?”

“Bốn.”

“À phải, bốn, tất nhiên rồi, bốn. Khá
đấy. Nghe nói cậu có gặp trục trặc với nhà Sanborn.”

“Tôi có.”

“Cậu biết đấy, không phải luôn thuận
buồm xuôi gió, không phải luôn thế, cậu biết mà. Có công trình nào mới chưa?
Không có gì sao?”

“Không. Không có gì.”

“Rồi sẽ có thôi. Tôi đã luôn nói là kiến
trúc sư không cần phải đi cắt cổ nhau, có rất nhiều việc cho tất cả chúng ta.
Chúng ta phải xây dựng một tinh thần đoàn kết và hợp tác trong công việc. Ví dụ
như, tham dự vào cuộc thi đó, cậu đã gửi phiếu dự thi chưa?”

“Cuộc thi nào?”

“Trời, thì cuộc thi đó. Cuộc thi Cosmo-Slotnick ấy.”

“Tôi sẽ không gửi phiếu thi.”

“Cậu... không? Hoàn toàn không?”

“Không.”

“Tại sao?”

“Tôi không tham dự những cuộc thi.”

“Vì Chúa, tại sao chứ?”

“Thôi nào, Peter. Anh không đến đây để
tranh luận với tôi về vấn đề này.”

“Thực ra, tôi nghĩ là tôi nên cho cậu
xem hồ sơ dự thi của tôi, cậu biết là tôi không yêu cầu cậu giúp đỡ, tôi chỉ
muốn biết ý kiến của cậu, chỉ là ý kiến chung chung thôi.”

Anh vội vã mở tập tài liệu.

Roark xem xét bản vẽ. Keating hỏi giật giọng: “Sao? Ổn chứ?”

“Không. Nó thật kinh tởm. Và anh cũng biết thế.”

Tiếp đó, suốt mấy tiếng đồng hồ, trong khi Keating ngồi xem,
khi bầu trời tối dần và những ánh đèn sáng lên trong những cửa sổ của thành phố
thì Roark nói, giải thích, vạch những đường nét qua khắp bản vẽ, tháo gỡ cái mê
cung những lối ra của nhà hát, bóc tách những tiền sảnh, phá bỏ những mái vòm
vô tác dụng, uốn thẳng lại những cầu thang. Một lần Keating lắp bắp: “Chúa ơi,
Howard, tại sao cậu không tham gia cuộc thi, nếu cậu làm được thế này?” Roark
trả lời: “Bởi vì tôi không thể. Tôi không thể, kể cả nếu tôi thử. Tôi sẽ cạn
kiệt. Tôi sẽ trống rỗng. Tôi không thể cho họ cái mà họ muốn. Nhưng tôi có thể
gỡ được mớ bòng bong chết tiệt của người khác khi tôi thấy nó.”

Khi Roark đặt bản vẽ sang một bên thì trời đã sáng. Keating
thì thầm:

“Thế còn mặt đứng thì sao?”

“Ôi, mặc kệ cái mặt đứng của anh! Tôi không muốn nhìn vào
những cái mặt đứng kiểu Phục hưng của anh nữa.” Nhưng anh vẫn nhìn. Anh không
thể ngăn bàn tay mình vạch những đường nét ngang qua bản phối cảnh. “Được rồi,
quỷ tha ma bắt anh, hãy cho họ kiểu Phục hưng đẹp nếu anh cứ buộc phải làm thế
và nếu có một cái gọi là Phục hưng đẹp. Chỉ có điều tôi không thể làm nó cho
anh. Hãy tự làm lấy. Một cái gì đó giống như thế này. Đơn giản hơn. Peter ạ,
đơn giản hơn, trực tiếp hơn, cố mà làm ra cái trung thực nhất từ cái thứ giả
dối ấy. Giờ thì về đi và cố gắng tìm ra cái gì đó dựa trên cái này.”

Keating trở về nhà. Anh ta sao chép các sơ đồ mặt bằng của Roark.
Anh dựa vào bản vẽ qua loa của Roark về mặt đứng để tạo ra một phối cảnh hoàn
chỉnh. Sau đó, bản thiết kế được gửi đi, trên phong bì trịnh trọng ghi địa chỉ:

“Cuộc thi Tòa nhà đẹp nhất thế giới

Hãng phim Cosmo-Slotnick

Thành phố New York.”

Trên phong bì, gửi kèm phiếu dự thi, đề tên: “Francon &
Heyer – kiến trúc sư, Peter Keating – cộng tác thiết kế.”