6

Khi tôi thức giấc, mặt trời đã lên cao.

Những khớp ngón tay phải tôi còn cứng đờ vì cầm bút
quá lâu, không nắm lại được. Cơn dông Phật giáo đã sập xuống tôi, đè tôi mệt phờ
và trống rỗng.

Tôi cúi xuống nhặt những trang bản thảo vương vãi
trên sàn. Tôi không còn sức mà cũng chẳng muốn xem lại. Cứ như thể tất cả cơn cảm
hứng ào ạt ấy chỉ là một giấc mơ mà tôi hết muốn để nó bị cầm tù trong những lời
chữ làm nó thành sàm tục.

Mưa nhẹ, thầm lặng. Trước khi đi, Zorba đã đốt lò và
cả buổi sáng, tôi cứ cuộn mình thu lu trước đống lửa, hơ tay, không ăn uống,
không động cựa, chỉ lắng nghe cơn mưa đầu mùa êm đềm rơi .

Tôi chẳng nghĩ ngợi gì. Cuộn tròn như con chuột chũi
trong đất ẩm, óc tôi ngơi nghỉ. Tôi nghe thấy cả những thoáng chuyển động nhẹ,
xào xạc và lở tở của đất, tiếng mưa rơi và tiếng mầm hạt nở. Tôi cảm thấy trời
và đất giao hợp như trong thuở ban sơ khi âm dương phủ nhau tựa đàn ông với đàn
bà và sinh con đẻ cái. Tôi nghe thấy suốt dọc bờ, trước mặt tôi, biển gầm gào
như một con thú dữ và thè lưỡi liếm cho dịu cơn khát.

Tôi sung sướng và tôi biết thế. Trong khi hưởng hạnh
phúc, ta khó mà ý thức được điều đó. Chỉ khi hạnh phúc qua rồi và ta nhìn lại,
ta mới đột nhiên - đôi khi ngỡ ngàng nữa - nhận ra rằng ta đã hạnh phúc biết
bao nhiêu. Nhưng trên bờ biển đảo Crete này, tôi đang hạnh phúc và biết mình hạnh
phúc.

Vùng biển xanh thẫm, mênh mông khát vọng này trải tới
tận bờ Phi Châu. Một ngọn gió nam rất nóng gọi là Livas luôn thổi từ những miền
cát cháy xa xôi. Buổi sáng, biển tỏa một thứ hương thơm như mùi dưa hấu; đến
trưa thì mù sương và bình lặng với những gợn sóng nhỏ tựa bộ ngực non mới nhú:
về chiều, lại thở dài và chuyển sang các màu của hoa hồng, của cà tím, của rượu
vang, và xanh thẫm.

Quá trưa, tôi tiêu khiển bằng cách bốc cát mịn vàng
và để nó chảy chuội nong nóng, êm êm qua các kẽ ngón tay. Bàn tay - một cái đồng
hồ cát qua đó cuộc đời chúng ta chảy chuội đi và mất tiêu. Nó đang tự mất tiêu.
Tôi nhìn biển, lắng tiếng Zorba và cảm thấy hai thái dương rần rật hạnh phúc
như muốn nổ tung.

Tôi nhớ lại một hôm đúng trước năm mới, Alka, đứa
cháu gái bốn tuổi của tôi, trong lúc hai chú cháu đang nhìn vào một cửa hàng đồ
chơi, quay lại nói với tôi nhận xét kỳ lạ này: "Chú Ogre, cháu sướng đến nỗi
muốn mọc sừng ra!" Tôi sửng sốt. Cuộc đời thật là kỳ diệu, và mọi tâm hồn,
khi đâm rễ sâu xuống, gặp gỡ nhau và hòa làm một, thì sao mà giống nhau đến thế!
Vì tôi chợt nhớ ngay đến một hình Đức Phật khắc trên gỗ mun mà tôi đã thấy ở một
viện bảo tàng xa xôi. Sáu bảy năm đau đớn khắc khoải Đức Phật đã tự giải thoát
và tắm trong niềm vui. Gân xanh hai bên trán căng phồng đến mức trồi khỏi da,
biến thành cặp sừng mạnh mẽ xoắn lại như hai chiếc lò xo thép.

Về cuối chiều, cơn mưa nhẹ tạnh hẳn, bầu trời trở
nên trong sáng. Tôi thấy đói và vui thích thấy mình đói vì giờ đây Zorba sắp về,
nhóm lửa và bắt tay vào nấu nướng như một nghi thức thường nhật.

- Lại một chuyện không bao giờ để ta yên, Zorba thường
nói vậy khi đặt nồi lên bếp. Đâu phải chỉ có đàn bà - mẹ kiếp, đó là chuyện bất
tận - lại còn chuyện ăn nữa chứ!

Trên bờ biển này, lần đầu tiên tôi cảm thấy có một bữa
ăn là điều thú vị biết bao. Chiều đến, Zorba nhóm bếp giữa hai hòn đá và nấu nướng.
Chúng tôi bắt đầu ăn uống, chuyện trò trở nên rộn rã. Cuối cùng, tôi nhận chân
ra ăn uống là một chức năng tâm linh và thịt, bánh mì, cùng rượu vang là những
nguyên liệu tạo thành trí tuệ.

Sau ngày làm việc vất vả, trước khi ăn uống, Zorba
thường ỉu xìu, mở miệng là gắt, lắm lúc tôi phải gặng mãi lão mới nói, cử động
thì lờ phờ, lóng ngóng. Nhưng vừa "đốt nóng máy", theo cách nói của
lão, là cả cỗ máy mệt mỏi kẽo kẹt của thân thể lão lại hồi dậy một lần nữa, lấy
đà và bắt đầu chạy. Cặp mắt lão sáng lên, tâm trí tràn đầy hồi ức, hai chân mọc
cánh và lão nhảy múa. Hãy nói cho tôi nghe anh làm gì với những thực phẩm anh
ăn, tôi sẽ nói anh là người như thế nào. Có kẻ biến đồ ăn thành mỡ, thành phân,
kẻ biến thành công việc và tâm trạng vui tươi, lại có một số khác, theo như tôi
được nghe nói, biến nó thành Thượng đế. Vậy là phải có ba loại người. Tôi không
thuộc loại tồi tệ nhất, sếp ạ, cũng chẳng thuộc loại ưu tú nhất. Tôi ở đâu đó
giữa hai loại ấy. Tôi biến những gì mình ăn thành công việc và tâm trạng vui
tươi. Xét cho cùng, thế cũng không đến nỗi quá tệ!

Lão nhìn tôi, tinh quái và cất tiếng cười.

- Còn sếp, lão nói, sếp ạ, tôi nghĩ sếp thành thực
ráng hết sức biến những gì sếp ăn thành Thượng đế. Nhưng sếp không thành công
và điều đó làm sếp đau đớn. Điều xảy đến với sếp cũng giống như điều xảy đến với
con quạ.

- Cái gì đã xảy đến với con quạ, Zorba?

- À, sếp thấy đấy, trước kia nó thường đi đứng bệ vệ
đúng cách... Ờ đúng như một con quạ vậy. Nhưng một hôm, nó bỗng nảy ra ý muốn
thử đi điệu đàng như bồ câu. Và từ đó trở đi, suốt đời nó, con chim khốn khổ
không sao nhớ lại được dáng đi của chính mình nữa. Nó đánh lộn nhào hết, sếp thấy
không. Nó chỉ còn biết tập tà tập tễnh thôi.

*

Tôi ngẩng đầu lên. Tôi đã nghe thấy tiếng chân Zorba
từ lúc lão lên khỏi đường hầm. Lát sau, tôi thấy lão lại gần, mặt chảy dài cau
có, hai cánh tay thõng hai bên sườn.

- Chào sếp, lão nói, không chút sinh khí.

- Chào Zorba. Công việc hôm nay ra sao?

Lão không trả lời.

- Tôi đi nhóm bếp, chuẩn bị bữa ăn đây, lão nói.

Lão lấy một ôm củi trong góc, đi ra ngoài, khéo léo
xếp các thanh củi thành một đống giữa hai hòn đá và nhóm lửa. Lão đặt cái nồi đất
lên trên, đổ ít nước vào, bỏ hành, cà chua và gạo. rồi bắt đầu nấu. Trong khi
đó, tôi trải khăn lên một cái bàn tròn thấp, cắt bánh mì thành những lát dày và
rót rượu từ hũ ra quả bầu trang trí đầy họa tiết mà ông già Anagnosti đã tặng
chúng tôi ít lâu sau khi chúng tôi tới. Zorba quỳ trước cái nồi, nhìn trân trân
vào ngọn lửa và lặng thinh.

- Bác có con không, Zorba? Tôi đột ngột hỏi.

Lão ngoái lại nhìn tôi.

- Cháu lấy chồng chưa?

Zorba bật cười.

- Tại sao bác cười, Zorba?

- Hỏi gì mà lạ vậy! Lão nói. Cố nhiên là nó có chồng
rồi. Nó đâu phải đứa ngu đần. Hồi ấy, tôi đang làm ở một mỏ đồng gần Pravishta
thuộc miền Chaleidice. Một hôm, tôi nhận được thư của Yanni, em trai tôi. À phải,
tôi quên không nói với sếp là tôi có một em trai, một thằng cha khôn ngoan, chỉ
ngồi nhà cho vay nợ lãi, một thằng đạo đức giả chăm chỉ đi lễ nhà thờ, một trụ
cột của xã hội. Nó là chủ một hiệu tạp hóa ở Salonica. "Anh Alexis thân
yêu" , nó viết cho tôi, "Phrosso con gái anh đã lầm đường lạc lối; nó
đã làm ô danh gia đình ta. Nó có một thằng nhân tình và đã có con với nó. Nhà
ta bại hoại thanh danh rồi. Tôi sẽ về làng cắt cổ nó."

- Thế bác đã làm gì, Zorba?

Zorba nhún vai.

- "Ôi chao, đàn bà!" Tôi nói vậy và xé tan
bức thư.

Lão ghế cơm, bỏ chút muối vào và nhăn răng cười.

- Nhưng khoan đã, sếp chưa thấy khía cạnh tức cười của
câu chuyện này. Hai ba tháng sau tôi lại nhận được bức thư thứ hai của thằng
em. "Chúc anh sức khỏe và hạnh phúc, anh thân yêu", thằng rồ ấy viết
cho tôi. "Thanh danh nhà ta vẫn toàn vẹn, anh lại có thể cất cao đầu. Cái
thằng cha ấy đã cưới Phrosso". Zorba quay lại nhìn tôi. Qua đốm lửa lập
lòe của điếu thuốc lão đang hút, tôi thấy mắt lão long lanh. Lão lại nhún vai.

- Ôi chao, đàn ông! Lão nói với vẻ miệt thị khôn tả.

Lát sau, lão nói tiếp:

- Liệu ta có thể chờ mong gì ở đàn bà, lão nói,
ngoài một điều là đi theo thằng đàn ông đầu tiên nào đến với họ và có con với hắn?
Liệu ta có thể chờ đợi gì ở đàn ông, ngoài một điều là rơi vào cái bẫy ấy? Xin
hãy nhớ lấy lời tôi sếp ạ. Lão bắc nồi khỏi bếp và chúng tôi bắt đầu bữa ăn tối.
Zorba lại trầm ngâm suy nghĩ.

Có điều gì đang làm lão băn khoăn. Lão nhìn tôi,
toan nói rồi lại ngậm miệng lại. Dưới ánh sáng ngọn đèn dầu, tôi thấy vẻ bối rối
lo âu trong mắt lão.

Nom lão như vậy, tôi không chịu nổi.

- Zorba, tôi nói, bác muốn nói với tôi điều gì đó.Vậy
thì nói đi. Nào, hãy xổ ra cho nhẹ mình.

Zorba vẫn im lặng. Lão nhặt một hòn sỏi nhỏ, ném khá
mạnh qua cửa sổ.

- Để yên mấy hòn sỏi đó! Nói đi!

Zorba vươn dài cái cổ nhăn nheo.

- Sếp có tin tôi không, sếp? Lão hỏi, lo lắng nhìn
vào mắt tôi.

- Có chứ, Zorba, tôi đáp. Bác làm bất kỳ cái gì cũng
không thể sai lầm, ngay cả nếu bác muốn sai cũng không được. Bác giống như con
sư tử, tạm ví như thế, hay con sói. Cái loài thú này không bao giờ ứng xử như bọn
cừu hay lừa; nó không bao giờ phản lại bản chất của mình. Bác cũng vậy, bác là
Zorba triệt để đến tận đầu móng tay móng chân.

Zorba gật đầu:

- Nhưng tôi mù tịt không còn biết chúng ta đang đi
đâu nữa! Lão nói.

- Tôi biết. Cái đó thì bác khỏi phải băn khoăn. Bác
cứ việc thẳng tiến!

- Nói lại đi, sếp, cho tôi thêm can đảm nào? Lão kêu
lên.

- Thẳng tiến!

Mắt Zorba sáng lên.

- Bây giờ thì tôi có thể nói với sếp, lão nói, mấy
ngày gần đây, tôi đang vạch một kế hoạch lớn trong đầu, một ý ngông cuồng. Có
nên thực thi không?

- Bác cần gì phải hỏi tôi? Chính vì thế mà chúng ta
đây: thực hiện các ý tưởng.

Zorba vươn cổ nhìn tôi, vui mừng pha lẫn sợ hãi.

- Nói rõ ra, sếp! Lão kêu lên, không phải chúng ta
đây vì than chứ?

- Than chỉ là một cái cớ để ngăn dân địa phương tọc
mạch, cốt sao họ coi mình là những chủ thầu đứng đắn và đừng ném cà chua vào
chúng ta. Bác hiểu không, Zorba?

Zorba ngớ ra. Lão cố hết sức để hiểu mà không dám
tin vào một hạnh phúc như vậy. Thế rồi đột nhiên, lão tin. Lão bổ tới nắm lấy
vai tôi.

- Sếp biết nhảy không? Lão sôi nổi hỏi. Sếp biết nhảy
không ?

- Không.

Lão sững sờ, buông thõng tay xuống.

- Thôi được, lát sau lão nói. Vậy thì tôi sẽ nhảy, sếp
ạ. Sếp ngồi dịch ra, để tôi khỏi va phải.

Lão nhảy vọt một cái, lao ra khỏi lều, trút bỏ giày,
áo ngoài, áo vét, xắn quần lên đến đầu gối và bắt đầu nhảy. Mặt lão còn đen
than, lòng trắng mắt long lanh.

Lão lao vào điệu nhảy, vỗ tay, vọt lên xoáy lộn
trong không trung, buông mình quỳ xuống rồi lại vọt lên, hai cẳng co gập như thể
người lão bằng cao su vậy. Đột nhiên, lão chồm lên không mạnh mẽ như thể muốn
chinh phục những quy luật thiên nhiên mà bay đi. Người ta cảm thấy trong thân
thể già nua của lão, có một linh hồn đang vùng vẫy cố mang phần xác thịt đi và
băng mình vào bóng tối như một thiên thạch. Nó lay chuyển thân thể đang rơi trở
xuống vì không thể ở lâu trên không, nó lại lắc mạnh thân thể không thương xót,
lần này bốc lên, cao hơn một chút, nhưng cái thân thể tội nghiệp lại rơi xuống,
hổn hển.

Zorba cau trán, mặt lão mang một vẻ nghiêm nghị dễ sợ.
Lão thôi không la hét nữa. Nghiến răng lại, lão dốc hết sức đạt đến cái bất khả.

- Zorba! Zorba! Tôi quát lên. Thế là đủ rồi. Tôi sợ
cái thân thể già nua của lão không chịu nổi ngần ấy bạo lực và có thể vỡ tan
thành ngàn mảnh, để gió cuốn đi bốn hướng trời.

Nhưng tôi quát thì ăn thua gì? Làm sao Zorba nghe thấy
tiếng tôi kêu từ dưới đất? Cơ thể lão đã trở nên giống như cơ thể loài chim.

Tôi lo âu theo dõi điệu nhảy man rợ và vô vọng ấy.

Hồi còn nhỏ, tôi thường thả lỏng cho trí tưởng tượng
và kể cho tụi bạn nghe những chuyện bịa quá đáng mà sau đó chính tôi cũng tin
là thật.

Một hôm, thằng bạn nhỏ học cùng trường hỏi tôi.
"Ông nội mày chết như thế nào?"

Thế là tôi bịa ngay ra một huyền thoại và càng bịa
tôi càng tin.

- Ông nội tao có chòm râu bạc trắng và thường đi
giày cao su. Một hôm ông từ mái nhà nhảy xuống, nhưng khi chân vừa chạm đất,
ông lại nảy bật lên như trái banh và càng lúc càng lên cao, cho đến khi mất hút
vào trong mây. Ấy, ông nội tao đã chết như thế đấy.