Mình sống mỗi một mình và mình thích thế. Ở đây có một
lô một lốc những tên Hy Lạp đê tiện (có nơi nào mà cái lũ sâu bọ ấy không đến
được không nhỉ), nhưng mình không muốn dây với chúng. Ngay cả nơi nào cái bọn
lê la tửu điếm các cậu - ma quỷ bắt các cậu đi! - cũng gửi đến bệnh hủi cùng
cái thói nói xấu sau lưng tệ hại của các cậu. Chính trị đó là cái đang làm cho
nước Hy Lạp lụn bại. Tất nhiên, cũng còn có cả nạn cờ bạc, dốt nát và những tội
lỗi về xác thịt nữa.

"Mình ghét dân Châu u, chính vì thế mà mình
lang thang nơi đây quanh quẩn trong vùng núi Usumbara. Mình căm ghét dân Châu
u, nhưng hơn hết, mình căm ghét bọn Hy Lạp đê tiện và tất cả những gì là Hy Lạp.
Mình sẽ không bao giờ đặt chân trở lại Hy Lạp. Đây là nơi mình sẽ sống nốt những
năm còn lại. Mình đã thuê xây mộ sẵn ngay trước lều mình, trên sườn núi hoang dại
này. Thậm chí mình đã dựng cả bia đá và tự khắc lên dòng này bằng chữ hoa lớn:

NƠI ĐY YÊN NGHỈ MỘT TÊN HY LẠP

CĂM GHÉT NGUỜI HY LẠP

"Hễ lúc nào nghĩ đến Hy Lạp là mình lại phá lên
cười, khạc nhổ, chửi thề và khóc. Để khỏi phải nằm thấy người Hy Lạp và mọi cái
gì là Hy Lạp, mình đã bỏ đất nước ra đi mãi mãi Mình đến đây mang theo số phận
mình - không phải là số phận mang mình đến: con người làm theo ý mình lựa chọn!
- mình mang số phận mình đến đây, mình đã và vẫn đang làm việc quần quật như
trâu ngựa. Mình đang đổ mồ hôi và sẽ tiếp tục đổ hàng thùng mồ hôi. Mình chiến
đấu với đất đai, với mưa gió và với thợ thuyền, những nô lệ đỏ và đen của mình.

"Mình chả có niềm vui thú nào. À mà có chứ, làm
việc. Về thể xác và tinh thần, nhưng thiên về thể xác.

Mình thích làm đến kiệt sức, thích đổ mồ hôi. Thích
nghe xương cốt mình kêu răng rắc. Một nửa số tiền bạc kiếm được, mình vứt đi,
phung phí bằng bất cứ cách nào và ở bất cứ nơi nào mình muốn. Mình không phải
là nô lệ của đồng tiền; tiền bạc là nô lệ của mình. Mình là nô lệ của công việc
và mình lấy thế làm tự hào. Mình đốn cây, mình ký hợp đồng với bọn Anh; mình
làm thừng, và bây giờ mình bắt đầu trồng cả bông nữa. Đêm qua, trong đám da đen
của mình, hai bộ lạc Wá yao và Wá ngoni đã đánh nhau vì một người đàn bà - một
con điếm. Chỉ vì tự ái thôi, cậu lạ gì. Y như bên Hy Lạp vậy. Chửi nhau, cãi lộn
om xóm rồi rút gậy gộc ra. Họ choang vỡ đầu nhau vì ả. Giữa đêm bọn đàn bà chạy
đến ôm mình, tru tréo đánh thức mình dậy để đến phân xử. Mình cáu tiết, đuổi tất
cả xéo đi với ma quỷ, rồi bảo chúng đến cảnh cảnh sát Anh. Thế nhưng chúng cứ đứng
ì trước cửa nhà mình gào suốt đêm. Sáng sớm, mình phải ra và làm trọng tài phân
xử.

"Sớm mai, mình sẽ leo lên dãy núi Usumbara với
những rừng rậm, suối mát và màu xanh vĩnh hằng của nó. Này cái đồ Hy Lạp đê tiện,
đồi trụy kia, bao giờ cậu mới rứt bỏ được Châu u... "cái con đĩ thập thành
ngồi vắt vẻo trên bao sông biển, từng phạm tội gian dâm với tất cả vua chúa
trên trần . . .! " Bao gìờ cậu mới đến để chúng mình có thể cùng nhau leo
những trái núi hoang sơ và tinh khiết này?

" Mình có một đứa con với một phụ nữ da đen : một
đứa con gái. Mình đã đuổi mẹ nó: mụ đã công khai cắm sừng lên đầu mình giữa
thanh thiên bạch nhật, dưới tất cả những cây xanh trong rừng. Mình đã ớn mụ và
tống cổ mụ ra khỏi nhà. Nhưng mình giữ con bé lại. Cháu lên hai. Nó đã biết đi
và bắt đầu tập nói. Mình đang dạy nó tiếng Hy Lạp; câu đầu tiên mình dạy nó là:
" Tao nhổ vào mặt bọn bay, đồ Hy Lạp đê tiện, tao nhổ vào mặc bọn bay, đồ
Hy Lạp đê tiện!"

"Nó giống mình, con nhãi con ấy, chỉ có cái mũi
to, bẹt là của mẹ thôi. Mình yêu nó, nhưng chỉ như yêu con chó, con mèo thôi. Cậu
hãy đến đây , làm một thằng nhóc với một mụ đàn bà Usumbara. Một ngày kia, ta sẽ
cho hai đứa cưới nhau để mua vui cho bản thân chúng mình và cả chúng nó nữa!

" Thôi xin chào, chúc ma quỷ luôn đi với cậu và
với mình, bạn thân mến!

KARAYANNIS , Servus diabolicus Dei ( [39] )"

Tôi để mở lá thư trên đầu gối: Một lần nữa, nỗi khao
khát cháy bỏng muốn đi xa lại xâm chiếm tôi.

Không phải vì tôi muốn rời bỏ nơi đây - tôi ở trên bờ
biển đảo Crete này hoàn toàn ổn, tôi cảm thấy sung sướng và tự do và tôi chẳng
thiếu gì - mà vì tôi luôn luôn bị thiêu đốt bởi một nỗi khát khao: sờ thấy và
nhìn thấy thật nhiều vùng đất và biển, tới mức tối đa có thể, trước khi nhắm mắt
xuôi tay.

Tôi đứng dậy, thay đổi ý định và đáng lẽ tiếp tục
leo lên núi thì lại hối hả đi về phía bãi biển. Tôi sờ nắn bức thư kia trong túi
trên của chiếc áo khoác và không thể đợi thêm nữa. Cái tiền vị ngọt ngào đến độ
không chịu nổi của niềm vui này kéo dài thế là đủ.

Tôi về tới lều, nhóm lửa, pha ít trà, ăn chút bánh
mì với mật ong và cam. Tôi cởi quần áo ngoài, nằm dài lên giường và mở bức thư:

"Chào sư phụ và tín đồ mới!

"Mình có một công việc to lớn và khó khăn ở
đây, đội ơn "Thượng đế" - mình phải nhốt cái từ nguy hiểm này trong
ngoặc kép (như nhốt một con thú dữ vào cũi sắt) để cậu khỏi phấn khởi ngay khi
mở thư của mình ra.

Phải, một công việc rất khó khăn, đội ơn "Thượng
đế"!

Nửa triệu người Hy Lạp đang lâm nguy ở miền nam nước
Nga và vùng Caucasus. Nhiều người trong số đó chỉ nói được tiếng Thổ hoặc tiếng
Nga, nhưng trái tim họ nói tiếng Hy Lạp rất nhiệt thành. Họ thuộc nòi giống ta.
Chỉ cần nhìn họ, cái cách mắt họ ánh lên hau háu, soi mói, cái vẻ ranh ma và nhục
dục của cặp môi khi họ mỉm cười, những ngón xoay xở của họ để trở thành các ông
chủ và khiến được bọn mujich làm việc cho họ trên lãnh thổ mênh mông này của nước
Nga - thế cũng đủ để thuyết phục ta rằng - họ là con cháu Odysseus yêu dấu của
ta. Thế là ta đi đến chỗ yêu thương họ và không thể để cho họ bị tiêu diệt.

"Bởi vì họ đang có nguy cơ bị tiêu diệt. Họ đã
mất tất cả những gì họ có, họ đói rách, trần truồng. Họ bị hành cả hai phía - một
đằng là bọn Bôlsêvích, đằng kia là bọn Kurd. Từ mọi ngả, dân tị nạn lũ lượt đổ
về định cư ở tỉnh này tỉnh nọ thuộc Gruzia hoặc Acmêni. Lương thực, quần áo,
thuốc men đều không có. Họ tụ tập ở các cảng, khắc khoải nhìn về phía chân trời.
Họ mong có những con tàu Hy Lạp đến chở họ về đất mẹ Hy Lạp. Một bộ phận của
nòi giống chúng ta - có nghĩa là một phần linh hồn chúng ta - đang trong cơn
kinh hoàng.

"Nếu chúng ta bỏ mặc họ với số phận, họ sẽ bị
tiêu diệt. Chúng ta cần có rất nhiều tình yêu thương, thông cảm, nhiệt tâm và đầu
óc thực tiễn (những đức tính mà cậu rất muốn thấy liên kết lại) nếu chúng ta muốn
cứu họ, mang họ trở về mảnh đất tự do của chúng ta, nơi họ sẽ đắc dụng nhất,
nghĩa là trên biên giới Macedonia và, xa hơn nữa, trên biên giới Thrace. Đó là
cách duy nhất để chúng ta cứu hàng chục vạn người Hy Lạp, đồng thời tự cứu
chúng ta cùng với họ. Bởi vì ngay sau khi tới đây, mình liền vẽ một vòng tròn
theo cách cậu đã dạy mình và gọi vòng tròn đó là "bổn phận của mình
". Mình nói :

"Nếu ta cứu được toàn bộ vòng tròn này ta sẽ được
cứu rỗi. bằng không ta sẽ rồi đời". Vậy mà bên trong vòng tròn đó, là năm
mươi vạn người Hy Lạp!

Mình đi về các tỉnh, các làng, tập hợp tác cả những
người Hy Lạp, viết những bản tường trình, gửi điện tín, cố vận động các quan chức
của chúng ta ở Athens gửi tầu thuyền, lương thực, quần áo, thuốc men và chuyển
những con người khốn khổ ấy về Hy Lạp. Nếu như hăng hái và ngoan cường tranh đấu
là hạnh phúc, thì mình đang hạnh phúc. Chẳng hiểu là mình có may cắt hạnh phúc
theo vóc người của mình không - nói theo ngôn từ của cậu. Cầu trời là có , bởi
vì nếu vậy mình ắt là một con người có tầm vóc lớn lao . Mình những muốn phát
triển tầm vóc của mình tới mức có thể làm cho mình hạnh phúc, theo mình nghĩ;
nghĩa là tới những đường biên giới xa nhất của Hy Lạp. Nhưng thôi, lý thuyết
như thế là đủ rồi! Cậu đang nằm trên bãi biển Crete của cậu nghe tiếng biển và
tiếng đàn santuri - cậu có thì giờ, còn mình thì không. Mình ngụp trong hành động
và mình lấy thế làm vui thích. Hành động, sư phụ nằm ì của tôi, hành động,
không có sự cứu chuộc nào khác đâu.

" Thực ra, đề tài suy tưởng của mình rất đơn giản
và nhất phiến. Mình nghĩ những cư dân này của Pontus và Caucasus, những nông
dân vùng Kars, các thương nhân lớn, nhỏ ở Tbilissi, Batum, Novo Rossisk,
Rostov, Odessa và Crưm đều là đồng bào ta, họ cùng một dòng máu với ta; đối với
họ, cũng như đối với ta, thủ đô Hy Lạp là Constantinople. Tất cả chúng ta có
chung một thủ lĩnh. Người gọi thủ lĩnh đó là Odyssus, kẻ gọi là Consantinos Palaeoiogos
( [40] ) không phải là người đã bị giết dưới chân thành Byzamtium mà là người
kia, nhân vật huyền thoại đã hóa thành đá cẩm thạch và vẫn còn đứng sừng sững đợi
Thiên Thần Tự Do. Lỗi phép cậu, mình gọi vị thủ lĩnh đó là Acritas ( [41] ).
Mình thích cái tên ấy hơn; nghe nó khắc khổ hơn và hiếu chiến hơn. Hễ nghe thấy
cái tên ấy là trong ta nổi dậy hình ảnh Hellene vĩnh cửu, vũ trang khắp mình,
chiến đấu không ngừng không nghỉ trên bờ cõi biên giới. Trên mọi biên giới: quốc
gia, trí tuệ và tâm tình. Và nếu thêm chữ Digenes vào, ta càng mô tả hoàn hảo
hơn các sản phẩm tổng hợp tuyệt diệu của phương Đông và phương Tây là nòi giống
chúng ta .

Hiện nay mình đang ở Kars, mình đến để tập hợp tất cả
những người Hy Lạp ở các làng lân cận. Vào hôm mình tới đây bọn Kurd đã bắt một
thầy giáo và một linh mục Hy Lạp trong vùng và đóng móng ngựa vào chân họ. Các
kỳ mục kinh hãi, trốn vào ngôi nhà mình đang ở. Chúng tôi nghe thấy tiếng đại
bác của bọn Kurd mỗi lúc một gần lại. Tất cả những người Hy Lạp ấy dán mắt vào
mình như thể mình là người duy nhất đủ mạnh để cứu họ.

"Mình định ngày mai đi Tbillissi, nhưng giờ
đây, trước nguy cơ này bỏ đi thì thật xấu hổ. Cho nên mình ở lại. Mình không
nói là mình không sợ, mình sợ nhưng mình xấu hổ. Trong trường hợp tương tự, liệu
Chiến Sĩ của Rembrandt, người Chiến Sĩ của mình, có làm như thế không nhỉ? Hẳn
anh ta sẽ ở lại. Vậy cho nên mình cũng ở lại. Nếu bọn Kurd vào thành phố, lẽ
đương nhiên mình sẽ là người đầu tiên bị đóng móng, mà thế cũng đúng thôi. Sư
phụ ạ, chắc chắn người chẳng bao giờ nghĩ rằng học trò người lại đi đến một kết
thúc như vậy.

"Sau một cuộc bàn cãi dài cơ hồ không bao giờ dứt
theo truyền thống Hy Lạp, chúng mình quyết định là tối nay, tất cả sẽ tập trung
với la, ngựa, bò, cừu cùng đàn bà, trẻ con và tảng sáng, sẽ cùng xuất phát đi
lên phía Bắc.

Mình sẽ đi tiên phong giữ vai trò con cừu đực hướng
dẫn cả đàn.

"Một cuộc di trú của một dân tộc do tộc trưởng
lãnh đạo qua các dãy núi và đồng bằng mang những tên thần thoại! Và mình sẽ là
một thứ Môixe mô phỏng - dẫn giống nòi được chọn lựa tới Đất Hứa, như những người
chất phác này thường gọi Hy Lạp. Dĩ nhiên, để thực sự xứng đáng với sứ mạng
Môixe này và khỏi làm ô danh cậu, đáng lẽ mình phải thanh toán những cái xà cạp
dạ thanh lịch mà cậu vẫn hay giễu và quấn chân bằng da cừu mới đúng. Lẽ ra mình
còn phải có một bộ râu dài lượn sóng, trơn nhẵn và nhất là mộc đôi tù và nữa.
Nhưng rất tiếc, mình không thể làm cậu hài lòng về điểm này được. Bắt mình thay
đổi tâm hồn còn dễ hơn thay đổi phục. Mình đi xà cạp, râu ria cạo nhẵn như đầu
ông sư, và mình không có vợ.

"Sư phụ, đệ tử vọng người sẽ nhận được thư này
vì đây có thể là thư cuối cùng. Chẳng ai biết được. Mình không tin ở những lực
lượng bí mật tả xung hữu đột, không độc ác, không mục đích, giết bất kỳ ai ngăn
đường chúng. Nếu mình từ bỏ trái đất này (mình nói "từ bỏ" để khỏi
làm cậu hoặc chính mình sợ nếu mình dùng cái từ đích xác kia), vậy thế nếu mình
từ bỏ trái đất này, mình mong cậu vẫn tiếp tục khỏe mạnh và sung sướng, sư phụ
thân mến! Điều này nói ra, mình rất ngượng đấy, nhưng vẫn phải nói, cho nên xin
cậu thứ lỗi: Mình cũng yêu cậu vô cùng.

" Ở bên dưới viết vội bằng bút chì, là đoạn tái
bút này:

TB: Mình không quên cái thỏa thuận của chúng ta hôm
mình ra đi. Nếu mình 'từ bỏ' trái đất này mình sẽ báo cho cậu, dù cậu ở đâu
chăng nữa, cậu nhớ nhé, và chớ vì thế mà sợ."