Tôi bối rối quá chừng. Trời đã tối, tôi chưa về nhà. Chắc ba
má nuôi tôi đang băn khoăn lo ngại. Bóng trăng hạ tuần soi sáng những phần tối
của khu vườn nhà Vân. Tất cả khung cảnh chợt sáng lên trong khoảnh khắc. Thật
tình tâm hồn tôi lúc này phức tạp quá không giải thích được. Xót xa một chút thật
sâu cho Vân, cho những luyến lưu vướng mắc ở quận Dĩ Trung nghèo nàn này. Còn lại
là nỗi man man tràn ngập không lời. Niềm ước mơ bây giờ cũng phải mất tên, nỗi
buồn cũng không có ngọn nguồn. Tất cả chơi vơi lơ lửng, nhưng không phải cái lơ
lửng thú vị, mà cái lơ lửng làm cho lòng mình chùn xuống, đột khởi cô đơn, cho
hai bàn tay không muốn đưa và đôi chân không muốn bước. Tôi nhìn sững Vân mà
không nói một lời.

- Anh về nhà đi…

Vân cúi đầu. Dưới bóng trăng, hai giọt nước mắt long lanh.
Tôi bỗng nhớ đến hai giọt nước mắt chảy trên má mẹ của một đêm trăng nào xa
xưa, với ba, để mong ước một tổ ấm gia đình, để cầm bớt chân của con chim sung
sức.

- Vân !... Ngày mai anh đưa Vân đi xem hát nghe !

- Không...

Vân trả lời giận dữ, thật bất ngờ, rồi chạy vụt vào nhà.

- Vân ! Vân !...

Cánh cửa giấu mất ánh đèn dầu. Tiếng con chó Vàng sủa bâng
quơ đáp lời. Vườn cây im lặng giải đầy bóng trăng. Tôi hối hận vì thấy mình vụng
về. Thôi để mai sang xin lỗi Vân vậy. Tôi quay ra về. Sương mờ mịt trên bờ cỏ ướt.

Trên con đường thanh vắng, chỉ có bóng tôi hoạt động. Tôi
ngước nhìn bầu trời trắng đục. Ngôi sao hôm đã phai mất từ lúc nào. Bầu trời
xanh trắng mờ như một váng sữa trong thau nước xanh thẫm.

Những khuôn vườn rậm màu liên tiếp với những thửa ruộng thấp
khô cằn. Đất đang xới và tưới nước để chờ cấy mạ. Sáng mai, tôi lại thức dậy
lúc trời mờ sáng. Ăn vội một bát cơm với tí nước ruốc cay xè. Vác cuốc ra đồng
làm việc đến trưa. Nắm cơm với con cá nục chiên hoặc kho, một tô nước chè tươi.
Ngủ một giấc dưới bóng cụm tre ven bờ ruộng. Mặt trời xế vai lại bắt đầu cày cuốc
tát nước dẫn mương, vun vồng trồng khoai trồng mì. Rồi chiều, rồi tối, rồi
sáng. Từ ruộng từ vườn, về nhà, từ nhà, ra vườn ra ruộng. Cuộc sống vòng vo
trói buộc. Tự nhiên tôi nghe chán nản thật nhiều. Giá như buổi sáng sớm được ngủ
đến khi mặt trời ấm áp đánh thức dậy. Buổi trưa nằm nghe tiếng hát ru hồn vào
giấc ngủ. Không lo, không sợ, không phiền. Thoái mái hoàn toàn. Chả cần biết
mùa này trời có gió, chiều kia trời sẽ giông, đám mây này đem cơn bão, mặt trời
nọ gieo hạn hán. Lúa có đầy đồng, rau có khô đọt, trái có sai quả. Mùa đói, mùa
no, mùa để dành, mùa lo nghĩ. Ôi điên cả đầu. Ngày xưa, từ sự so sánh đó, trở
nên là khoảng đời thoải mái thật sự, dễ dàng thật sự, thích thú thật sự.

Con đường tắt đưa tôi về nhà dẫn qua khu vườn rau trái nhà
Vân. Đôi chân bỗng chợt nhức mỏi lạ lùng. Tôi vấp phải cái đòn gánh của chính
tôi. Cái ngã thật nặng làm trật chân, nhói đau tận ruột. Tôi ngồi bệt xuống giữa
hai vồng mì đã lớn. Dựa nhẹ vào vồng đất vun cao, tôi nắn bóp cái chân đau.

- Mì với khoai không, lấy gì đào ?

Có tiếng nói của ai loáng thoáng từ trong đám khoai mì rậm
lá. Tôi dừng tay, nghe ngóng. Chỉ có tiếng gió rì rào êm ru và bóng trăng giải
im lìm. Có lẽ tôi nghe lầm. Mà không có lý. Tôi xách cây đòn gánh men lần tới
hướng có tiếng nói.

- Hự...

- Bẻ mẹ cả cây rồi giựt trốc gốc chớ mày làm gì như rùa bò dậy
?

- Để tui bà. Lại đẳng đào khoai đi. Lẹ lên hông người ta biết
được thì chết.

- Sức mấy !…

Tôi giận run người. Lại một bọn ăn trộm đây mà. Khoai, mì mới
trổ mà dám đào lên ăn ngang, lại còn phá bẻ cây nữa. Tôi đứng lên. Cái chân đau
suýt làm tôi kêu lên thành tiếng. Tôi cố nắn bóp lẹ, vuốt ngược hai bắp chuối ở
hai chân, nôn nóng. Tiếng cây mì bị bẻ răng rắc, tiếng rễ củ bị giựt bừng bực
làm cho tôi giận đến điên người.

- Cha, củ bự tổ nái...

Câu nói kèm theo tiếng cười thích thú làm tôi quên mất cơn
đau, xách cái đòn gánh xông tới. Dưới ánh trăng lổ chổ, một dáng người nhỏ,
không, một thằng bé đang cắm cúi với chùm khoai mì sai củ. Tôi giơ đòn gánh
lên, nhưng kịp nghĩ vội để đòn gánh xuống, vươn tay chụp lấy cổ áo của nó, tay
kia khóa chặt một tay. Trong phút bất ngờ, thằng nhỏ rú lên một tiếng kinh
hoàng, những củ khoai rớt lả tả. Nó líu lưỡi kêu tên một người nào không thành
tiếng. Tôi gay gắt hỏi :

- Ai cho mày tới đây ăn trộm khoai hả. Mới nhỏ mà đã học
thói ăn trộm của người ta hả. Tao đưa lên quận cho nó bắt nhốt mày.

Không lắng được cơn giận, tôi dang tay tát mạnh vào má thằng
bé. Nó bật khóc van lạy rối rít.

- Ai sai mày tới đây ăn trộm, nói mau. Nhà mày ở đâu. Nói
mau không tao cho vài cái tát ngay. Nói.

Thằng bé không nói mà chỉ xin thả ra và khóc. Giọng Nam quen
thuộc của nó làm tôi hơi nguôi nguôi. Tôi trầm giọng bảo :

- Người ta làm lụng cực khổ, vậy mà khoai mới bây lớn mày đã
bới lên, còn bẻ phá cây nữa. Tưởng không ai biết hết hả… Tao… Ối…

Một vật cứng phạng đúng vai tôi. Mắt tôi như tỏa hào quang,
tôi buông thằng bé ôm lấy cái vai đau. Tiếng gió thứ hai rít lên đằng sau báo
hiệu một vật sắp sửa phang xuống đầu. Phản xạ tự nhiên, tôi chao mình lăn một
vòng dưới đất. Cái đòn gánh của tôi. Phải, cái đòn gánh của tôi đang nằm trong
tay một người con gái, dưới ánh trăng, mái tóc cô ta bời bời trong gió. Cái
đánh hụt khiến cô gái mất thăng bằng ngã nhào lên mình tôi. Quả thật cô ta là một
tay không vừa. Chỉ một thoáng bối rối, chân tay cô hoạt động trở lại ngay. Cô
ta cào cấu đấm vào bất cứ chỗ nào trên tôi. Miệng cô dùng đủ mọi danh từ kể cả
những tiếng lóng giang hồ để chửi tôi. Cơn đau trên vai chưa dứt thì những vết
cào kế tiếp trên mặt buốt xót. Tôi nổi nóng co chân dùng đầu gối kê mạnh vào bụng
cô ta. Hai tay khóa chặt hai bàn tay đầy móng nhọn. Tôi ngồi dậy và bẻ quặt tay
cô ta ra sau. Đau quá, cô gái kêu lên một tiếng :

- Đồ, đồ vũ phu... Á... Ái... Bỏ tay tao ra... Đồ hèn...

Thằng bé đứng trước mặt cúi xuống thò tay định nắm lấy cái
đòn gánh, nhưng một chân tôi đã dăng ra đạp mạnh lên tay nó. Thằng nhỏ chịu
không nổi khóc lên nức nở.

- Mày có ngồi yên không tao chà nát cả hai bàn tay ngay. Còn
cô nữa. Con gái lớn rồi không biết làm ăn gì sao mà còn đi ăn trộm, lại tập cho
thằng nhỏ này nữa.

Cô gái quay lại, hất đầu, mớ tóc rũ che mặt vẹt sang một bên
lộ ra một gương mặt nhòe nhoẹt nước mắt. Cô gái nghiến răng nói :

- Đồ tồi... đồ... đồ

Tôi ấn mạnh tay. Cô gái la lên. Tôi dọa :

- Nếu còn chửi bẩn nữa, tôi bẻ gãy tay luôn. Còn thằng nhỏ nữa,
biết điều ngồi im, nếu láng cháng tao la lên bắt lên quận là biết. Đi tù em ạ.

Ý chừng sợ, cô gái làm thinh. Tôi hỏi :

- Cô và thằng nhỏ kia ở đâu tới đây ? Ăn cắp mấy lần rồi, ăn
cắp ở đâu ?

Cô gái không chịu nói. Mặt gườm gườm. Cái đầu hất qua hất lại
ra dáng khinh bỉ.

- À, không nói phải không ? Được rồi, lên quận trả lời với mấy
bức tường.

Cô gái la lên, giọng bực tức :

- Mày thả tay tao ra, tao mới nói. Tao không thèm chạy đâu.
Đồ tồi…

Tôi ngần ngừ một giây rồi thả tay ra. Cô gái kêu lên một tiếng
nhỏ. Hai bàn tay bóp vào nhau nắn nắn chỗ đau. Thằng nhỏ chạy đến ngồi sát bên.
Tôi vớ lấy cây đòn gánh dứ dứ :

- Chạy là lọi giò... Nói trước...

- Tại sao mày bắt tao, vườn này của mày hả ?

- Không phải vườn của tôi nhưng tôi là dân trong làng này,
tôi có quyền bắt những ai ăn trộm tài sản của dân làng.

Cô gái ngẩng mặt lên, giọng cứng :

- Mày đâu phải dân làng. Giọng nói của mày...

Tôi sực nhớ đến giọng Nam chưa phai của mình.

Tôi gật đầu :

- Ừa, tôi không phải là dân làng này, nhưng là người lương
thiện, gặp kẻ trộm là phải đuổi bắt… Nhưng cô chưa trả lời câu hỏi của tôi. Hai
người có phải là chị em không ? Tại sao lại ra vườn người ta trộm cắp tùm lum vậy
?

Cô gái dịu giọng :

- Đói thì ăn trộm chớ làm sao. Cả vườn khoai rộng vậy, tụi
tao chỉ lấy một vài củ thì hề gì.

Tôi chỉ hai cái bao tải để dưới đất đầy khoai mì :

- Vài củ, cả gia tài của dân ở đây chớ vài củ. Vậy mà vài củ
đó hả.

Cô gái cúi mặt làm thinh. Chiếc áo bị rách một mảng vì cuộc
đập lộn cấu xé vừa rồi. Gương mặt lem luốc. Thằng bé ngồi nhìn cô gái rồi lại
nhìn tôi. Tay nó khều khều :

- Xin dìa đi chị, chớ má chờ...

Cô gái thúc hông thằng bé, không nói.

- Dìa, lên quận đã rồi dìa sau. Đi.

Cô gái hốt hoảng ngước mắt nhìn tôi cầu khẩn :

- Anh làm ơn tha cho chị em tui. Bị bà già bả đau mà hổng có
tiền nên làm càn. Trên đời ai cũng lỡ một lần chớ muốn chi ăn cắp…

Trên đời này ai cũng lỡ một lần. Lòng tôi chợt dịu lại. Tôi
nhớ đến những chuyến đi chợ đêm của ba tôi, của bác Tư, bác Bảy ngày xưa. Cũng
những lần đói kém, những lần đi chợ bất khả kháng. Những đêm trăng yên lặng. Tiếng
đập của trái tim trong lồng ngực. Bóng tối đồng lõa. Và cơn lo sợ bị bắt gặp.
Mùi đất bới, những củ khoai, những củ mì thơm ngọt tươi nguyên. Tôi buột miệng
:

- Hai người ở trong gánh hát hồi chiều mới tới đó hả ?

Cô gái nói nhanh :

- Hổng phải...

Cái nhanh nhẩu khẳng định một ý nghĩa trái ngược. Tôi hỏi tiếp
:

- Bao giờ thì hát ? Ra được tới đây mà đói sao ?

Cô gái cúi đầu :

- Bị kẹt...

Tôi dịu giọng :

- Thôi, đi dìa đi, lỡ lần này, lần sau gặp lại tui là không
xong đâu nhen.

Cô gái và thằng nhỏ chỉ chờ có thế. Cả hai đứng bật dậy, bối
rối nhìn bao tải khoai mì.

- Trút bớt khoai mì ra, cho một phần bao thôi, còn bao nhiêu
để lại cho người ta. Phá nát cả vồng khoai. Thiệt là…

Cô gái đổ bớt một ít khoai trên đất, dáng vẻ tiếc. Cả hai chị
em, mỗi người vác một bao, quay nhìn tôi rồi bươn bả bước nhanh đi. Mái tóc của
cô gái phất phơ trong gió, đen tuyền dưới ánh trăng.

Còn lại một mình, tôi ngồi nắn lại cái vai đau. Vết xước
trên má nhói buốt. Mặt lá khoai ướt nước. Trời cũng đã muộn lắm rồi. Tôi phải
giải thích với ba má nuôi tôi như thế nào về trường hợp về muộn này. Kể lại sự
thật. Tôi bỗng dưng muốn giữ lại cho riêng tôi bí mật tối nay, kể cả với Vân nữa...
Hai chiếc bóng của hai chị em kia mất hút sau khúc quanh. Tôi uể oải đứng dậy.
Lòng bâng khuâng một chút hương mới lạ.

Về đến nhà thì ba tôi đã đi vắng, má nuôi tôi nóng ruột nhấp
nhổm ở trên cái chõng tre đặt ở hiên nhà. Cũng may giàn mướp xanh che bớt ánh
trăng, giấu giúp tôi trong lúc nhất thời những vết bẩn trên quần áo, vết xước
trên mặt. Chưa kịp để má nuôi tôi hỏi chuyện, tôi vội phân trần.

- Con qua nhà Vân có chút chuyện nên về trễ.

Má nuôi tôi thở hắt ra một hơi dài :

- Trời ơi, tao tưởng có chuyện chi chớ. Bữa sau nhớ về cho
má biết rồi mới đi chơi nghe. Ổng đi suốt hồi chiều đến giờ chừ cũng chưa về.
Mày cũng đi mất đất. Tao lo chi là lo.

- Ba chưa về hả má.

- Ừa, cơm trên bàn, vô ăn trước đi. Sớt làm hai để phần. May
là con trai chớ con gái cứ điệu này tao đứt tim luôn.

Tôi cười cười, dạ dạ cho má nuôi yên lòng, rồi đi thẳng ra
sau nhà rửa ráy.

Đêm hôm đó tôi trằn trọc suốt đêm không ngủ được. Hình ảnh
hai chị em của gánh cải lương, ăn cắp khoai mì, đã tô đậm trong tôi những kỷ niệm
cũ. Tôi mường tượng được một nỗi nôn nao khó tả ẩn giấu trong tim. Gánh hát này
ngó bộ đông người, chắc vững hơn gánh hát của ba mẹ tôi hồi xưa. Nhiều người chắc
vui hơn nữa. Tôi lại tưởng tượng ra những đêm hát. Cái quang cảnh mơ hồ của những
đêm hát cũ được tô son dát vàng, phong phú thêm lên. Hồn tôi lâng lâng. Trong bất
chợt tôi lẩm nhẩm ca một bản Nam Ai.

- Chưa ngủ hả Hiệp. Coi chừng mai dậy sớm nghe. Dãy đậu phụng
mới phát chưa kỹ đó.

Tôi lăn mình, dạ một tiếng nhỏ. Mai này tôi phải làm những
công việc nhàm chán đó ư ? Thiệt là buồn. Giá như tôi kiếm được một chân thư ký
trong quận còn đỡ. Đằng này, khó xin quá. Mà ba má nuôi tôi muốn tôi trông nom
nhà cửa ruộng vườn hơn. Ba nuôi tôi thường nói : "Không có gì quý bằng nghề
làm nương ruộng rẫy. Tự do, không làm đầy tớ ai cả." Tôi công nhận, nhưng
đồng thời tôi cũng nghĩ đến một chân trời bay nhảy khác, một chân trời quyến
rũ, có ánh đèn sáng rỡ sân khấu, có tiếng vỗ tay, có niềm đam mê thích thú. Tôi
lan man nghĩ ngợi đủ cách. Ánh trăng đã rời khỏi khung cửa nhỏ. Gian nhà tịch mịch.
Tôi thiếp đi trong tiếng mõ cầm canh rời rạc buồn thiu.

Dĩ Trung, ngày... tháng... năm...

Anh Hiệp.

Chiều nay, Vân lấy làm tiếc là không đi xem hát với anh được.
Anh thích đi xem hát, Vân đâu dám cản. Mấy câu vọng cổ chắc sẽ đem lại cho anh
thoải mái và sung sướng. Còn Vân, Vân chỉ đem lại cho anh những sự buồn phiền hằn
học. Anh là người của thành thị, Vân quê mùa làm sao giữ được anh. Anh ví như
con chim đang đập cánh muốn bay. Vân tựa như cái chuồng im lặng nhìn. Cửa đã mở...

Thôi, Vân viết ít, anh hiểu nhiều, anh hiểu lòng Vân nghe. Chúc
anh chiều nay được vui trọn vẹn và những mơ ước mau đạt thành.

Em,

Trần Thị Vân

Tôi nhét bức thơ của Vân vào túi áo, chống cán cuốc hỏi bé
Ba.

- Chị Vân đưa cái thơ ni cho em hồi mô ?

- Chỉ mới đưa cái em chạy ra liền.

- Ngó bộ chị Vân giận anh hả ?

Bé Ba lắc đầu dợm chạy :

- Em không biết. Hình như chỉ khóc. Chỉ biểu là anh dừng qua
nhà chiều ni, chỉ không có ở nhà mô. Chỉ qua bên thím Năm đó.