Dành tặng Philippe Silvy

I

Ernest

Cậu bước đi chậm rãi về phía tòa nhà. Mắt không hề nhìn ngó xung quanh.

Vẫn
con đường ấy. Vẫn bên vỉa hè ấy. Cậu đi thẳng một mạch từ nhà đến
trường, rồi lại từ trường về nhà, chẳng bao giờ phát kiến ra con đường
nào khác.

Cậu nặng nề leo hết năm mươi bảy bậc cầu thang lên tới
gác ba. Cậu không nhảy chân sáo mà cứ từ từ leo từng bậc một. Ernest
không vội. Mười năm trôi qua trong cuộc đời cậu không có gì gấp gáp. Cậu
bé sống như một ông cụ non.

Ernest cất cặp vào phòng riêng; căn
phòng ít đồ đạc nhất nhà vì là phòng nhỏ nhất. Căn phòng khiến người ta
liên tưởng tới một cái tủ hốc tường hay phòng giam trong nhà tù xưa: một
chiếc giường cá nhân, một cái bàn, một cái ghế, một cái tủ, mọi thứ
được xếp ngăn nắp không chê vào đâu được. Cậu lôi sẵn sách vở bài tập ra
khỏi cặp rồi mới đi vào bếp ăn lót dạ.

Một quả táo xanh to và một
miếng bánh mì nướng đã nằm sẵn ở đó chờ cậu từ buổi trưa. Ngày nào cũng
vậy, sau khi dọn sạch bàn ăn bữa trưa, bà quản gia phần sẵn đồ ăn cho
cậu trên bàn. Thực đơn bữa lót dạ ít khi thay đổi.

Ăn được vài
miếng, món táo làm cậu phát ớn, nhưng cậu vẫn ăn hết. Sau đó, cậu bắt
tay vào làm bài tập rất chăm chú và theo trình tự. Cậu biết làm xong bài
càng nhanh thì cậu có thể lục bới cái tủ duy nhất không khóa.

Khi
bà nội nghe thấy tiếng kẹt cửa của tủ sách và tiếng cửa kính lách cách
bà mới từ phòng riêng bước ra và đến ngồi trong phòng khách cùng Ernest.

“Cháu
chào Bà ạ” Ernest vừa nói vừa ngồi xuống chiếc tràng kỷ bằng nhung đã
cũ mèm. Chưa bao giờ có ai gọi Bà nội bằng tên: Précieuse(1). Thật khó
tưởng tượng có ai đó lại xưng hô với bà như vậy.

1. Tiếng Pháp nghĩa là Quý – ND.

Bà
gật đầu chào cháu. Hiếm khi thấy bà nói, mà nếu có thì cũng chỉ đôi ba
lời. Ernest cảm giác nếu bà cử động thêm nữa thì không khéo bà tan biến
mất. Bà nội cậu tám mươi tuổi, song trông bà già nua hệt như những người
bà trong chuyện cổ tích. Da bà nhăn nheo và khô tới mức Ernest sợ nếu
chẳng may bà cười thì nó sẽ tan thành bụi mất. Nhưng Bà nội không bao
giờ cười. Bà đi lại khó nhọc, ăn uống không ngon miệng, và bà trông nom
cậu cháu bởi nghĩa vụ. Vì ngoài bà ra không còn ai khác.

Bà đã
nuôi Ernest khi cậu vừa mới lọt lòng, sau ngày mẹ cậu mất. Người nhà
Morlaisse thường chết vì tai nạn, những tai nạn do lịch sử gậy ra: Chiến
tranh Thế giới thứ Hai đã cướp đi cụ nội của cậu, còn người cha đẻ của
cậu thì biến mất một cách khó hiểu sau đám tang mẹ cậu, khi Ernest mới
sinh được một ngày.

Chẳng thế bà nội cậu đã mất cha khi mới năm
tuổi, mất chồng vào năm ba mươi tuổi, và mất con vào năm bảy mươi tuổi,
cùng lúc được thừa hưởng một đứa trẻ sơ sinh mà bà chẳng còn sức lực hay
tinh thần để nuôi nấng nữa.

Song bà đã làm điều phải làm.

Bà
mướn ngay một người phụ nữ cũng gần bằng tuổi bà để chăm sóc ăn uống và
vệ sinh cho đứa nhỏ. Đó là Germaine. Lúc ấy bà cũng vừa mất chồng, lại
không có con. Germaine nhận công việc này để trốn nỗi cô đơn hơn là cần
kiếm tiền. Hai người đàn bà rất hợp nhau vì họ có cùng nguyên tắc… rất
nhiều nguyên tắc. Hai người sống bên nhau, như hai đường thẳng song
song. Trong số rất nhiều phòng của tòa nhà, bà nội của Ernest dành cho
bà Germaine một phòng riêng, nhưng Germaine không thích ở lại qua đêm,
trừ thời gian đầu khi Ernest vẫn hay thức đêm, và thi thoảng những khi
xấu trời.

Vậy là bà Germaine cũng đã cao tuổi. Bà che giấu tuổi
già của mình bằng một lớp trang điểm rất hiện đại. Đồ phấn son của bà
Germaine có lẽ là chút hiện đại duy nhất trong ngôi nhà không hề có
thiết bị máy móc và ti vi này. Lúc đầu bà Germaine còn hăng hái nhổ tóc
trắng, cố gắng làm mờ những vết nhăn và hay làm giảm bớt những lượng mỡ
thừa, nhưng rồi bà đã đầu hàng và rơi vào trầm uất. Những năm đầu, bà ân
cần chăm sóc Ernest và nói với cậu những lời duy nhất cậu có thể nghe
được, song ngay khi cậu đi học, Germaine cũng bắt đầu trầm mặc như bà
chủ của mình. Lời nói qua lại chỉ dành cho những trao đổi cực kỳ cần
thiết, và thậm chí việc trao đổi này cũng không hẳn nhất thiết, vì mọi
việc trong nhà tự nó vẫn trôi theo thời gian, theo thói quen, bởi chán
nản, chỉ phục vụ cho những nhu cầu tối thiểu.

Bà Germaine lo chợ
búa và nấu ăn. Đáng nhẽ bà có thể gọi điện đặt mua hàng nhưng nhà không
có điện thoại. Một người phụ nữ khác cũng đã già là bạn của Germaine thì
dọn dẹp nhà cửa. Còn quần áo bẩn được mang ra hàng giặt là.

Bà
Mornaisse ngồi im như tượng, dáng vẻ ủ ê. Khi trước bà vẫn thường đọc
sách bên cạnh Ernest. Nhưng giờ mắt bà mỏi rất nhanh. Thường khi Ernest
ngẩng đầu khỏi cuốn sách, cậu đã thấy bà ngồi ngủ gật thẳng đờ trong ghế
bành. Thậm chí bà còn ngáy khiến cho căn phòng có thêm chút âm thanh
sống động ngoài tiếng tích tắc đều đặn của những chiếc đồng hồ treo
tường. Ernest biết Bà nội chắc không thích biết mình ngáy nên cậu chẳng
bao giờ để bà nhận thấy điều này.

Dù ngủ sâu đến mấy thì cứ tới 20
giờ bà lại bật dậy nghe tin tức. Chiếc đài là một trong những kiểu mẫu
được sản xuất đời đầu. Bắt được sóng của đài France Inter cũng khó như
hồi chiến tranh dò nghe tin tức của đài phát thanh Luân Đôn. Âm thanh
nghe cứ xa vời vợi, lại còn nhiễu nữa. Bà Mornaisse nghe không rõ nữa,
còn người phóng viên không hề nghĩ phải nhắc lại mỗi tin tức ba lần.
Điều đó không quan trọng, vì bà Mornaisse không quá tò mò về thế giới.
Thi thoảng mới có một từ, một cái tên, một đất nước khiến bà có phản
ứng. Nếu tình cờ người phóng viên nói tới “nước Đức”, thì bà lại thở dài
nhắc lại “nước Đức”. Việc quan trọng với bà là bật đài vào lúc 20 giờ,
như bà vẫn thường làm.

Còn Ernest thì chăm chú nghe từ đầu đến
cuối, như thể người ta sẽ cho cậu lời giải đáp về điều cậu đang tìm. Vấn
đề chính trị, bầu cử, các chính trị gia không làm cậu quan tâm. Cậu
kiên nhẫn ngồi trên chiếc tràng kỷ và chờ đợi cuộc Đại chiến Thế giới
lần thứ ba nổ ra, mà chắc chắn nó lại cuốn theo một người nữa trong nhà
Mornaisse, giống như những cuộc chiến trước đó.

Hai mươi giờ ba
mươi phút, nhà Mornaisse mới dùng bữa tối. Thực đơn ngày nào cũng như
ngày nào: món súp. Súp dễ tiêu hóa, giúp chóng lớn và ban đêm ngủ ngon,
với điều kiện là không cho muối và hạt tiêu. Buổi tối bà Germaine không
đến. Ernest hâm nóng lại món súp và xếp bát đĩa vào bồn rửa bát. Sau đó
cậu ngoan ngoãn đi ngủ, không nài nỉ gì thêm. Trẻ con cần phải ngủ mà.
Trước khi làm vệ sinh cá nhân, cậu nói: “Cháu chúc Bà ngủ ngon.” Và bà
nháy mắt đáp lại.

Như vậy, các ngày trong tuần, Ernest ngoan ngoãn
thức dậy dù không có gì phấn chấn, ăn hai miếng bánh mỳ nướng quết mứt
cam đắng do người em họ của bà Germaine ở miền Nam làm, uống một cốc sữa
ấm, thắt cà-vạt, xếp sách vở vào cặp và đi tới trường. Trưa nào cậu
cũng về nhà, vì cả Germaine và Bà nội đều không tin tưởng đồ ăn ở
căng-tin trường. Ở nhà Mornaisse, mọi người không ăn đồ hộp và đồ đông
lạnh. Cá còn tươi nguyên đầu, khoai tây thì mới đào khỏi đất chưa hề qua
chế biến ở nhà máy. Bà Mornaisse sợ đồ ăn ở trường có quá nhiều muối,
đường và nhiều ảnh hưởng xấu. Germaine thì ngại những thứ dầu ăn không
đảm bảo, đồ chiên rán, thịt ôi và môi trường quá ầm ĩ.

Ernest
không có đồ Jean và cũng chẳng có đồ thể thao. Mỗi năm hai lần có người
thợ may tới nhà đo và cắt may cho cậu một bộ quần áo không thuộc mốt thế
kỷ trước và cũng chẳng phải mốt thế kỷ này. Trông nó giống bộ đồng phục
của học sinh nội trú kiểu Anh quốc thì đúng hơn. Người thợ may cung cấp
luôn cả áo sơ-mi, cà-vạt, khăn tay, đồ lót, tất và một chiếc áo măng-tô
cho cậu.

Cách ăn mặc này khiến cho Ernest khó tiếp xúc với những
đứa trẻ khác; nói đúng ra thì cậu né tránh không phải vì đó là sở thích
mà bởi tính cẩn trọng. Mọi người không chế giễu cậu. Họ quen rồi. Ernest
là học sinh giỏi nhất lớp, trừ môn viết luận khi thầy giáo bắt phải
thuật lại một chương trình ti-vi, kỳ nghỉ hè vừa qua, hay kể về hoạt
động ngày chủ nhật.

Ngày chủ nhật, Ernest còn ít hoạt động hơn
những ngày thường. Thời gian trôi nhỏ giọt như trong một chiếc đồng hồ
cát bị ẩm. Bà Germaine chỉ rẽ qua để chuẩn bị và phục vụ bữa trưa, một
bữa ăn chủ nhật có thịt và ba loại rau, kèm món tráng miệng là mứt.

Sau
giờ nghỉ trưa, bà Mornaisse gọi Ernest ra phòng khách. Bà rút ra từ bộ
ngực nhăn nheo một chiếc chìa khóa, mở cánh cửa bằng gỗ dát, lấy ra một
chiếc hộp bằng sứ mỏng tang trong có để lá thư. Hai bà cháu ngồi quanh
chiếc bàn có chân đẽo hình sư tử mạ vàng.

“Bà đọc thư ạ?” Ernest hỏi.

Bà
Mornaisse rút lá thư khỏi phong bì, cẩn thận giở nhẹ nhàng và nhìn đăm
đắm như thể lá thư có những giải pháp cho tất cả trò chơi ghép hình trên
đời này. Song chữ trong lá thư không đọc được. Ernest biết điều này,
nhưng mỗi chủ nhật cậu lại thêm hy vọng. Ngay đến cậu, tuy học giỏi nhất
lớp, cũng không thể hiểu được dù là một ký hiệu nhỏ nhất. Chẳng phải là
chữ A, chữ B, hay chữ Z, mà chỉ toàn những thứ loằng ngoằng câm lặng.
Bức thư này do cụ nội của cậu gửi về từ một ngôi làng gần mặt trận.
Trong số những bí mật của ngôi nhà này thì đây là điều bí mật lớn nhất,
hoặc có thể là điều bí mật lớn thứ hai. Ernest nghĩ nếu cậu tiếp tục là
học sinh xuất sắc, thì một ngày nào đó, cậu sẽ khám phá ra mọi bí mật.