Tối ghét trường học.

Tôi ghét nó hơn tất thảy mọi thứ
trên đời này.

Thậm chí còn hơn cả thế nữa...

Nó làm cho cuộc sống của tôi thật
khốn khổ.

Cho đến năm ba tuổi, có thể nói là
tôi đã sống hạnh phúc. Tôi không còn nhớ rõ lắm, nhưng tôi nghĩ, cho đến lúc đó
mọi thứ đều ổn. Tôi chơi đùa, tôi xem cuốn băng Gấu con lông nâu đến
mười lần liền tù tì, tôi vẽ và tôi tưởng tượng ra hàng tỉ tỉ cuộc phiêu lưu
dành cho con Mập-Lông-Xù, con chó bông tôi cưng nhất. Mẹ kể rằng tôi từng ngồi
hàng giờ trong phòng nói chuyện huyên thuyên một mình. Qua đó tôi rút ra kết luận rằng mình đã từng
hạnh phúc.

[Chúc bạn đọc sách vui vẻ tại www.gacsach.com -
gác nhỏ cho người yêu sách.]

Vào giai đoạn đó trong đời, tôi yêu
tất cả mọi người, và tôi tưởng rằng tất cả mọi người đều yêu thương nhau. Nhưng
rồi, khi tôi được ba tuổi năm tháng thì, choang! Trường học.

Có vẻ như buổi sáng hôm đó tôi đã
rất vui vẻ đi đến trường. Bố mẹ tôi chắc chắn đã nhồi nhét vào đầu tôi những
điều như thế này trong suốt cả mùa hè: “Con yêu, con thật may mắn, con sẽ đi
học ở ngôi trường lớn đó...” “Nhìn cái cặp xinh xắn mới tinh này xem! Cặp để
con đeo đến ngôi trường xinh đẹp của con đấy!”, vân vân và vân vân... Có vẻ như
tôi đã không khóc. (Tôi là đứa tò mò, chắc lúc đó tôi chỉ muốn biết tụi nó có
đồ chơi gì và đồ xếp hình Légo gì...) Có vẻ như trưa hôm đó vào giờ ăn, tôi trở
về nhà rất sung sướng, tôi đã ăn rất ngon lành rồi lên phòng kể cho con Mập-Lông-Xù nghe về buổi
sáng tuyệt vời của mình.

Khi đó, giá như biết trước, hẳn tôi
đã tận hưởng bằng hết từng phút
giây hạnh phúc cuối cùng ấy, bởi vì ngay sau đó, cuộc sống của tôi đã trượt
khỏi đường ray.

- Chúng ta quay lại đó thôi nào. - Mẹ tôi bảo.

- Đi đâu ạ?

- Thì... đến trường chứ còn đi đâu
nữa!

- Không.

- Không cái gì?

- Con không đến đó nữa.

- Thế ư... tại sao vậy?

- Bởi vì thế là xong rồi, con đã thấy
ở đó như thế nào, con không thích nơi đó. Con có nhiều cái khác cần làm trên
phòng. Con đã nói với con Mập-Lông-Xù là con sẽ chế cho nó một cái máy đặc biệt
biết giúp nó tìm lại những khúc xương nó chôn dưới giường con, thế nên con
không có thời gian để đi đến đó nữa.

Mẹ đã ôm tôi lên, và tôi bắt đầu
gào thật to.

Và tôi bị ăn một bạt tai.

Đó là lần đầu tiên trong đời tôi.

Vậy đấy.

Trường học là như thế đấy.

Khởi đầu của một cơn ác mộng.

Câu chuyện này, tôi đã nghe bố mẹ
kể cả ti tỉ lần. Với bạn bè của họ, với các cô trông trẻ, với các giáo
viên, với các bác sĩ tâm lý, với các chuyên gia về phát âm và với cô cố vấn
hướng nghiệp của nhà trường. Mỗi lần nghe kể như thế, câu chuyện lại làm tôi
nhớ mình vẫn chưa làm cho con Mập-Lông-Xù cái máy dò tìm xương.

Bây giờ tôi mười ba tuổi và tôi
đang học lớp sáu. Vâng, tôi biết có cái gì đó không ổn. Tôi sẽ giải thích ngay
đây, quý vị chẳng cần xòe tay ra tính đâu. Tôi đã ở lại lớp hai lần: lớp ba và
lớp sáu.

Ở nhà, việc học hành của tôi luôn
là một thảm kịch, chắc quý vị có thể tưởng tượng ra... Mẹ tôi khóc còn bố tôi
mắng tôi, và nếu không phải thế thì là ngược lại, mẹ tôi mắng tôi còn bố tôi
chẳng nói gì cả. Còn tôi, tôi rất đau khổ khi nhìn thấy họ như thế, nhưng tôi có thể làm gì được
đây? Tôi có thể nói
gì với họ trong những trường hợp như vậy? Chẳng gì cả. Tôi chẳng thể nói gì vì
nếu tôi mở miệng ra, mọi chuyện còn tệ hơn. Họ chỉ biết lặp đi lặp lại có một
điều như lũ vẹt:

“Học đi!”

“Học đi!”

“Học đi!”

“Học đi!”

“Học đi!”

Được rồi, hiểu rồi. Tôi có phải là
đứa ngu đần toàn diện đến độ đó đâu. Tôi cũng muốn học lắm; nhưng khổ nỗi tôi
không học nổi. Tất cả những gì diễn ra ở trường, tôi nghe cứ lùng bùng trong lỗ
tai. Nó vào tai này, ra tai kia. Người ta đã mang tôi đi khám cả ti tỉ bác sĩ,
khám mắt, khám tai, thậm chí cả khám não nữa... Kết luận cuối cùng sau hàng
loạt những việc vô bổ ấy, đó là khả năng tập trung của tôi có vấn đề. Thế cơ
đấy! Tôi thì tôi biết rất rõ là mình bị làm sao, nếu họ mà hỏi tôi sẽ nói ngay.
Tôi không có vấn đề gì hết, hoàn toàn không. Chỉ bởi vì những điều đó không làm
tôi quan tâm. Tôi không quan tâm, có vậy thôi. Chấm hết.

Chỉ có một năm duy nhất ở trường,
tôi cảm thấy hạnh phúc, đó là khi học lớp mẫu giáo lớn, với một cô giáo tên là
Marie. Không bao giờ tôi có thể quên được cô ấy.

Mỗi khi nghĩ lại, tôi tự nhủ, cô
Marie trở thành cô dạy trẻ chính là để tiếp tục làm những gì cô ấy yêu thích
trong cuộc sống, đó là sáng tạo, làm ra những thứ đồ vật nho nhỏ có ích. Tôi đã
yêu mến cô ấy ngay lập tức, ngay từ buổi sáng đầu tiên của ngày học đầu
tiên. Cô ấy luôn mặc những bộ đồ do chính cô may, những chiếc áo len cô tự đan
và những món đồ nữ trang cô tự thiết kế. Không một ngày nào trôi qua mà chúng tôi không có
cái gì đó mang về nhà: một con nhím bằng giấy bồi, một con mèo làm từ chai đựng
sữa, một con chuột trong vỏ quả hồ đào, dây treo các vật trang trí, tranh vẽ,
tranh màu nước, hình cắt dán... Cô không cần đợi đến Ngày Của Mẹ để dạy chúng
tôi sử dụng đôi tay của mình. Cô thường nói rằng một ngày thành công là khi ta
tạo ra được một thứ gì đó. Mỗi khi nghĩ về điều đó, tôi tự nhủ rằng cái năm
hạnh phúc ấy cũng là nguồn cơn mọi nỗi bất hạnh của tôi, bởi chính từ lúc đó mà
tôi hiểu ra một điều rất đơn giản: chẳng có thứ gì trên đời làm tôi quan tâm
hơn là đôi tay của mình và những gì chúng có thể tạo ra.

Nói cho hết về Marie, tôi biết rõ
có một điều mà cô ấy đã làm cho tôi. Chính nhờ cô ấy mà năm lớp một, tôi đã học
không đến nỗi tệ. Bởi vì cô ấy hiểu tôi là đứa trẻ như thế nào. Cô ấy hiểu rõ
rằng tôi chật vật ra sao khi phải viết tên của mình và nước mắt tôi cứ chảy ra,
rằng tôi chẳng nhớ nổi cái gì và rằng đối với tôi, thật kinh hoàng
khi phải đọc thuộc lòng một bài đồng dao. Ngày cuối năm học, tôi đã đến chào từ
biệt cô. Cổ họng tôi khô lại và tôi chẳng nói được gì. Tôi chìa tay đưa tặng cô
món quà của mình, đó là một cái ống đựng bút tuyệt đẹp có một ngăn kéo để
đựng những chiếc kẹp giấy, một cái ngăn khác để đựng kim ghim, có cả một chỗ
riêng để đựng cục tẩy nữa. Tôi đã ngồi hàng giờ để làm và trang trí nó. Tôi
thấy rõ là cô ấy rất thích và cô có vẻ xúc động y như tôi. Cô bảo:

- Cô cũng vậy, cô có một món quà
cho em, Grégoire...

Đó là một quyển sách lớn. Cô nói
thêm:

- Năm sau, em sẽ lên lớp lớn hơn,
lớp của cô Daret, và em sẽ phải cố gắng học rất nhiều... Em biết vì sao không?

Tôi lắc đầu:

- Để có thể đọc tất cả những gì
viết trong này...

Ngay khi về đến nhà, tôi đã bảo mẹ
đọc cho tôi tựa sách. Mẹ đặt cuốn sách to lớn đó lên đầu gối và đọc:

- Một ngàn ý tưởng dành cho
những đôi bàn tay nhỏ. Ái chà chà, thế nào cũng bày ra đủ thứ trò đây!

Tôi đã rất ghét cô Daret. Tôi ghét
giọng nói của cô ấy, ghét điệu bộ và cái thói luôn thiên vị mấy đứa học trò
cưng của cô ấy. Nhưng tôi đã học để biết đọc bởi vì tôi muốn làm con hà mã bằng
hộp các-tông đựng trứng ở trang 124.

Trong cuốn sổ học bạ cuối năm mẫu
giáo lớn của tôi, cô Marie đã viết:

“Cậu bé này có cái đầu như một cái
sàng thưa, những ngón tay thiên thần và một trái tim cũng to như thế. Chừng ấy
hẳn là đủ để ta giúp cậu bé làm được một điều gì đó.”

Đó là lần đầu tiên và là lần cuối
cùng trong đời tôi không bị một thành viên của hệ thống giáo dục quốc gia vùi dập.

*

* *

Dù sao đi nữa, tôi biết có khối
người chẳng thích học. Quý vị chẳng hạn, nếu tôi hỏi “Bạn có thích đến trường
không?”, quý vị sẽ lắc đầu và trả lời rằng không, đương nhiên là vậy rồi. Chỉ
có mấy đứa cực kỳ ra vẻ mới nói có, hoặc nếu không thì phải là loại người giỏi
đến mức họ có thể cảm thấy thích thú với chuyện mỗi sáng đến trường kiểm tra
khả năng của mình. Ngoài
ra thì... Ai mà lại thực lòng thích đi học cơ chứ? Chẳng ai
cả. Thế có ai hoàn toàn ghét đến trường không? Cũng chẳng có
nhiều người thuộc loại này lắm. À mà có chứ. Có mấy người giống như tôi. Loại
học trò mà người ta gọi là mấy
thằng vừa lười vừa ngu, lúc nào cũng kêu đau bụng.

Tôi ấy à, ít nhất một tiếng trước
khi đồng hồ báo thức đổ chuông, tôi đã mở mắt ra, và trong suốt một tiếng, tôi
thấy rõ cái cảm giác đau đớn trong bụng cứ lớn dần lên, lớn dần lên... Khi trèo
xuống khỏi chiếc giường tầng, tôi cảm thấy buồn nôn đến mức tôi có cảm tưởng
như đang đứng trên một con tàu lênh đênh giữa biển. Bữa sáng là một cực hình.
Sự thật là tôi chẳng thể nuốt bất cứ cái gì vào bụng, nhưng vì mẹ cứ hối thúc
sau lưng, tôi đành nhai tạm mấy lát bánh mì sấy. Ngồi trong xe buýt, chỗ đau trong bụng chuyển
thành một cục cứng ngắc. Nếu tình cờ gặp mấy đứa bạn và nói chuyện về Zelda ¹ chẳng
hạn, tôi sẽ thấy đỡ một chút, cái cục trong bụng giảm xuống, còn nếu ngồi một
mình, nó sẽ khiến cho tôi không thể thở nổi. Nhưng trên hết thảy, điều tồi tệ
nhất, đó là khi tôi vào đến sân trường, chỗ hàng hiên có mái che. Mùi của
trường học là cái tôi sợ nhất. Năm tháng trôi qua, cảnh vật thay đổi, nhưng cái
mùi đó thì vẫn y nguyên. Một thứ mùi của phấn bảng và mùi giày basket cũ
trộn lẫn với nhau, nó siết chặt lấy cổ họng tôi, làm cho tôi nôn nao muốn ói.

1. Tên một trò chơi điện tử.

Vào khoảng bốn giờ, cái cục sợ bắt
đầu tan dần, và khi tôi về đến nhà, mở cửa phòng của mình ra thì nó biến mất
hẳn. Nó quay trở lại khi bố mẹ đặt cho tôi hàng tá câu hỏi về ngày hôm đó và
lục cặp của tôi để lấy cuốn sổ ghi những bài tập phải làm và sổ liên lạc ra
kiểm tra. Lúc ấy nó quay lại nhưng đỡ hơn, bởi vì bây giờ tôi đã quen với những
cơn giận dữ của họ.

Mà cũng không hẳn, tôi đang nói dối
đấy... Tôi chẳng hề quen được với điều đó. Những cơn giận dữ nối tiếp nhau
nhiều nữa, vậy nên tối
nào họ cũng có nhu cầu cãi cọ nhau; và bởi vì họ không biết bắt đầu như thế
nào, tôi và những điểm số tồi tệ của tôi trở thành cái cớ. Bao giờ cũng phải có
một người có lỗi. Mẹ tôi trách bố tôi không bao giờ dành thời gian chú ý đến
tôi, còn bố tôi thì trả lời rằng đó là lỗi của mẹ. Rằng mẹ đã quá nuông chiều
tôi.

Tôi hết chịu nổi rồi, không thể
chịu nổi nữa rồi...

Tôi chán ngấy đến độ quý vị thậm
chí không cũng không thể tưởng tượng nổi đâu.

Vào những lúc đó, trong thâm tâm
tôi tự bịt kín tai mình, và cố gắng tập trung nghĩ về những thứ tôi đang làm
dở: một con tàu vũ trụ cho Anakin Skywalker² bằng bộ
Légo System, hay một cái máy ép tuýp thuốc đánh răng làm từ bộ Meccano³,
hay cái kim tự tháp khổng lồ bằng bộ Kaplas. Sau đó là một cực hình khác, bài
tập. Nếu mẹ là người hướng dẫn tôi làm bài, cuối cùng thế nào bà cũng ngồi
khóc. Nếu thay vào đó là bố tôi, đến lượt tôi là người phải khóc.

2. Nhân vật chính của bộ phim “Chiến tranh giữa các vì sao”.

3. Bộ chơi chế tạo gồm nhiều mảnh, thiết bị cơ khí rời bằng kim loại.

Tôi kể với các bạn tất cả những
điều này, nhưng các bạn đừng nghĩ rằng bố mẹ tôi chẳng biết dạy con, hay họ chỉ
chăm chăm làm khổ tôi, không, không phải thế, họ là những người tuyệt vời...
tuyệt vời cũng không hẳn, biết nói thế nào nhỉ... Tóm lại họ là những người
bình thường. Chỉ tại trường học làm hỏng tất cả. Mà thực ra, cũng vì thế mà năm
ngoái tôi chỉ ghi phân nửa số bài tập thầy cô giao về nhà vào trong sổ bài tập,
để tránh những cơn giận dữ và những buổi tối bất hạnh đó. Quả thực đó là lý do
duy nhất, nhưng tôi đã không dám nói điều đó với cô hiệu trưởng trường cấp hai
vào cái ngày mà tôi ngồi trong phòng cô, nước mắt giàn giụa. Thật là ngốc.

Dù sao đi nữa, tôi đã đúng khi im
lặng. Nếu tôi nói ra, liệu cô ấy sẽ hiểu được gì, con gà tây mập thù lù ấy? Chẳng
gì cả, bởi vì tháng sau cô ấy đã đuổi học tôi.

Cô ấy đuổi học tôi vì môn thể dục.

Phải nói rằng tôi ghét môn thể dục
gần như ghét trường học. Không hoàn toàn giống nhưng gần như vậy. Nếu các bạn
gặp tôi, các bạn sẽ hiểu tại sao mà sàn tập thể thao và tôi chẳng bao giờ đội
trời chung với nhau! Tôi không cao lắm, không to con lắm và không khóc lắm.
Thậm chí, có thể nói còn tệ hơn thế; tôi không cao lắm, không to con lắm và vô
cùng yếu ớt èo uột.

Đã có lần tôi đứng hai tay lên
hông, căng lồng ngực lên và nhìn vào trong gương. Một hình ảnh khá bất ngờ,
giống như một con giun đất đang tập thể hình, hay giống như nhân vật muốn gia
nhập vào đội chiến binh trong truyện Asterix chiến binh La Mã⁴:
người ta cứ ngỡ hắn cũng khá đô con, nhưng khi hắn cởi chiếc áo choàng bằng da
thú ra, mọi người mới vỡ lẽ hắn chỉ là một tên ốm yếu gầy còm toàn diện. Khi
tôi nhìn thấy hình ảnh của mình trong gương, tôi nghĩ ngay đến nhân vật ấy.

4. “Astérix légionaire”, một tập trong bộ truyện tranh
của Pháp.

Mà thôi, tôi cũng không nên tự dằn
vặt mình vì tất cả mọi chuyện trong cuộc sống, đôi khi cũng phải biết bỏ bớt
một số áp lực không cần thiết, nếu không tôi sẽ thành một thằng khùng khùng mát
mát. Và năm vừa rồi, tôi đã quyết định bỏ đi cái áp lực ấy với môn Giáo dục thể
chất. Chỉ cần viết ra những từ này thôi cũng đủ khiến tôi cười toác miệng...
Bởi vì chính nhờ cô Berluron và giờ Giáo dục thể chất của cô ấy mà tôi có được
những trận cười nắc nẻ tuyệt vời nhất trong đời.

Mọi chuyện đã bắt đầu như thế này:

- Dubosc Grégoire. - Cô ấy vừa nói, mắt vừa
dò trong sổ của mình.

- Dạ.

Tôi biết trước thế nào mình cũng sẽ
lại làm hỏng bài tập liên hoàn và trở thành trò cười cho mọi người. Tôi tự hỏi
khi nào thì tất cả những chuyện này sẽ kết thúc.

Tôi tiến lên phía trước, và những
đứa khác trong lớp bắt đầu nhếch miệng ra cười.

Nhưng lần đầu tiên trong đời, chúng
không cười nhạo sự dốt nát của tôi, chúng cười vì điệu bộ kỳ cục của tôi lúc
đó. Tôi để quên quần áo tập ở nhà, và vì đó là lần thứ ba tôi quên đồ tập trong
vòng một học kỳ, tôi quyết định mượn đồ của anh thằng Bejamin mặc tạm để khỏi
bị phạt. (Trong vòng một năm, tôi đã bị phạt nhiều hơn số lần quý vị có thể bị
phạt trong cả đời!) Điều mà tôi không ngờ trước, đó là anh thằng Bejamin là thứ
sinh sản vô tính từ Người khổng lồ xanh⁵, anh ấy cao đến một
mét chín mươi...

5. Biểu tượng trên các nhãn hàng của một công ty thực phẩm chế biến nổi
tiếng ở châu Âu, chuyên bán rau quả đông lạnh và đóng hộp.

Kết quả là tôi đang bước đi xúng
xính trong bộ quần áo quá khổ cỡ XXL và đôi giày tennis cỡ 45. Khỏi cần phải
nói tôi đã thành công đến mức nào...

- Lại cái gì nữa đây, bộ đồ này là
thế nào hở? - Cô Berluron gào lên.

Tôi làm ra vẻ ngây ngô và nói:

- Ôi, em không hiểu, thưa cô, tuần
trước nó còn vừa với em lắm mà... Em không thể hiểu nổi...

Cô ấy có vẻ như hết chịu nổi:

- Trò sẽ làm bài tập lăn người hai vòng phía
trước, chân chụm lại.

Tôi làm một vòng nhào lộn thảm họa
đầu tiên và tuột mất một chiếc giày tennis. Tôi nghe tiếng những đứa khác trong
lớp cười phá lên, thế là, để làm cho chúng khoái chí, tôi làm thêm một vòng thứ
hai, và tôi đã xuất sắc cho chiếc giày còn lại bay lên tận trần nhà.

Khi đứng dậy, quần dài của tôi bị
tụt xuống, để hở một khoảng quần sịp bên trong. Cô Berluron giận đỏ mặt, còn những đứa bạn trong
lớp thì được một trận cười thừa sống thiếu chết. Nghe được những tiếng cười ấy
giống như một cái lẫy kích hoạt được bật lên, bởi vì lần đầu tiên trong đời, đó
không phải là những tiếng cười ác ý, mà là những tiếng cười tuyệt vời, giống
như những tiếng cười ở rạp xiếc và kể từ giờ học hôm đó, tôi quyết định sẽ trở
thành tên hề của lớp thể dục. Tên hề của cô Berluron. Nghe người khác cười vì
mình, bạn cảm thấy ấm áp trong tim, và sau đó. Giống như một thứ thuốc phiện: mọi người càng
cười, bạn càng muốn làm cho họ cười thêm nữa.

Cô Berluron phạt tôi nhiều đến mức
chẳng còn một trang trắng nào trong cuốn sổ liên lạc của tôi. Cuối cùng, thậm
chí tôi đã bị đuổi học vì tất cả những chuyện này, nhưng tôi không hề nuối
tiếc. Cũng nhờ cô ấy mà tôi đã cảm thấy hạnh phúc hơn một tí xíu ở trường, cảm
thấy mình có ích hơn một tí xíu.

Phải nói là tôi đã gây ra một tình
hình lộn xộn không thể tưởng tượng được. Trước đây, chẳng có ai muốn nhận tôi
vào nhóm của họ vì tôi quá tệ, nhưng sau đó, là bạn đánh nhau để kéo tôi về
phía mình. Bởi vì với những trò hề kiểu đó, tôi khiến cho phe đối thủ bị phân
tâm. Tôi nhớ một ngày nọ, tôi được giao làm thủ môn... Thật hết chỗ nói... Khi
quả bóng đến gần, tôi leo lên lưới như một con khỉ điên và gào lên những tiếng
kinh hoàng, và khi phải đưa bóng trở lại sân, bao giờ tôi cũng tìm ra cách để
ném quả bóng ngược lại phía sau và ghi cho đội nhà thêm một bàn trực tiếp nữa.

Thậm chí có một lần, tôi nhào ra
phía để chụp quả bóng. Đương nhiên là tôi không chạm được vào nó, nhưng khi
đứng dậy, tôi ngậm trong miệng một nắm cỏ, giống như một con bò, vừa nhai vừa kêu “bò...ò...ò,
bò...ò...ò”. Ngày hôm đó, Karine Lelièvre đã tè ra quần, còn tôi thì bị phạt
suốt hai tiếng... Dù sao thì cũng đáng.

Tôi đã bị đuổi học vì bài ngựa tay
quai. Cũng thật trớ trêu bởi vì đúng vào lần đó, tôi không cố ý làm trò hề. Cả
lớp phải nhảy lên cái của khỉ bằng nệm mút đó, hai tay nắm chặt vào hai bên
quai. Khi đến lượt tôi, tôi nắm trật tay và thế là tôi tự làm mình bị đau kinh
khủng ở đúng cái chỗ... chỗ... tóm lại là các bạn biết tôi muốn nói gì rồi đấy.
Thế nào nhỉ, cái chỗ đó của tôi giống như biến thành mứt nghiền. Tất nhiên,
những đứa khác trong lớp tưởng tôi giả vờ kêu “ui chaaaaaa” để pha trò cho
chúng cười, còn cô Berluron đã lôi thẳng tôi đến gặp cô hiệu trưởng. Tôi gập cả
người lại vì đau, nhưng tôi không khóc.

Tôi không muốn tặng cho họ niềm vui
đó.

Bố mẹ tôi cũng không tin tôi, và khi họ biết tôi bị đuổi
học thật, đó là lúc “ngày hội” của tôi bắt đầu. Lần đầu tiên họ gào lên theo
cùng một hướng, và họ đã quạt tôi một trận ra trò.

Cuối cùng, họ cũng để cho tôi đi về phòng. Vào đến nơi,
tôi đóng cửa lại và ngồi xuống đất. Tôi tự nhủ: “Hoặc là mày lên giường và khóc. Và cũng đáng để
khóc bởi vì cuộc sống của mày chẳng có nghĩa lý gì và mày nữa, mày cũng chẳng
đáng giá gì trên đời, mày có thể chết ngay lập tức được. Hoặc là mày đứng dậy
và làm một cái gì đó.” Tối hôm đó, tôi đã chế ra một con vật gớm ghiếc bằng đủ
thứ đồ vớ vẩn tôi nhặt được từ một công trường, và tôi đặt tên nó là
“Berlu-Lông-Lá”.

Làm thế chẳng có gì hay ho, tôi
thừa nhận, nhưng ít ra nó khiến cho tôi cảm thấy dễ chịu và tránh cho tôi khỏi làm ướt gối.

*

* *

Người duy nhất an ủi tôi vào lúc đó
là ông tôi. Điều đó chẳng có gì đáng ngạc nhiên bởi vì ông Léon-cao-lớn của tôi
luôn luôn an ủi tôi khi có chuyện gì xảy ra từ khi tôi còn bé tí bằng củ khoai
và biết theo ông đến túp lều ở cuối vườn.

Túp lều của ông Léon là cả thế giới
đối với tôi. Đó là
nơi ẩn náu và là kho tàng Ali Baba của tôi. Khi bà làm chúng tôi phát chán, ông
quay về phía tôi và thì thầm:

- Grégoire, ta làm một tua đến
Léonland⁶ chứ, cháu thấy sao?

6. Tiếng Anh trong nguyên bản, có nghĩa là “mảnh đất của Léon”.

Và thế là chúng tôi chuồn êm, bà
chỉ còn biết trách
lẫy:

- Thế đấy! Ông đi mà đầu độc thằng
nhỏ này đi...

Ông nhún vai và trả lời:

- Tôi xin bà đấy, Charlotte,
tôi xin lỗi. Grégoire và tôi, chúng tôi muốn ở riêng một lúc, bởi vì chúng tôi
cần yên tĩnh để suy nghĩ.

- Suy nghĩ chuyện gì, tôi có thể
biết được không?

- Tôi thì suy nghĩ về quãng đời đã
qua của mình, còn thằng Grégoire, nó nghĩ về tương lai của nó.

Bà tôi quay người đi và nói thêm
rằng thà bà bị điếc còn hơn là nghe mấy lời đó. Thế là bao giờ ông cũng trả
lời:

- Trái tim nhỏ của tôi, bà đã điếc
rồi đấy thôi.

Ông Léon-cao-lớn của tôi cũng thích
sửa chữa hay làm ra cái này cái kia giống như tôi, chỉ khác là thêm vào đó, ông
vô cùng thông minh. Khi còn đi học, ông luôn là một học trò cừ: bao giờ ông
cũng đứng nhất lớp ở tất cả các môn. Có một hôm, ông đã thú nhận với tôi rằng
ông chẳng bao giờ học bài vào ngày Chủ nhật cả (Tại sao? – Bởi vì ông không thích,
vậy thôi). Ông đứng nhất lớp về môn toán, môn tiếng Pháp, tiếng La tinh, môn
tiếng Anh, môn lịch sử, tất cả! Mười bảy tuổi, ông thi đậu vào trường Bách
khoa, trường khó nhất của Pháp, sau đó ông xây toàn những thứ khổng lồ: xây cầu bắt ngang qua sông, xây cầu
nối chuyển làn đường cao tốc, xây hầm, xây đập, vân vân. Khi tôi hỏi cụ thể
công việc của ông là gì, ông châm lại điếu thuốc cháy dở và chậm rãi vừa suy
nghĩ vừa nói:

- Ông không biết nữa. Chưa bao giờ
ông biết định nghĩa chức năng của mình như thế nào... Nói đơn giản là người ta
yêu cầu ông đọc lại các bản vẽ và cho ý kiến: liệu công trình đó có thể bị sập
không, có hay không?

- Chỉ có vậy thôi sao?

- Chỉ vậy thôi, vậy thôi đấy...
Nhưng vậy cũng đủ rồi, nhóc của ông ạ! Nếu cháu nói không, và rồi cái đập vẫn
bị sập, cháu sẽ thành ra một thằng
nhóc đại ngốc đấy,
tin ông đi!

Túp lều của ông là nơi tôi cảm thấy
hạnh phúc nhất trên trái đất này. Ấy thế mà nó chẳng có gì là to tát: một túp
lều con làm bằng những tấm ván, mái lợp tôn lượn sóng, nằm tận cuối vườn, mùa
đông thì lạnh, mùa hè thì nóng. Bất cứ khi nào có thể là tôi lại chạy ngay đến
đó. Để làm mấy thứ đồ của tôi, để mượn dụng cụ hay mấy mẩu gỗ, để xem ông
Léon-cao-lớn của tôi
làm việc (lúc này ông đang đóng một cái tủ do một nhà hàng đặt làm), để xin ông
một lời khuyên, hay chỉ là vậy thôi, chẳng có mục đích gì cả. Tôi đến chỉ vì
tôi muốn được ở một nơi giống với tôi. Lúc nãy, tôi vừa nói với quý vị về cái
mùi của trường học khiến cho tôi buồn nôn; thế nhưng ở đây thì ngược lại, khi
tôi bước vào cái lồng nhỏ chật chội này, tôi mở căng mũi để ngửi hít mùi của
hạnh phúc. Mùi của dầu mỡ bẩn, mùi của chiếc lò sưởi điện, của que hàn sắt, keo
dán gỗ, mùi thuốc lá và mùi của nhiều thứ khác. Một thứ mùi tuyệt vời. Tôi tự hứa rằng một ngày
kia, tôi sẽ tìm ra cách chiết xuất thứ mùi này, và tôi sẽ phát minh ra một lại
nước hoa mới mà tôi sẽ đặt tên là “Mùi thơm của túp lều”.

Tôi sẽ lấy nó ra để ngửi vào những
lúc cảm thấy bất hạnh trong cuộc đời.

Khi ông Léon-cao-lớn biết được tôi
bị ở lại lớp ba, ông đã đặt tôi lên đùi và kể cho tôi câu chuyện con thỏ và con
rùa. Tôi vẫn nhớ rất rõ tôi đã vùi sâu người vào lòng ông và nghe giọng ông dịu
dàng đến thế nào:

- Cháu thấy không, cháu dũng cảm
của ông, chẳng ai thèm đặt cược một xu vào con rùa khốn khổ đó, bởi vì nó quá
chậm chạp... Ấy thế mà, nó lại là người chiến thắng... thế cháu có biết vì sao
nó thắng không? Nó đã thắng bởi vì nó là một con rùa nhỏ dũng cảm và kiên
cường. Cháu cũng vậy, Grégoire, cháu là một cậu bé dũng cảm... Ông biết điều đó, ông đã nhìn
thấy cháu làm việc ra sao. Ông đã thấy cháu ngồi hàng giờ, hàng giờ trong cái
lạnh để mài nhẵn một mẩu gỗ, hay để sơn những cái mô hình của cháu... Đối với
ông, cháu giống như con rùa nhỏ đó.

- Nhưng ở trường người ta
có bao giờ yêu cầu bọn
cháu mài gỗ đâu! - Tôi vừa trả lời vừa khóc nức nở. - Người ta chỉ toàn bắt bọn
cháu làm những cái khó thật khó!