Nhìn Xa Trông Rộng

Hôm
nay, trong khi đang đi Thiền hành, tôi cảm thấy rất đói và mệt nhưng cũng rất hạnh
phúc. Khi đi bộ vào mỗi sáng, tôi cũng cảm thấy rất hạnh phúc và tôi nhận thấy
rằng khi chúng ta thiền tập có điều gì đó đang thay đổi trong ta: chúng ta cảm
thấy mình có tầm nhìn cao xa hơn trong cuộc sống. Những cảm giác này như là một
phần thưởng chúng ta nhận được trong quá trình thực tập của mình.

Trong
nhiều truyền thống Phật giáo, kể cả truyền thống Phật giáo Tây Tạng, vòng tròn
là một biểu tượng đầy quyền năng thiêng liêng. Trong các buổi lễ của các truyền
thống này, hình vòng tròn được dùng theo những cách như: Vẽ một vòng tròn xung
quanh bạn và bạn đứng ở tâm của vòng tròn và tưởng tượng là bạn đang đứng giữa
trung tâm của vũ trụ. Cái vòng tròn quanh bạn cho bạn cảm giác rằng bạn luôn ở
tại một nơi rất thiêng liêng.

Giáo
lý thực nghiệm Phật giáo thường nói đến chánh niệm tỉnh giác. Chúng ta được dạy
về chánh niệm qua môn Oryoki, qua lễ lạy và bằng cách sống với hơi thở của
chúng ta, đính nhãn hiệu “suy nghĩ” lên những ý tưởng của chúng ta. Nó rất chuẩn xác và cũng
rất dịu dàng. Đi kèm với sự trở nên tinh tế đối với thế giới xung quanh, luôn
có một không gian bao quanh chúng ta, đó là sự hòa dịu: Chúng ta cho phép mình
trực nhận sự rộng lớn, tính đa dạng phong phú, muôn màu muôn vẻ của thế giới
như thế nào. Không gian đó là vòng tròn của chúng ta.

Khi
nói về chánh niệm và tỉnh giác, chúng ta không nói về một cái gì đó quá cứng
nhắc, một nguyên tắc chúng ta thiết lập để có thể làm sạch hành động của mình
và trở nên tốt hơn, đứng vững hơn và trông đẹp hơn. Chúng ta chỉ thực tập một
vài ý niệm về tình yêu và sự tử tế đối với mọi vật, đối với chiếc microphone
này, đối với đôi tay của chúng ta, đối với căn phòng này và đối với những cánh
cửa mà chúng ta đi ra đi vào hằng ngày. Sự quan tâm tức là lòng yêu thương đối
với tất cả những gì trong cuộc sống chúng ta, sự ý thức là bản chất tự nhiên
của vạn vật: Cuộc sống bắt đầu được rộng mở và bạn nhận thấy rằng bạn đang đứng
tại trung tâm của thế giới.

Một
số các bạn có lẽ đã đọc cuốn sách nhan đề “Blach Elk Speaks” (Black Elk tuyên
bố), trong đó một người đàn ông Ấn kể rằng ông đã có một tầm nhìn rộng lớn như
thế nào khi ông ta lên chín
tuổi. Ông ta đau nặng đến nỗi mọi người tưởng rằng ông ta sắp chết, ông bị hôn
mê trong hơn một tuần, trong suốt thời gian đó, ông được chỉ dẫn về cách sống
thiêng liêng mà dân tộc ông đã sống đang dần bị mất đi như thế nào. Ông cũng
được chỉ dẫn những phương pháp để giữ nó khỏi bị mất đi hoàn toàn. Trong cơn
hôn mê, ông được đưa lên đỉnh của ngọn Harney Peak, trên những ngọn đồi đen của
vùng Dakota, nơi mà dân bản xứ Mỹ xem như là trung tâm của thế giới. Nhưng sau
khi được đưa đến Harney Peak và được nhìn thấy khung cảnh cao rộng ấy, ông nói
rằng ông nhận thấy đâu đâu cũng là trung tâm của thế giới. Một cách cơ bản, bất
cứ bạn ở đâu, ở đó là trung tâm của thế giới. Bạn luôn đứng ở trung tâm của
không gian thiêng liêng, luôn đứng ở trung tâm của vòng tròn thiêng liêng.

Người
ta thường nói rằng: “Thiền tập thì rất tốt, nhưng nó giúp được gì cho cuộc sống
của tôi?” Những gì Thiền tập giúp cho cuộc sống của bạn có lẽ là sự thực tập đơn
giản về sự tập trung tâm ý này – sự từ hòa trong lời nói, hành động và trong
những suy nghĩ vận hành trong tâm trí bạn – bạn sẽ bắt đầu thấy rằng bạn luôn
luôn đứng giữa vòng tròn thiêng liêng, và đó là cả cuộc sống của bạn. Căn phòng
này không phải là vòng tròn thiêng liêng. Gampo Abbey không phải là vòng tròn
thiêng liêng. Bất cứ ở đâu bạn đến trong những ngày còn lại của cuộc đời, bạn
sẽ luôn luôn ở giữa hoàn vũ và vòng tròn luôn luôn bao quanh bạn. Bất cứ ai đi
đến với bạn đều đã thâm nhập vào không gian thiêng liêng ấy và đó không phải là
một tai họa. Bất cứ cái gì thâm nhập vào không gian ấy đều ở đó để bạn được học
hỏi.

Qua
kinh nghiệm của tôi về Phật giáo, qua tình yêu sâu xa và lòng tôn kính của tôi
đối với các bậc tôn sư, qua giáo lý và qua thực tập, tôi nhận thấy rằng rất hữu
ích nếu tôi bám lấy một phương tiện và cứ thế tiến xa và tiến xa hơn nữa. Làm
như vậy, tôi bắt đầu nhận ra sự tuyệt diệu của trí tuệ con người và nhận thấy
rằng con người khám phá ra cùng một chân lý qua nhiều phương cách. Thiền tập sẽ
khơi mở cuộc sống của bạn để bạn không bị mắc kẹt trong việc chỉ quan tâm đến
bản thân mình, chỉ muốn cuộc sống trôi theo con đường của bạn. Trong trường hợp
đó, bạn sẽ không nhận thức được bạn đang đứng ở trung tâm của thế giới, không
nhận thức được bạn đang ở giữa vòng tròn thiêng liêng vì bạn đang quá bị liên
hệ với những nỗi lo toan, đau khổ, khát khao, lo sợ nhỏ nhen đến nỗi bạn mờ mắt
đối với những vẻ đẹp của hiện hữu. Tất cả những gì bạn cảm nhận được khi mắc
kẹt như vậy chỉ là khổ đau, cũng như nỗi bất mãn về cuộc sống nói chung. Thật
kỳ lạ! Cuộc sống thật mầu nhiệm nhưng hầu hết thời gian chúng ta chỉ cảm thấy
bực tức về những gì mà cuộc sống mang lại cho chúng ta.

Một
lần nọ, có một phụ nữ rất kiêu kỳ và hãnh diện. Cô ta muốn đạt đến sự giác ngộ,
vì vậy cô ta hỏi tất cả những người có ưy tín làm thế nào để đạt đến giác ngộ.
Một người bảo: “À, nếu cô leo lên được trên đỉnh của ngọn núi cao này, cô sẽ
thấy một cái hang ở đó, trong hang có một bà lão thông thái và bà ấy sẽ nói cho
cô hay”. Vì vậy cô gái nghĩ: “Được, tôi sẽ đi, không gì ngăn cản được tôi”.
Chịu đựng nhiều gian nan vất vả cuối cùng cô cũng đến được cái hang, và đúng,
có một bà lão trông rất thông thái trong bộ đồ màu trắng đang mỉm cười hiền từ
với cộ Thầm phục và kính trọng, cô quì xuống dưới chân bà lão và yêu cầu: “Con
muốn đạt được giác ngộ. Xin bà chí dạy cho con”. Vẫn với nụ cười hiền từ trên
môi, bà lão hỏi: “Con có chắc là con muốn đạt được giác ngộ không?” và cô gái
trả lời: “Vâng, con chắc chắn”. Bà lão bỗng hóa thành một con quỷ sa tăng, đứng dậy và cầm
một chiếc gậy lớn đánh đuổi cô và nói: “Bây giờ! Bây giờ! Bây giờ!”. Những ngày
còn lại của cuộc đời, người phụ nữ ấy không bao giờ quên được con quỷ sa tăng với lời nói: “Bây
giờ! Bây giờ!”.

Rinpoche
cũng thường nói đến hiện tại. Chương “Hiện tại” và chương “Khám phá điều mầu
nhiệm” trong cuốn Shambhala: Con đường thiêng liêng của một dũng sĩ của ông đều
nói lên những gì mà tôi đang đề cập ở đây. Nếu bạn muốn đạt được giác ngộ, bạn
phải thực hiện nó ngay bây giờ. Nếu bạn tỏ ra kiêu căng và cứng đầu, thì tốt
hơn nên có người cầm roi rượt theo bạn. Nhưng khi càng cởi mở với con tim của
mình thì bạn càng trở nên thân thiện với thân thể, lời nói hay tâm trí của bạn
và cả với thế giới trong vòng tròn của bạn – những vấn đề nội tâm của bạn,
những người sống quanh bạn, ngôi nhà mà bạn thường ăn sáng mỗi ngày – bạn càng
cảm thấy hợp lý rằng khi bạn mở vòi nước thì nước sẽ tuôn ra. Nếu bạn đã từng
sống thiếu nước, bạn sẽ thấy điều đó thật là mầu nhiệm. Thế giới có đủ tất cả
những sự mầu nhiệm, mọi việc đều tương tự như vậy và thật sự tuyệt diệu.

“Bây
giờ”, đó là chiếc chìa khóa để mở cửa giác ngộ. Bây giờ, bây giờ và bây giờ.
Chánh niệm dạy bạn tỉnh thức, sống dậy và đầy hiếu kỳ về điều gì? Về “Bây giờ”,
có đúng không? Bạn ngồi trong tư thế thiền tập và hơi thở ra của bạn là Bây
giờ, sự tỉnh thức khỏi vọng tưởng của bạn cũng là Bây giờ và ngay cả các vọng
tưởng cũng là Bây giờ, mặc dù chúng dường như đưa bạn về một dĩ vãng hay đến
một tương lai xa xôi nào đó. Bạn càng ý thức được hiện tại, bạn càng nhận thấy
rằng bạn đang ở trung tâm thế giới, đang đứng giữa vòng tròn thiêng liêng. Đó
không phải là một việc tầm thường dù bạn đang chải răng, nấu ăn hay đang tắm
rửa. Bất cứ điều gì bạn đang làm, bạn đang làm nó ngay bây giờ.

Phương
pháp của chúng ta là hãy dùng những gì chúng ta được ban tặng để tỉnh thức. Nếu
có hai người cực kỳ giống nhau – về thân thể, về lời nói, về suy nghĩ, về cha
mẹ, về nhà cửa và về mọi thứ – thì một trong hai người sẽ có thể sử dụng những
gì mình có để tỉnh thức và người kia có thể dùng nó để trở nên phẫn hận hơn,
cay đắng và khổ đau hơn. Không thành vấn đề là bạn được ban tặng cái gì, một cơ
thể dị dạng, một sức khỏe dồi dào hay là sự cùng khò, sắc đẹp hay là sự xấu xí,
đầu óc nhạy bén hay không minh mẫn, cuộc sống giửa những nhà cửa to lớn hay
cuộc sống ở một hoang mạc yên tĩnh, hẻo lánh. Bất cứ cái gì bạn được ban tặng
nếu có thể làm bạn tỉnh thức hay làm bạn rơi vào mê ngủ. Đó là sự thách thức
của hiện tại: Bạn sẽ làm gì với những điều bạn hiện có – thân thể, ngôn ngữ và
tâm trí của bạn?

Đây
là một vài điều rất hữu ích để giúp bạn biết về hiện tại. Cái rào cản lớn nhất
ngăn chúng ta nhận thức rõ hơn về cuộc đời chính là những xúc cảm của chúng ta
đã làm chúng ta mắc kẹt và mờ mắt. Càng nhạy cảm về điều này, chúng ta càng
nhận ra rằng khi bắt đầu giận dữ hoặc tự chê trách mình, khát khao mọi thứ một
cách đau khổ, thì chúng ta bắt đầu đóng cửa, gạt bỏ tất cả như thử chúng ta
đang ngồi bên bờ vực thung lũng Grand Canyon (Hẻm núi lớn ở bang Arizona) nhưng
đã trùm lên đầu chúng ta chiếc túi đen lớn.

Bạn
có thể kiểm nghiệm điều này. Bạn có thể leo lên những bờ vực nhìn ra vịnh Saint
Lawrence và cái cảm giác đầu tiên luôn là: “Ôi dào, nó thật rộng lớn!”. Và đầu
óc bạn bắt đầu cởi mở. Nhưng nếu bạn đứng đó lâu, bạn sẽ bắt đầu lo lắng về
điều gì đó. Rồi bạn nhận thấy mọi vật dường như ngừng hoạt động và trở nên nhỏ
bé. Kĩ xảo về hiện tại là bạn hãy cởi mở đối với không gian ấy. Bạn luôn có thể
làm điều đó bất cứ lúc nào, nó sẽ làm bạn trở nên thân thiện với chính bạn. Nó
sẽ giúp bạn nhận thức được về cơn giận của bạn, về sự tự phản đối chính mình,
về những khao khát và những mong muốn, về sự chán chường của bạn và làm bạn trở
nên thân thiện với chính hiện tại này.

Có
một câu chuyện mà có lẽ bạn đã đọc, nó liên quan đến những gì chúng ta gọi là
thiên đàng và địa ngục, sống và chết, tốt và xấu. Đó là một câu chuyện kể về
những điều không hiện hữu, ngoại trừ sự tưởng tượng của chính bộ Óc chúng ta. Câu chuyện như sau: Có
một viên sĩ quan oai vệ đến gặp một nhà thông thái và yêu cầu: “Hãy nói cho tôi
biết về thiên đàng và địa ngục”. Nhà thông thái nhìn vào mặt anh ta và bảo:
“Tại sao tôi phải nói điều đó cho một kẻ thô lỗ ghê tởm và bẩn thỉu như anh?”.
Viên sĩ quan tím mặt lại, tóc tai dựng cả lên, nhưng nhà thông thái vẫn không
ngừng bôi nhọ: “Ai lại đi nói với một con bọ gớm ghiếc như anh!”. Cơn giận bốc
lên phừng phừng, viên sĩ quan rút gươm và khi anh ta sắp chém đấu nhà thông
thái thì nhà thông thái bảo: “Đó là địa ngục”. Viên sĩ quan, một người rất nhạy
bén, đã ngay lập tức hiểu ra điều đó rằng anh ta mới tạo cho chính mình một địa
ngục; anh ta đang bị đắm sâu trong địa ngục của chính mình. Nó thật đen tối và
nóng nảy, đầy thù hận, giận dữ và phẫn uất đến nỗi anh ta suýt giết chết nhà
thông thái kia. Nước mắt lưng tròng, anh ta khóc và chắp hai tay lại và đúng
lúc này thì nhà thông thái đã bảo anh: “Đó là thiên đàng”.

Không
có địa ngục hay thiên đàng nào cả ngoài cách cư xử của chúng ta đối với vạn
vật. Địa ngục chỉ là sự phản kháng lại sự sống. Khi bạn nói “Không” với tình
trạng mà bạn đang hiện có, nó tương tự như bạn đang sống trong địa ngục. Cũng
giống như khi bạn tạo nên một tình huống đạt đến điểm mà bạn tin chắc rằng bạn
sẽ rút gươm và chém đầu ai đó, loại phản kháng ấy đối với cuộc sống chính là
địa ngục.

Đối
với phương pháp thực tập của chúng ta, chúng ta không cho rằng: “Địa ngục thì
xấu còn thiên đàng thì tốt” hay “Hãy thoát khỏi địa ngục và đi tìm thiên đàng”,
mà chúng ta chỉ tự khuyến khích mình để phát triển một con tim cởi mở, một khối
óc cởi mở đối với thiên đàng cũng như địa ngục, cởi mở đối với tất cả. Vì sao?
Vì chỉ khi đó chúng ta mới nhận thấy rằng bất cứ điều gì xảy đến thì chúng ta
vẫn luôn đứng giữa thế giới, đứng giữa vòng tròn thiêng liêng, và bất cứ cái gì
tiến vào vòng tròn ấy, tồn tại cùng chúng ta ở đó đều dạy cho chúng ta những gì
chúng ta cần biết.

Việc
làm của chúng ta là hãy tỉnh thức để làm cho những gì tiến vào vòng tròn ấy
luôn làm bạn tỉnh thức hơn là làm bạn say ngủ. Cách duy nhất để làm điều này là
bạn hãy cởi mở, hiếu kỳ và phát triển một số ý niệm về sự thông cảm đối với
những gì đang xảy ra, để biết được bản chất thật của nó và để nó dạy cho bạn
những gì mà bạn cần biết. Nó sẽ bám riết theo bạn cho đến khi bạn học bài học
đó với bất kỳ mức độ nào. Bạn có thể lìa bỏ cuộc sống hôn nhân, cũng có thể bỏ
việc làm, và bạn cũng có thể đi đến những nơi mà người ta đang ca ngợi bạn. Bạn
có thể vận dụng thế giới xung quanh để làm cho nó êm đềm hơn, nhưng những con
quỉ già nua xấu xí của cuộc sống sẽ luôn rình rập cho đến khi bạn học được bài
học mà chúng dạy cho bạn. Rồi những con quỷ này sẽ tỏ ra thân thiện, trở thành những người
bạn đồng hành trên đường đời của bạn.

Vì
vậy mà tại sao sáng hôm nay, mặc dầu rất đói và mệt, tôi cũng rất hạnh phúc. Và
tôi thành kính bày tỏ lòng biết ơn của tôi đối với Trungpa Rinpoche về điều đó.

Đừng Xem Đó Là Chân Lý

Trong
đạo Lão có một câu danh ngôn rất nổi tiếng như sau: “Đạo mà có thể nói ra, đó
không phải là Đạo cứu cánh” ( Đạo khả đạo phi thường Đạo). Hoặc bạn cũng có thể
nói rằng bạn chưa từng nghe nói về điều này, nhưng “Khi bạn quá tin vào một
điều gì đó thì bạn khó nhận thức sáng suốt những điều khác”. Cái chân lý mà bạn
đang tin tưởng và bám víu vào đôi lúc sẽ làm bạn không còn thật sự sẵn
lòng lắng nghe những điều gì mới mẻ nữa.

Do
cách suy nghĩ và cách tin tưởng của chúng ta đối với vạn vật mà thế giới quan
của chúng ta được tạo nên. Vào thời Trung cổ, bởi do sợ hãi mà mọi người đã
chấp nhận một ý niệm rằng chỉ có một cách để tin tưởng; nếu bạn không tin tưởng
theo cách đó, bạn sẽ là kẻ thù của mọi người. Sẽ có án tử hình đối với những ai
có những tư tưởng mới mẻ và sáng tạo. Có rất nhiều điều mà con người đã từng
nhận thức, họ không thể nhận thức gì hơn nữa bởi vì họ không tin vào chúng. Một
khi họ bắt đầu suy nghĩ và tin tưởng theo một cách thức nào đó, có rất nhiều
điều mà họ không thể nghe, thấy, ngửi và xúc chạm một cách chính xác. Bởi vì
những điều này nằm ngoài hệ thống tín ngưỡng của họ.

Sự
bám víu tín điều làm hạn chế kinh nghiệm sống của chúng ta. Điều đó không có
nghĩa là những tín điều, những ý tưởng hay những suy nghĩ là vấn đề, mà sự cứng
nhắc trong thái độ nhận thức sự vật theo một cách riêng, hướng theo những tín
điều và tư tưởng của chúng ta, đó là nguyên nhân tạo nên các vấn đề. Nói một
cách đơn giản, sử dụng hệ thống tín ngưỡng của bạn theo cách đó sẽ tạo một tình
huống mà trong đó bạn chọn lựa để trở nên mù quáng thay vì nhìn rõ, bị lãng
thay vì nghe rõ, sống như chết và say ngủ thay vì tỉnh thức.

Đối
với chúng ta, những người đang thực tập ở đây những người mong muốn sống tốt,
đầy đủ không gò bó, nhiều mạo hiểm nhưng hào hứng sống trong một cuộc sống thật sự, chúng ta được
hướng dẫn cụ thể rằng chúng ta cần đeo đuổi cái mà chúng ta đeo đuổi trong suốt
quá trình thực tập lâu dài, đó là: Xem nó là cái gì? Nhận biết nó mà không xen
vào sự phán xét rằng nó đúng hay sai. Để nó trôi đi và quay trở lại với phút
giây hiện tại. Bất cứ điều gì đến với chúng ta, hãy xét xem nó là cái gì mà
không gọi nó là đúng hay sai. Nhận biết nó, nhìn rõ nó và rồi để nó đi. Quay
lại với phút giây hiện tại. Từ bây giờ đến lúc bạn chết, bạn có thể làm điều
này như một phương pháp có thể trở nên yêu thương đối với chính bạn cũng như
đối với người khác, như một phương pháp ít định kiến, ít tranh cãi, ít xác
quyết rằng tuyệt đối chắc chắn là bạn đúng và những người khác sai, như một
phương pháp để phát triển tính hóm hỉnh về tất cả các thứ, để thắp sáng nó lên,
cởi mở nó ra, bạn có thể làm được điều này. Bạn cũng có thế bắt đầu nhận thấy
những lúc bạn tự trách mình hay phê phán người khác. Nếu bạn dùng thời gian còn
lại của cuộc đời để nhận thức được như vậy và làm nó trở thành một cách thức
riêng để vén lên những ngu ngốc trong chính tình cảnh của mỗi con người – vở bi
hài kịch mà tất cả chúng ta đều có vai ở trong đó – bạn có thể phát triển nhiều
sự khôn ngoan, nhiều sự tử tế và có nhiều hạnh phúc hơn.

Nhận
thấy được bạn đang bào chữa mình và trách cứ người khác không phải là một lý do
để bạn tự chỉ trích mà đó thật sự là một cơ hội để nhận biết những gì đã giam
hãm chúng ta trong một thế giới rất thiếu hiểu biết này. Đó là một cơ hội dể
nhận thấy rằng bạn đang cố bám víu vào những suy diễn của bạn về thực tại; nó
cho phép bạn suy diễn rằng đó là tất cả, không hơn, không kém; nhưng đó không
phải là thực tại mà đó chỉ là sự suy diễn của bạn về thực tại.