Vô thường nghĩa là thực tế cuộc đời trôi nhanh. Có
vài người rất tinh xảo trong thực tập chánh niệm đến nỗi họ có thể thực sự thấy
mỗi một sự chuyển động nhỏ của tâm trí – thay đổi, thay đổi, thay đổi. Họ cũng
có thể cảm thấy thân thể thay đồi, thay đổi và thay đổi. Thật rất đáng ngạc
nhiên. Trái tim bơm máu luôn luôn và máu luôn lưu thông, thức ăn được tiêu hóa
và toàn tiến trình sống xảy ra. Nó gây kinh ngạc và nó rất vô thường. Một ngày
nào đó bạn du lịch trên một chiếc xe hơi và đó có thể là một sự kết thúc. Nếu
bạn thật sự hoang tưởng, vô thường có thể làm cho bạn điên tiết bởi vì bạn
hoảng sợ sẽ vượt khỏi sự kềm chế, bạn sợ đi khỏi nhà của bạn. Bạn nhận ra cuộc
đời nguy hiểm như thế nào. Thật tốt để nhận ra nó nguy hiểm như thế nào bởi vì
điều đó làm cho ý niệm về vô thường được chú trọng. Thật tốt để nhận ra rằng
bạn sẽ chết, rằng sự chết đang ở ngay trên vai bạn luôn luôn. Rất nhiều tôn
giáo có nhiều suy tư về cái chết để nó ăn sâu trong bộ não của chúng ta rằng
cuộc đời không phải kéo dài mãi mãi. Nó có thể kết thúc trong một khoảnh khắc
sắp tới? Đôi khi người ta cho rằng sự chấm dứt của mỗi hơi thở ra của chúng ta
thật sự là sự chấm dứt; cơ hội là ở chỗ chết một cách hoàn toàn. Suzuki Roshi
đưa ra sự chỉ dẫn: “Ngồi yên, không đoán trước. Sẵn lòng chết đi chết lại”. Hãy
lấy đó như một câu nhắc nhở. Sẵn lòng chết đi chết lại làm mạnh hơn sự nhắc nhở
đầu tiên, ý niệm về lòng biết ơn và sự quí báu. Vô thường có thể dạy bạn nhiều
về cách làm thế nào để vui tươi lên. Đôi khi hãy để nó làm bạn hoảng sợ. Thường
là: “Thực tập như thử tóc bạn đang bị lửa cháy”. Cũng được nếu nó làm bạn hoảng
sợ. Sợ hãi có thể làm bạn bắt đầu hỏi nhiều về các vấn đề. Nếu nó không làm bạn
sa sút tinh thần, nó sẽ làm bạn phân vân: “Nỗi sợ hãi này là gì? Nó đến từ đâu?
Tôi sợ điều gì?” Có thể bạn hoảng sợ về những điều kích động nhất mà bạn phải
học. Vô thường là một nhắc nhở lớn.

Điều nhắc nhở thứ ba là sự nhắc nhở về Nghiệp
(karma): Mỗi hành động đều dẫn đến kết quả. Người ta có thế đưa ra cả một cuộc
hội thảo lớn về Nghiệp. Nhưng về cơ bản, trong cuộc sống hằng ngày của chúng
ta, đó là một điều nhắc nhở rằng chúng ta cần phải sống như thế nào, đặc biệt
quan trọng ở cấp độ tâm linh. Mỗi lần bạn có thiện ý nhận thức ý nghĩ của bạn,
hãy để chúng trôi đi và quay trở lại với sự bắt đầu mới của khoảnh khắc hiện
tại; bạn đang gieo những hạt giống của tỉnh thức trong sự vô thức của bạn. Sau
một thời gian những gì xảy ra là một ý nghĩ tỉnh thức hơn, cởi mở hơn. Bạn đang
huấn luyện chính bạn về hướng cởi mở hơn là say ngủ. Bạn có thể nhận thấy mình
bị kẹt, nhưng bạn có thể giải thoát chính bạn bằng cách dùng tâm trí của chính
mình, bằng cách thật sự sẵn lòng quay trở lại chỉ với hiện tại, với tính cấp
thiết của giây phút hiện tại. Mỗi lần bạn có thiện ý làm điều đó là bạn đang
gieo những hạt giống cho tương lai của bạn, trau dồi sự tỉnh thức bằng cách
khao khát buông bỏ và làm một điều gì mới mẻ hơn. Về cơ bản, điều đó chính là
buông bỏ những ý nghĩ, những dòng cuộn của ý nghĩ và quay trở về khoảnh khắc
hiện tại.

Trong một bài kệ tụng chúng ta đọc: “Bất cứ cái gì
nảy sinh đều mới mẻ, là thiết yếu của nhận thức. Mong sao sự thực tập Thiền của
tôi được tự do vượt thoát khỏi các dự tính”. Sự bắt đầu trở lại ở đây có nghĩa
là sẵn lòng ngồi thẳng lên nếu như bạn uể oải. Nếu bạn muốn nằm trên giường cả
ngày với chăn trùm trên đầu, có nghĩa là sẵn lòng đứng dậy và đi tắm với xà
bông thật tốt, đi đến hiệu thuốc và mua một thứ gì có vẻ tốt, ủi áo sơ mi của
bạn. đánh bóng giày của bạn, bất kỳ điều gì làm bạn tỉnh thức. Nó có nghĩa là
làm bất cứ điều gì để kháng cự lại lòng ham muốn của bạn muốn ném đi tất cả
những thứ trên nền nhà, đẩy nó xuống giường, không chùi rửa, chìm vào bóng tối.
Khi những cảm giác này nảy sinh, nó như thử cả thế giới là sự cộng tác với
trạng thái tâm trí của chính bạn. Bóng tối dường như ở khắp nơi. Người ta bị
tức gìận vì bạn, mọi thứ dường như được khép kín lạì. Cố gắng làm mình vui lên
không phải dễ, và đôi khì nó có vẽ phê bình quá gắt gao, giống như một điều
trái tự nhiên. Nhưng, điều nhắc nhở là nếu bạn muốn thay đổi sự mắc kẹt quen
thuộc của bạn, bạn là người duy nhất có thể làm điều đó.

Tôi không nói với bạn điều gì để làm, tôi chỉ nói về
việc quan sát làm thế nào bạn luôn làm nhưng điều quen thuộc tương tự khi nhưng
cảm giác xấu – khó chịu, phiền muộn, sợ hãi – bắt đầu xảy ra. Bạn luôn làm cùng
một điều, bạn ngưng một số thói quen rất cũ. Theo luật Nghiệp quả, mọi hành
động đều dẫn đến kết quả. Nếu bạn nằm trên giường cả ngày với chăn trùm đầu,
nếu bạn ăn quá no, cầm thử một triệu trong đời bạn, nếu bạn say, say bí tỉ...
tất cả những điều đó cũng chỉ làm bạn phiền muộn và làm bạn thất vọng. Càng lớn
tuổi, bạn sẽ càng biết chúng sẽ làm bạn cảm thấy khốn khổ như thế nào. Quy luật
về Nghiệp cho rằng: Á, bạn muốn cảm thấy như thế nào vào ngày mai, tuần tới,
năm tới, năm năm nữa, mười năm nữa? Điều ấy tùy thuộc bạn sử dụng cuộc đời bạn
như thế nào. Nó không có nghĩa là bạn phải là người hay làm vui tươi lên, hay
rằng những xu hướng quen thuộc của bạn không bao giờ thắng bạn. Đó chỉ là điều
bạn phải làm với ý niệm về sự tự nhắc nhở. Đôi khi bạn có thể nói: “Không quan
tâm”, nhưng sau ngày thứ tư nằm dưới những tấm ra trải giường trong áo quần dơ
bẩn bốc mùi của bạn, với chiếc chai trống rỗng bên giường – dù viễn cảnh như
thế nào – bạn sẽ thầm nhủ: “Có thể ta nên đi ra ngoài và mua một áo sơ rni mới,
tắm và đi ngắm biển hoặc đi bộ dưới chân núi, ăn một bữa ăn ngon hay làm một
điều gì đó để nâng cao tinh thần của mình, để làm ta tươi vui lên”. Thậm chí
chúng ta có thể rất nặng lòng, thay vì ăn thức ăn dở, chứng ta cố thể đi ra
ngoài mua một miếng thịt bò phi-lê (flletmignon) ngon nhất hoặc bất cứ cái gì
có thể – trong trường hợp của tôi là một quả đào ngon nhất.

Giáo lý về Nghiệp dạy chúng ta hãy gieo những hạt
giống tốt để gặt được những quả tốt. Hãy nhớ rằng điều đó cực kỳ hữu ích. Vì
vậy khi bạn nhận thấy mình ở một nơi tối tăm, nơi mà bạn đã đến không biết bao
nhiêu lần, bạn có thể nghĩ: “Có thể đó là lúc lấy một cái xẻng vàng nhỏ và bẩy
chính mình ra khỏi
nơi này”. Tôi nhớ rất rõ lần phỏng vấn đầu tiên với thầy giáo của tôi, Chogyam
Trungpa Rinpoche, bởi vì tôi đã quá ngập ngừng như thế nào đó khi tôi nói với
ông về những gì thực sự là vấn đề trong đời tôi. Thay vào đó, tôi đã lãng phí
cả cuộc phóng vấn để nói huyên thuyên. Chốc lát ông lại hỏi: “Sự thực tập Thiền
của con ra sao?” và tôi trả lời: “Ồ, tốt” và rồi tôi lại nói huyên thuyên. Khi
cuộc phỏng vấn kết thúc, tôi thốt lên “Tôi đã có khoảng thời gian khủng khiếp này
và tôi đầy giận dữ, plah-plah-plah.” trong nửa giây cuối. Rinpoche đưa tôi đến
cửa và nói: “À, điều đó có vẻ như một lượng sóng lớn tiến đến và đẩy bạn xuống.
Bạn nhận thấy mình nằm dưới đáy đại dương với mặt chạm cát và thậm chi cát tràn
vào mũi, vào miệng, vào tai, vào mắt bạn, bạn đứng dậy và bạn bắt đầu đi bộ trở
lại. Rồi lượng sóng tiếp theo tiến đến và lại đánh bạn ngã xuống. Sóng cứ tiến
đến, nhưng mỗi một lần bạn bị đánh ngã, bạn đứng lên và cứ tiếp tục đi Sau một
lúc, bạn sẽ nhận thấy những con sóng dường như trở nên nhỏ bé hơn”.

Đó là sự hoạt động của nghiệp. Nếu bạn cứ nằm ở đó, bạn sễ chết đuối,
nhưng bạn thậm chí không có đặc ân của sự chết. Bạn chỉ sống với ý niệm về chết
đuối luôn luôn. Vì vậy đừng thất vọng và nghĩ? “À, tôi leo ra khỏi giường, đi
tắm một cái. Tại sao tôi không ở trong rạp chiếu bóng Walt Disney bây giờ. Tôi
nghĩ tôi sắp hóa thành Bạch Tuyết. Tôi nghĩ tôi sẽ sống một cách hạnh phúc sau
đó. Hoàng tử đứng bên tôi; tôi đứng dậy. Làm sao tôi không sống hạnh phúc sau
đó?”. Sóng cứ đến và đẩy chìm bạn xuống, nhưng bạn lại đứng lên và với một ý
niệm tự nâng mình lên, đứng thẳng lên. Như Rinpoche bảo: “Sau đó một lúc bạn sẽ
nhận ra rằng sóng dường như trở nên nhỏ bé hơn?” Đó thật sự là những gì diễn
ra, đó là cách mà Nghiệp hoạt động. Vì vậy hãy để điều đó thành một điều nhắc
nhở. Nó quí giá và nó ngắn gọn, bạn có thể sừ dụng nó tốt.

Đây là một câu chuyện khác về Rinpoche sắp đi gặp
thầy của ông, Jamgon Kongtrul. Rinpoche nói rằng vào một buổi sáng đặc biệt khi
ông đi vào, Jamgon Kongtrul cầm lên một vật được làm bằng bạc trắng rất đẹp,
lấp lánh trong ánh nắng mặt trời với một tay cầm dài và một cái gì giống như
mũi chĩa trên đầu. Jamgon Kongtrul bảo rằng nó được gởi đến cho ông từ nước
Anh. Rinpoche tiến đến và ngồi xuống, họ nhìn vào đó. Jamgon Kongtrul bảo: “Nó
dùng để ăn” và khi những người giúp việc mang thức ăn vào, ông cầm bốn mũi
chĩa, đâm nó vào trong những mẫu thức ăn, cầm chúng lên, bỏ vào miệng và nói:
“Đây là cách họ ăn với cái này ở nước họ. Họ đâm nó vào trong thức ăn và thức
ăn dính với bốn mũi chĩa này, rồi họ bỏ nó vào miệng”. Rinpoche nhìn vào vật đó
và nghĩ nó thật là một vật tinh xảo. Rồi Jamgon Kongtrul bảo ông: “Một ngày nào
đó con sẽ gặp những người làm những vật này và con sẽ làm việc với họ. Nó sẽ
không dễ dàng, bởi vì con sẽ nhận ra rằng chúng thật thú vị khi ngủ hơn là thức
dậy”. Đó là những gì ông ta bảo chúng tôi. Vì vậy khi bạn nhận thấy rằng điều
đó cũng đúng với bạn, tự nhắc nhở bạn rằng nó tùy thuộc vào bạn để bạn thật sự
kinh nghiệm sự biết ơn và sự quí giá của cuộc đời bạn, sự lướt nhanh và sự quí
hiếm của nó, hay để bạn trở nên phẫn hận hơn, cay nghiệt hơn, chua xót và cảm
thấy đầy lừa dốí hơn. Nó tùy thuộc vào cách mà luật Nghiệp quả hoạt động như
thế nào.

Điều nhắc nhở cuối cùng là sự vô nghĩa của việc liên
tục luẩn quẩn trong vòng Luân hồi (Samsara). Một vài người từng nói rằng họ cảm
thấy như thử họ Ở trên một dĩa nhạc mà cứ quay vòng vòng hoài; họ bị mắc kẹt
theo vết xe cũ này, và một lần họ đi quanh, vết xe trên dĩa hát cũng ngày càng
sâu hơn. Đôi khi tôi cũng được nghe người ta nói điều đó, khi họ nghe chính họ
nói, họ cảm thấy như thử họ là một máy ghi âm chơi lui chơi tới với một băng
nhạc. Họ chán ngấy điều đó nhưng dù sao họ cũng cứ chơi nó bởi vì có một sự xác
định nhỏ buồn cười ở đó tạo cho họ cảm giác an toàn dù nó có thể là đau đớn. Đó
là Luân hồi (Samsara).

Cái cốt lõi của Luân hồi là khuynh hướng tìm niềm
vui và tránh đau khổ của chúng ta, tìm sự an toàn và tránh sự không có chỗ dựa,
tìm an ủi và tránh sự bất an. Lời dạy căn bản là rằng đó là cách chúng ta làm
chính chúng ta khổ đau, không hạnh phúc, kẹt trong một quan niệm, một giới hạn
nhỏ bé của thực tại. Đó là cách chúng ta giữ chúng ta bị dính trong một kén
tằm. Ngoài kia là tất cả những hành tinh, tất cả các thiên hà và không gian mênh
mông, nhưng bạn bị dính mắc trong cái kén này, hoặc có thể bạn đang ở trong một
bao con nhộng, giống như một viên Vitamin. Khoảnh khắc này nối tiếp khoảnh khắc
khác, bạn đang quyết định rằng bạn thà ở trong chiếc vỏ bọc con nhộng đó. Bạn
thà tồn tại là một viên Vitamin hơn là chịu đau bước ra khỏi và vào trong không
gian to lớn ấy. Cuộc đời trong vỏ bọc con nhộng là ấm cúng và an toàn. Chúng ta
tự lo liệu lấy nó. Nó an toàn, có thể nói như vậy, nó thuận tiện và nó đáng tin
cậy. Chúng ta biết khi chúng ta đi vào trong căn nhà của chúng ta đúng nơi dồ
dạc được bày biện và đó là lối sống chúng ta giống như vậy. Chúng ta biết chúng
ta có tất cả những trang thiết bị chúng ta cần và chúng ta có áo quần mà chúng
ta thích. Nếu chúng ta cảm thấy không thoải mái, chúng ta chỉ cần lấp đầy những
lỗ hổng đó. Trí óc chúng ta luôn tìm kiếm những nơi an toàn. Chúng ta đang ở
vùng an toàn này và đó là những gì chúng ta xem xét cuộc đời, tự lo liệu lấy sự
an toàn. Chết là sự mất đi điều đó. Đó là điều chúng ta hải sợ, đó là điều làm chúng ta lo lắng.
Bạn có thể gọi sự chết là một điều bối rối, cảm thấy lúng túng, hoàn toàn nhầm
lẫn và không biết con đường nào để hướng đến nên bạn rất hãi sợ. Chúng ta muốn
biết những gì sẽ xảy ra. Tâm trí luôn tìm kiếm những nơi an toàn, và những nơi
an toàn này thì liên tục bung vỡ ra nhiều mánh. Rồi chúng ta bò leo để kiếm một
vùng an toàn khác. Chúng ta tiêu phí tất cả năng lượng của chúng ta, lãng phí
cuộc đời để gắng tạo lại những vùng an toàn luôn bị bung vỡ ra này. Đó là Luân hồi. [Chúc bạn đọc sách
vui vẻ tại www.gacsach.com - gác nhỏ cho người yêu sách.]

Sự thách thức của luân hồi là khi tất cả những bức
tường đổ xuống, khi cái kén hoàn toàn biến mất và chúng ta hoàn toàn cởi mở đối
với tất cả những gì có thể xảy ra, không rút lui, không trọng tâm hóa chính
chúng ta. Đó là những
gì chúng ta mong muốn làm, là hành trình của một chiến sĩ. Đó là những gì kích
thích và gây cảm hứng cho chúng ta: Nhảy, bị ném ra khỏi tổ, đi qua các lễ nhập
môn, lớn lên, bước vào những nơi chưa biết. Từ quan điểm đó, sự chết trở thành
niềm an ủi và an toàn này, cái kén này và viên Vitamin con nhộng này. Đó là sự
chết. Luân hồi thích sự chết hơn là sự sống. Bốn điều nhắc nhở là để nhớ điều
đó. Khi bạn nhận thấy chính bạn với những cảm giác quen thuộc, xưa cũ, lo lắng
bởi vì thế giới của bạn đang bị bung vỡ và bạn không thể đo đạc hình ảnh của
chính bạn, mọi người làm bạn khó chịu không thể tả bởi vì không ai làm điều gì
mà bạn muốn và mọi người đang phá hoại mọi thứ và bạn cảm thấy khủng khiếp về
chính bạn và bạn không thích ai khác và cả cuộc đời đầy rẫy những đau khổ cảm xúc, nhầm lẫn và mâu
thuẫn, vào lúc đó chỉ nhớ rằng bạn đang đi qua tất cả những biến động tình cảm
đột ngột này bởi vì sự ấm cúng của bạn vừa mới biểu hiện trong một cách nhỏ hay
lớn, một cách cơ bản, bạn thích sống và chiến đấu hơn là chết.

Hi vọng bốn điều nhắc nhở truyền thống này, sự quí
giá của việc được sinh ra làm người, sự thật về vô thường, qui luật Nghiệp quả
và sự vô nghĩa của việc liên tục luẩn quẩn trong vòng luân hồi bất tận – sẽ giúp
bạn và tôi trong phần đời còn lại của chúng ta, dù chúng ta rời khỏi nơi đây
hay vẫn ở nơi đây, tỉnh thức. Vì vậy hãy có một chuyến quay về thật tốt, và
luôn luôn ghi nhớ – đừng bao giờ bỏ cuộc!

Thực hiện bởi

nhóm Biên tập viên Gác Sách:

sienna – Du Ca – H.y, tuongmy

(Tìm - Chỉnh sửa - Đăng)​