Phần II

Chương - 14

Ngày mồng một tháng mười một Kutuzov được viên
trinh sát của ông báo tin rằng đạo quân chỉ huy đã lâm vào một tình cảnh gần
như không có lối thoát. Viên trinh sát báo rằng những lực lượng rất mạnh của
quân Pháp sau khi vượt qua cầu ở Viên đang tiến về phía nhỡng con đường giao
thông nối liền quân đội của Kutuzov với những đạo quân đang kéo từ Nga sang.
Nếu Kutuzov quyết định dừng lại ở Kremx thì đạo quân của Napoléon gồm mười lăm
vạn người sẽ chặn hết những đường giao thông của ông, sẽ lâm vào một tình thế
tương tự như tình thế của Mack ở Ulm. Nếu Kutuzov quyết định bỏ con đường nối
liền với các đạo quân từ Nga sang thì ông phải đi sâu vào vùng núi non miền
Bohem xa lạ và không có đường sá ông phải đương đầu với các lực lượng quân địch
mạnh hơn hẳn mình và từ bỏ mọi hy vọng liên lạc với Bulxhevden. Nếu Kutuzov
quỳết định rút lui đi theo con đường Kremx đến Olmuytx để hợp với những đạo
quân từ Nga sang thì có thể quân Pháp sẽ đến những con đường ấy trước mặt ông
vì họ đã vượt qua cầu Viên, và như thế là ông buộc phải giao chiến trong lúc
hành quân, trong khi quân đội phải mang theo đủ thứ xe cộ nặng nề; đã thế lại
phải đương đầu với một kẻ địch mạnh gấp ba và bao vây cả hai phía.

Kutuzov
đã chọn biện pháp sau cùng này.

Như lời viên trinh sát báo cáo, sau khi vượt
qua cầu ở Viên. - Quân Pháp đang hành quân cấp tốc về phía Znaim nằm trên con
đường rút lui của Kutuzov, ở trước mặt ông ta hơn một trăm dặm Nga. Nếu ông đến
Zaim trước quân Pháp, ông sẽ có nhiều hy vọng cứu được quân đội, trái lại nếu
ông để cho quân Pháp đến Zaim trước mình, ông sẽ để cho toàn quân phải chiụ một
nỗi sĩ nhục tương tự như nỗi sỉ nhục ở Ulm hay là bị tiêu diệt toàn bộ. Nhưng
đem cả đại quân vượt đến Zaim trước quân Pháp thì cũng không thể được. Đường
của quân Pháp từ Viên đến Znaim ngắn và tốt hơn so với đường của quân Nga từ
Kremx đến Znaim.

Ngay đêm nhận được tin này, Kutuzov phái đạo
tiền quân của Bagration gồm bốn nghìn người đi qua miền núi non ở phía tay phải
con đường từ Kremx đến Znaim để đến con đường từ Viên đến Znaim, mặt quay về
phía Viên và lưng quay về phía Znaim. Nếu ông có thể đến đó trước quân Pháp thì
ông phải hết sức tìm cách giữ chân quân Pháp thật lâu. Còn Kutuzov với tất cả
xe cộ nặng nề thì lên đường tiến về Znaim.

Sau khi đã đi bốn mươi lăm dặm trong đêm bão
táp, trên miền núi non, không đường sá với những người lính đói khát, không
giày và đã lạc mất một phần ba quân số vì đi tụt lại sau, Bagration đã đến
Hollabrun ở trên đường từ Viên đến Znaim mấy giờ trước khi quân đội Pháp xuất
phát từ Viên cũng đến đấy.

Kutuzov với đội vận tải còn phải đi suốt một
ngày đêm mới đến Znaim, thành ra để cứu đạo quân, Bagration với bốn nghìn quân
vừa đói vừa mệt phải giữ chân trong hai mươi bốn tiếng ròng rã tất cả quân đội
địch mà ông gặp ở Hollbru. Việc đó cố nhiên không thể làm được, nhưng một số
phận kỳ lạ đã làm cho cái việc không thể làm được trở thành sự thực. Thấy rằng
biện pháp lừa dối đã thành công và đã trao cầu Viên cho quân đội Pháp mà không
phải đánh chác gì, Mura háo hức tìm cách lừa luôn cả Kutuzov nữa. Gặp đội quân
ít ỏi của Bagration trên con đường đi Znaim, Mura tưởng mình đang đứng trước
đại quân của Kutuzov. Để tiêu diệt chắc chắn đạo quân ấy, Mura có ý chờ đạo
quân Pháp trên đường từ Viên đến, bèn đề nghị đình chiến ba ngày với điều kiện
là cả hai đạo quân không thay đổi vị trí, cứ giữ nguyên trận địa cũ. Mura cam
đoan rằng những cuộc thương thuyết hòa bình đã bắt đầu rồi, cho nên để tránh
khỏi đổ máu vô ích, hắn đề nghị đình chiến. Viên tướng Áo là bá tước Noxtich ở
tiền tiêu tin theo lời sứ giả của Mura, đã rút lui để hở chi đội của Baration.
Quân Pháp lại phái thêm một sứ giả đến tiền tiêu của quân Nga và cũng đưa tin
tức như thế về việc đàm phán hòa bình, và đề nghị với quân đội Nga đình chiến
trong ba ngày. Bagration đáp lại rằng ông ta không thể chấp nhận hay không chấp
nhận đề nghị đình chiến, và phái sĩ quan phụ tá của mình mang báo cáo về đề
nghị đình chiến của quân Pháp cho Kutuzov.

Đối với Kutuzov, đình chiến là biện pháp duy
nhất để tranh thủ thời gian, cho chi đội Bagration đã mệt mỏi được nghỉ ngơi và
cho đội vận tải và các xe hành lý tiến lên (quân Pháp không biết đến việc hành
quân này) ít nhất là được thêm một trạm nữa tới gần Znaim.

Đề
nghị đình chiến đã đem lại một cách bất ngờ cái khả năng duy nhất để cứu đại
quân. Sau khi nhận tin ấy, Kutuzov lập tức phái tướng Vintxingherot làm sĩ quan
phụ tá đến dinh luỹ quân địch.

Vintxingherot có nhiệm vụ không những chấp
nhận đình chiến mà còn đề nghị những điều kiện đầu hàng nữa. Trong lúc đó,
Kutuzov sai những sĩ quan phụ tá của mình quay trở lại xúc tiến đến mức tối đa
sự đi chuyển của đoàn xe vận tải của đạo quân trên con đường từ Kremx đến
Znaim. Chi đội của Bagration mệt mỏi và đói một mình có nhiệm vụ yểm hộ tất cả
cuộc vận chuyển của đội vận tải và của toàn quân, bằng cách giữ nguyên trận
địa, đương đầu với một kẻ địch mạnh gấp tám lần.

Những dự đoán của Kutuzov quả nhiên ứng
nghiệm: Đề nghị đầu hàng không ràng buộc gì, trái lại nó khiến cho một bộ phận
đội vận tải của ông có thì giờ đi qua, và lỗi lầm của Mura chẳng bao lâu bị
phát hiện rất nhanh. Buônapáctê bấy giờ ở Sonbrun cách Hollabrun hai mươi dặm
Nga vừa nhận được báo cáo của Mura cùng với kế hoạch đình chiến và đầu hàng đã
biết ngay là Mura bị lừa liền viết cho Mura bức thư dưới đây:

"Gửi thân vương Mura, Sobrun ngày 25
tháng sương mù năm 1805, lúc 8 giờ sáng.

Ta
không thể nào tìm được những lời lẽ nào đủ nặng để cho ngươi biết ta bất bình
đến thế nào. Ngươi chỉ cầm đầu đội tiền quan của ta và không có quyền kí kết
đình chiến nếu không có lệnh của ta. Ngươi làm ta mất thành quả của cả một
chiến dịch. Phải huỷ ngay lệnh đình chiến và tấn công quân địch. Ngươi hãy
tuyên bố với nó rằng viên tướng kí giấy đầu hàng ấy không có quyền làm việc đó,
chỉ có Hoàng đế nước Nga mới có quyền ấy mà thôi.

Tuy
nhiên, nếu Hoàng đế nước Nga chuẩn y điều ước nói trên thì ta cũng chuẩn y;
nhưng đó sẽ chỉ là một mưu chước. Hãy tấn công! Tiêu diệt quân đội Nga, ngươi
có khả năng cướp lấy hành lí và đại bác của họ.

Sĩ
quan phụ tá của Hoàng đế Nga là một thằng… Bọn sĩ quan không có giá trị gì hết
khi họ không có quyền. Tên này không hề có quyền gì… Bọn Áo đã để người ta lừa
trong việc qua cầu Viên còn ngươi thì đã để cho một viên sĩ quan của Hoàng đế
lừa.

Napoléon"

Sĩ quan phụ tá của Buônapáctê phóng ngựa phi
hết tốc lực, mang bức thư với lời lẽ giận dữ này cho Mura. Bản thân Buônapáctê,
vốn không tin các tướng soái của mình, liền tiến tới chiến trường với tất cả vệ
đội quân. Ông sợ bỏ lỡ một mồi ngon đã sẵn sàng. Trong khi đó chi đội bốn ngàn
quân của Bagration đang vui vẻ chất củi đốt sưởi áo quần và nấu bữa xúp lần đầu
tiên sau ba ngày nhịn đói. Trong bọn họ không có ai biết và nghĩ đến những sự
kiện đang chờ đợi họ.

Phần II

Chương - 15

Khoảng quá ba giờ chiều, công tước Andrey sau
khi khẩn khoản xin được Kutuzov phái mình đến tiền quân, đã đến Grun trình diện
Bagration. Sĩ quan phụ tá của Buônapáctê vẫn chưa đến chi đội Mura, và trận
đánh vẫn chưa bắt đầu. Trong đội quân của Baglation không ai biết gì về tình
hình chung của chiến sự. Người ta nói đến trận địa, nhưng cũng không tin là
chiến trận đến gần.

Bagration
biết Bolkonxki là sĩ quan phụ tá thân tín của Kutuzov và được Kutuzov yêu quý
nên tiếp đón chàng đặc biệt nồng hậu và nhã nhặn. Ông cho chàng biết có lẽ hôm
nay hay ngày mai sẽ có trận giao chiến và cho phép chàng hoàn toàn tự do muốn ở
cạnh mình trong thời gian giao chiến hay ở đội hậu vệ giám sát trật tự rút quân
cũng được, vì "việc này cũng rất quan trọng".

-
Vả lại hôm nay có lẽ cũng chưa có chiến sự đâu. - Bagration nói, như muốn làm
cho công tước Andrey yên tâm.

"Nếu
hắn ta chỉ là một thằng công tử bột tầm thường ở bộ tham mưu phái đến đây để
kiếm huân chương chữ thập thì hắn cứ ở đội hậu vệ cũng sẽ được huân chương, còn
nếu hắn muốn đi với ta thì cứ để cho hắn đi… nếu hắn là một võ quan dũng cảm
thì lại có ích lợi lắm" - Bagration nghĩ thầm.

Công
tước Andrey không đáp, yêu cầu Bagration cho phép đi quan sát trận địa để biết
rõ cách bố trí quân đội. Như vậy, khi nào nhận được nhiệm vụ chàng sẽ biết phải
đi đâu. Sĩ quan trực ban của chi đội, một người đàn ông khôi ngô, ăn mặc bảnh
bao, đeo viên kim cương ở ngón tay, nói tiếng Pháp tồi nhưng lại hay nói tiếng
Pháp, tình nguyện dẫn công tước Andrey đi xem.

Đâu
đâu cũng thấy những sĩ quan bị mưa thấm ướt, gương mặt buồn bã, như đang tìm
một cái gì, và những người lính mang cánh cửa ghế dài, hàng rào ở trong làng
ra. Vicn sĩ quan tham mưu chỉ họ nói:

-
Thưa công tước, chúng tôi không làm sao ngăn cấm được bọn ấy. Các vị chỉ huy
cho họ phóng túng quá. Đấy kìa. - Anh ta chỉ cái lều của một người bán hàng
rong đi theo quân đội, họ tụ tập lại ngồi lê ở đấy. - Sáng hôm nay tôi đã đuổi
hết đi, nhưng ông xem, bây giờ lại đầy cả người ra rồi đấy. Thưa công tước, tôi
phải đến dây doạ cho họ một mẻ mới được. Chỉ một phút thôi.

Công
tước Andrey chưa có thì giờ ăn một tí pho-mat và một chiếc bánh mì.

-
Sao ban nãy công tước lại không nói? Biết vậy tôi đã mời công tước ăn rồi.

Hai
người xuống ngựa đi vào lều… Một vài sĩ quan mặt đỏ bừng và phờ phạc đang ngồi
ăn uống ở các bàn.

-
Ồ? Thế này là thế nào, các vị! - Viên sĩ quan tham mưu quở trách với cái giọng
của một người cứ phải nhắc đi nhắc lại mãi có một việc. - Các ông phải biết, bỏ
đơn vị mà đi như thế này không được đâu ấy thế mà cái ông đại uý này. - Chàng
nói với một võ quan pháo binh nhỏ nhắn, bẩn thỉu gầy gò, chân không có ủng (anh
ta đã đưa ủng cho người bán hàng hơ cho khô) chỉ đi tất, thấy hai người bước
vào thì đứng dậy và mỉm cười không lấy gì làm tự nhiên cho lắm.

-
Kìa, đại uý Tusin, đại uý không xấu hổ sao? - viên võ quan tham mưu nói tiếp. -
Tôi thấy pháo binh như ông lẽ ra phải làm gương cho người ta chứ, đằng này ông
lại không đi ủng. Nếu báo động thì ông đến đi chân không mất, trông ngộ nghĩnh
lắm đấy. - Viên sĩ quan tham mưu mỉm cười, rồi nói thêm với cái giọng cấp trên.
- Mời các vị ai về chỗ nấy, tất cả, mời tất cả các vị.

Công
tước Andrey liếc mắt nhìn đại uý pháo binh Tusin, bất giác mỉm cười; Tusin im
lặng cười chúm chím, cặp chân không lần lượt giấu xuống đất, chân này giẫm
xuống thì chân kia lại co lên, mở cặp mắt to, thông minh và hiền hậu, hết nhìn công
tước Andrey lại nhìn viên sĩ quan tham mưu có ý dò hỏi.

-
Lính họ bảo cởi giày ra dễ chịu hơn. - Đại uý Tusin nói, miệng mỉm cười ngượng
nghịu. Hẳn là anh đang muốn chuyển sang giọng bông đùa để thoát khỏi cái tình
trạng lúng túng này. Nhưng anh ta chưa kịp nói xong đã cảm thấy câu nói đùa của
mình không được hưởng ứng và cũng không đúng chỗ, nên rất bối rối.

-
Ông làm ơn về đơn vị cho. - Viên sĩ quan tham mưu nói, cố gắng giữ vẻ nghiêm
trang.

Công
tước Andrey lại liếc mắt nhìn cái thân hình nhỏ bé của người pháo binh một lần
nữa. Bóng dáng anh ta có một cái gì đặc biệt, chẳng có gì là tư thế nhà võ, hơi
hài hước nhưng hết sức hấp dẫn.

Viên
sĩ quan tham mưu và công tước Andrey lên ngựa tiếp tục đi. Họ ra khỏi làng,
trên đường cứ luôn luôn gặp và vượt qua những người lính và những sĩ quan thuộc
nhiều binh chủng. Họ nhìn thấy ở bên trái một dãy công sự đào, màu đất đỏ mới
đào lên tươi rói: Một vài tiểu đoàn lính mặc phong phanh cái áo sơ mi mặc trông
như một đàn kiến trắng. Đằng sau chiến hào có một người nào không ai thấy cứ
liên tiếp hất lên những mảnh đất sét đỏ theo từng nhát thuổng. Ngay ở phía sau
công sự họ vấp phải mấy chục người lính từ trên công sự chạy xuống, liên tiếp
kế chân nhau đến ngồi xổm ở một nơi. Hai người phải bịt mũi và thúc ngựa chạy nước
kiệu để ra khỏi bầu không khí xú uế này.

-
Đấy lạc thú của doanh trại là thế, thưa ngài công tước! - viên sĩ quan tham mưu
trực nhật nói.

Họ
đi lên ngọn đồi trước mặt. Từ ngọn đồi này đã có thể trông thấy quân Pháp. Công
tước Andrey đứng lại và bắt đầu quan sát.

-
Đây đội pháo của ta đặt ở đây, - Viên sĩ quan tham mưu nói, tay chỉ vào điểm
cao nhất. - Đó là vị trí của anh chàng chỉ huy kỳ quặc không đi ủng ấy. Đúng ở
đấy thì nhìn đâu cũng thấy. Mời công tước chúng ta đi thôi.

-
Tôi xin cảm ơn ông, bấy giờ tôi đi một mình cũng được. - Công tước Andrey nói,
trong bụng chỉ mong thoát khỏi anh chàng sĩ quan tham mưu kia. - Ông cứ dề mặc
tôi.

Viên
sĩ quan tham mưu ở lại, và công tước Andrey cưỡi ngựa đi một mình.

Chàng
càng tiến đến phía quân địch thì dáng dấp quân sĩ càng chỉnh tề và vui vẻ. Mất
trật tự và chán nản nhất là đội vận tải ở trước thành phố Znaim cách quân Pháp
mười dặm Nga mà sáng nay chàng vừa đi qua. Ở Grum người ta cũng cảm thấy lo
lắng và sợ hãi một cái gì không rõ. Nhưng càng đến gần những hàng tiền tiêu của
quân Pháp, công tước Andrey càng thấy quân đội ta có tinh thần tự tin vững
vàng. Quân lính mặc áo khoác đứng thành hàng và người tào trưởng hay đại uý
điểm số bằng cách thức ngón tay trỏ vào ngực đứng ở ngoài cùng và ra lệnh cho
anh ta giơ tay. Quân lính rải rác trên khắp trận địa vác củi súc và cành khô về
đốt, hoặc đang dựng lều vừa làm vừa cười nói vui vẻ. Cạnh đống lửa, người thì
mặc áo, người thì cởi trần đang hơ áo sơ mi và giày, hay sửa lại đôi ủng, và
chiếc áo khoác, xúm nhau bên cạnh mấy cái nồi và mấy người nấu bếp. Trong một
đại đội, bữa ăn đã sẵn sàng. Quân lính nhìn mấy cái nồi bốc hơi thèm thuồng và
đứng chờ người trung sĩ quân nhu mang một cái bàn bằng gỗ đựng thức ăn đến cho
viên sĩ quan đang ngồi trên một súc gỗ, trước mặt lều của mình để anh ta nếm
thử.

Trong
một đại đội khác may mắn hơn. - Bởi vì không phải đơn vị nào cũng có rượu vodka
binh sĩ đang chen nhau trước một viên tào trưởng mặt rỗ, vai rộng, đang nghiêng
một cái thùng ton-nô nhỏ rót rượu vào những chiếc bi đông mà binh sĩ lần lượt
giơ ra. Binh sĩ nâng bi đông lên môi một cách thành kính, ngửa cổ: dốc ngược bi
đông lên rồi súc miệng, lấy tay áo khoác quệt mép và mặt mày hớn hở hẳn lên, họ
rời khỏi chỗ viên tào trưởng. Ai nấy vẻ mặt đều điềm nhiên, tưởng chừng như tất
cả việc này đều diễn ra không phải trước mặt quân dịch, trước một trận giao
chiến trong đó ít nhất là một nửa chi đội chết, mà là ở một nơi nào đó bên tổ
quốc, trong khi chờ đợt trú quân yên tĩnh.

Sau
khi đã đi qua trung đoàn khinh binh và đi vào hàng ngũ của đội lính thủ pháo
thành Kiev gồm những chàng trai trẻ cũng đang lo những công việc thanh bình như
thế, công tước Andrey đến gần lều của một người chỉ huy trung đoàn, cao hơn
những lều khác, và gặp một tiểu đội thủ pháo xếp thành đội ngũ đứng trước một
người đang nằm dài dưới đất, mình bị lột trần như nhộng. Hai người lính giữ lấy
anh ta và hai người nữa cứ lấy những nhánh cây dẻo đánh đều đặn lên cái lưng
trần. Người bị đánh kêu lên những tiếng nghe như vờ vĩnh. Viên thiếu tá người
đẫy đà bước ra trước hàng quân và không hề để ý đến tiếng kêu, nói.

-
Đối với một quân nhân thì ăn cắp là một điều sỉ nhục, một quân nhân phải biết
ngay thắng, cao thượng và dũng cảm. Nếu hắn ăn trộm của anh em thì hắn không có
danh dự nữa, hắn là một thằng hèn hạ. Đánh nữa đi, đánh nữa đi.

Rồi
lại nghe những tiếng roi mềm vun vút và những tiếng gào thảm thiết nhưng vờ
vĩnh.

Viên
thiếu tá nói:

-
Đánh nữa, đánh nữa nào.

Một
viên sĩ quan trẻ tuổi, vẻ mặt ngơ ngác và đau đớn, đi khỏi chỗ người bị phạt,
đưa mắt nhìn người phụ tá đang đến như muốn hỏi ý kiến.

Lên
đến tiền tiêu, công tước Andrey cho ngựa đi dọc theo trận tuyến. Hàng tiền tiêu
của quân ta và hàng tiền tiêu của quân địch ở cánh trái và cánh phải cách xa
nhau, nhưng ở khoảng giữa, tức là nơi trông thấy mặt nhau và nói chuyện với
nhau được.

Ngoài
những người lính giữ vị trí tiền tiêu ở chỗ ấy, cả hai bên đều có những tay
hiếu kỳ đứng đấy: vừa cười vừa nhìn những kẻ địch kỳ quái và xa lạ với họ.

Từ
sáng sớm, mặc dầu có lệnh cấm quân sĩ đến gần tiền tiêu, những người chỉ huy
vẫn không sao xua đuổi được những anh hiếu kỳ. Những người đứng gác ở tiền
tiêu, như những kẻ chuyên trưng bày cho công chúng xem một cái gì hiếm có,
không buồn nhìn quân Pháp nữa mà lại đứng bình phẩm những người đến xem và cảm
thấy chán trong khi chờ đợi người ta đến thay phiên mình. Công tước Andrey đứng
lại quan sát quân Pháp.

-
Cậu xem kìa. - Một người lính Nga nói với bạn, tay chỉ một bộ binh Nga đã cùng
với một sĩ quan đến gần tiền tiêu, đang nói rất nhanh và rất sôi nổi với người
lính pháo thủ Pháp. - Cậu xem nó nói thạo chưa, nhanh như gió ấy, thằng Pháp
theo không kịp. Xidorov, cậu lại đi. - Hãy gượm, để nghe xem đã. Ồ, nói thạo lắm.
- Xidorov đáp (Anh ta vốn được xem là người rất thông thạo tiếng Pháp).

Người
lính mà họ vừa cười vừa chỉ đó chính là Dolokhov. Công tước Andrey nhận ra hắn
và lắng nghe xem hắn nói gì. Dolokhov cùng với viên đại đội trưởng của mình đến
gần chỗ tiền tiêu ở cánh gà trái là nơi trung đoàn của họ bố trí.

-
Được đấy cứ nói nữa đi. - Viên đại uý khích Dolokhov, người nhô ra phía trước
và cố gắng không bỏ sót một chữ nào mặc dầu anh ta không hiểu hết gì. - Anh nói
cho thật nhanh nữa đi. Hắn nói gì thế?

Dolokhov
không đáp, hắn đang bị lôi cuốn vào cuộc tranh luận sôi nổi với người lính thủ
pháo Pháp. Cố nhiên là họ nói đến chiến dịch. Người Pháp, lẫn lộn người Áo với
người Nga, đang chứng minh rằng người Nga đã bị đánh bại phải bỏ thành Ulm chạy
dài, còn Dolokhov thì chứng minh rằng quân Nga không hề bị đánh bại, trái lại
họ đã đánh bại quân Pháp.

Dolokhov
nói:

-
Ở đây chúng tao đã được lệnh đuổi chúng mày, và chúng tao sẽ đuổi chúng mày.

-
Thôi chúng mày hãy cố gắng làm sao đừng bị bắt làm tù binh với tất cả bọn
cô-dắc của chúng mày. - Người lính thủ pháo Pháp nói.

Những
người lính Pháp đang đứng xem và lắng nghe đều cười rộ.

-
Chúng tao sẽ cho chúng mày khiêu vũ một trận như chúng mày đã khiêu vũ thời
Xuvorov - Dolokhov nói.

-
Hắn tán cái gì thế? - Một người Pháp hỏi.

-
Lịch sử cổ đại ấy mà! - Một người khác nói, đoán rằng Dolokhov muốn nói đến
những chiến sự trước. Hoàng đế sẽ cho cái lão Xuvara của chúng mày biết tay
cũng như mọi đứa khác.

-
Buônapáctê… - Dolokhov bắt đầu nói nhưng người Pháp đã ngắt lời
chàng:

-
Buônapáctê cái gì? Đã bảo là Hoàng đế! Khốn kiếp! - Hắn giận dữ
quát lên.

-
Quỷ sứ bắt cái thứ hoàng đế của chúng mày đi.

Dolokhov
chửi lên một tiếng Nga tục tằn của binh sĩ và khoác quai súng lên vai bỏ đi.

-
Đi, chúng ta đi thôi, anh Ivan Lukits, - Hắn nói với người đại đội trưởng.

-
Đấy thế mới biết tiếng Pháp chứ - Người lính ở tiền tiêu nói. - Xidorov, bây giờ
cậu đến nói đi.

Xidorov
nheo mắt một cái rồi quay về phía những người Pháp bắt đầu nói xì xồ những câu
chẳng ai hiểu.

-
Ca-ri, ma-ta, ta pha, sa phi, mu te, cat-sca. -anh nói có vẻ liến thắng, cố
làm cho giọng nói của mình bao hàm rất nhiều ý nghĩa.

-
Hô hô, hô! Ha. - Ha, ha! ú ù! - Đám binh sĩ cười phá lên, tiếng cười lành mạnh
và vui vẻ, bất giác vượt qua hàng tiền tiêu lan cả vào đám lính Pháp, đến nỗi
người ta có cảm giác là lẽ ra sau đó chỉ còn có việc tháo đạn khỏi súng, phá
hết tạc đạn và giải tán thật nhanh ai về nhà nấy.

Nhưng súng vẫn cứ nạp đạn, những lỗ châu mai
trên các nhà và các công sự vẫn cứ nhìn về phía trước một cách dữ tợn và những
khẩu pháo đã được tháo ra khỏi xe vẫn chĩa vào nhau.