PHẦN III - Chương -1

Công tước Vaxili không hề trù tính trước những
kế hoạch của mình. Ông lại càng không nghĩ cách hại người để mưu lợi cho mình.
Ông chỉ là một con người lịch duyệt ở đời, đã từng thành công trong giới xã
giao và đã trót lấy việc thành công ấy làm một thói quen. Tuỳ theo từng hoàn
cảnh và tuỳ theo những người ông tiếp xúc trong trí óc ông luôn luôn nảy ra
những dự định, những điều suy tính mà chính ông cũng không có ý thức gì rõ rệt
cho lắm, nhưng đó lại chính là tất cả hứng thú của dời ông. Trong đầu óc ông
không phải chỉ có một kế hoạch hay một dự định, không phải chỉ có hai, mà có
đến hàng chục, trong số đó có những kế hoạch đang bắt đầu có những kế hoạch
đang hoàn thành, lại có những kế hoạch bị huỷ bỏ. Chẳng hạn ông không tự nhủ:
"Tay này có thế lực đây, phải làm sao cho hắn tin ta, mến ta, để rồi nhờ
hắn xin cho một khoản trợ cấp hoặc giả ông cũng không tự nhủ: "Bây giờ
Piotr giàu rồi, ta phải dụ dỗ hắn lấy con gái ta và cho ta vay bốn vạn rúp mà
ta đang cần". Nhưng hễ gặp một người có thế lực, là lập tức bản năng của ông
mách bảo ông rằng tay ấy có thể có ích, rồi công tước Vaxili sẽ làm quen, và
thừa dịp đầu tiên, không hề chuẩn bị trước, chỉ do bản năng, ông sẽ nịnh hót,
làm thân, nói những điều cần nói. Piotr bấy giờ đang ở Moskva, ngay trong tầm
tay của công tước Vaxili, nên công tước liền lo cho chàng một chức phó thị
tùng, - Hồi đó cũng ngang với chức tư vấn quốc gia, và một mực mời chàng thanh
niên lên Peterburg ghé lại nhà ông. Vởi cái dáng dường như lơ dễnh, nhưng đồng
thời lại tin chắc rằng sự việc tất nhiên phải như vậy công tước Vaxili thu xếp
mọi việc sao cho Piotr phải lấy con gái mình. Ví thử công tước có suy tính công
việc từ trước, thì ông đã không sao có được cái vẻ tự nhiên như vậy trong khi
giao thiệp và cái vẻ giản dị, thân mật như vậy trong khi đối xử với mọi người,
cấp trên cũng như cấp dưới. Có một cái gì cứ luôn luôn thu hút ông ta lại gần
những người có thế lực hơn và giàu có hơn ông, và ông bẩm sinh có cái tài nghệ
hiếm có là biết chộp đúng cái mà mình cần và có thể lợi dụng người khác.

Piotr
đùng một cái đã nghiễm nhiên trở nên giàu có, và trở thành bá tước Bezukhov.
Nếu trước đây ít lâu chàng hãy còn cô dộc và vô tư lự thì nay chàng lại cảm
thấy mình được săn đón và bận rộn đến mức chỉ khi lên giường đi ngủ chàng mới
thấy mình ngồi lại với riêng mình. Chàng phải ký giấy tờ, đi lại những công sở
hành chính mà chàng chẳng hiểu là quan trọng như thế nào, hỏi han viên quản lý
về việc này việc nọ, đạp xe đến điền trang ở ngoại thành Moskva và tiếp rất
nhiều người, những người trước kia chẳng bao giờ thèm biết đến chàng, nhưng bây
giờ nếu chàng không tiếp thì họ sẽ phiền lòng và tủi cực lắm. Tất cả những nhân
vật thuộc đủ các hạng người ấy. - Những người thương nhân, họ hàng, quen thuộc.
- Tất cả đều có thái độ hòa nhã, dịu dàng như nhau đối với chàng bá tước trẻ
tuổi vừa thừa hưởng gia tài, và hiền nhiên là tất cả những người đó đều tin là
Piotr sẵn có những đức tính cao quý. Piotr luôn nghe họ nói: "Đã có lòng
nhân từ hiếm có như ngài thì… Với tấm lòng vàng của ngài" hay "Thưa
bá tước, ngài vốn có tấm lòng cao thượng như vậy…" hay "Giá ông ta
cũng thông minh được như ngài thì…" v.v… Đến nỗi chàng bắt đầu thành thực
tin rằng mình có một lòng tốt hiếm có và một trí tuệ phi thường, đã thế xưa nay
trong thâm tâm chàng vẫn nghĩ mình là người rất tốt bụng và rất thông minh. Ngay
cả những người trước kia độc ác và thù ghét chàng ra mặt thì nay cũng tỏ ra dịu
dàng âu yếm. Trong ba nữ công tước, có cô chị cả lưng dài quá cỡ và tóc nhẵn
như tóc búp bê, mới hồi nào còn giận dữ hằn học là thế mà nay, sau tang lễ bá
tước cũng thân hành đến phòng Piotr. Mắt nhìn xuống và mặt luôn đỏ bừng lên, cô
ta nói với Piotr rằng cô rất lấy làm tiếc về những sự hiểu lầm trước đây giữa
hai người và bây giờ cô biết mình không có quyền cầu xin điều gì hết, có chăng
cũng chỉ là xin phép Piotr, sau cái tang đau đớn này, cho cô ở thêm vài tuần
trong ngôi nhà mà cô đã từng tha thiết yêu quý nơi cô ta đã từng hy sinh nhiều
như vậy. Nói đến dây, công tước tiểu thư không cầm lòng được nữa, liền òa lên
khóc. Cảm động vì thấy con người lạnh lùng như pho tượng kia mà lại có thể thay
đổi đến thế, Piotr nắm lấy tay công tước tiểu thư mà xin lỗi, tuy cũng chẳng
biết xin lỗi cái gì. Kể từ hôm ấy công tước tiểu thư bắt đầu đan cho Piotr một
cái khăn quàng sọc và thay đổi hẳn thái độ đối với chàng.

Một hôm công tước Vaxili đến nhờ Piotr ký giấy
cấp một số tiền cho công tước tiểu thư và nói:

-
Anh giúp cô ấy một chút anh bạn ạ, dù sao thì cô ta cũng đã đau khổ nhiều vì
người quá cố.

Công
tước Vaxili cho rằng dù sao cũng cần vứt mẩu xương thừa này. - Một tờ ngân
phiếu ba vạn rúp. - Cho cô công tước tiểu thư khốn khổ kia, để cô ta dừng bao
giờ bép xép về việc công tước Vaxili có dính líu đến vụ chiếc cặp da ghép nọ.
Piotr ký tờ ngân phiếu, và từ dạo đó công tước tiểu thư lại càng hiền hậu hơn.
Hai cô em cũng đối xử với Piotr dịu dàng hơn, nhất là cô em út, cái cô bé xinh
xắn, có chiếc nốt ruồi, thường làm cho Piotr luống cuống vì những nụ cười và
cái vẻ e thẹn của cô ta mỗi khi trông thấy chàng.

Piotr
vẫn nghĩ rằng ai cũng quí mến mình là lẽ dĩ nhiên và nếu có ai không quí mến
mình thì đó thật là một điều vô lý, cho nên chàng không thể không tin ở lòng
thành thực của những người xung quanh. Vả lại, chàng cũng chẳng có thì giờ tự
hỏi xem họ có thành thực hay không nữa. Chàng luôn luôn bận bịu, luôn cảm thấy mình
đang ở trong một trạng thái ngây ngất, nhẹ nhàng và vui vẻ. Chàng cảm thấy mình
là trung tâm của một sự chuyển động rất quan trọng của mọi vật; chàng cảm thấy
những người xung quanh luôn luôn mong đợi ở chàng một cái gì; rằng nếu chàng
không làm việc gì đấy thì nhiều người sẽ buồn phiền và chàng sẽ phụ lòng mong
đợi của họ, còn nếu chàng sẽ làm việc này việc kia, thì mọi việc sẽ êm đẹp. - Cho
nên họ đòi hỏi gì chàng cũng ưng thuận, nhưng sao mãi vẫn không thấy sự việc êm
đẹp hơn.

Trong thời gian đầu này, người bận tâm hơn cả
về những công việc của Piotr cũng như về chính bản thân chàng chính là công
tước Vaxili. Từ khi bá tước Bezukhov từ trần, ông chưa hề buông Piotr ra một
phút. Công tước Vaxili có vẻ như một người tuy bận việc túi bụi, mệt nhọc, rã rời,
nhưng vì ái ngại cho chàng quá, nên cuối cùng không nỡ bỏ mặc chàng thanh niên
tội nghiệp kia cho số phận xoay vần và cho những kẻ bất lương lừa gạt, vì dù
sao chàng cũng vẫn là con trai của bạn mình, và phải làm chủ một gia tài kếch
xù như vậy. Trong mấy ngày còn ở Moskva sau khi bá tước Bezukhov chết, ông vẫn
thường gọi Piotr lại gặp mình hay thân hành đến tìm Piotr, khuyên nhủ chàng làm
những việc cần thiết, với một giọng nói mệt mỏi và quả quyết, có vẻ như cứ mỗi
lần như vậy lại ngụ ý: "Anh cũng biết tôi bận trăm công nghìn việc và
chẳng qua cũng vì thương tình mà tôi lo cho anh, vả chăng anh cũng thấy rõ ràng
điều tôi bàn là cách duy nhất có thể làm được.

-
Này, Piotr ạ, đến mai ta đi chơi nhé, - Một hôm công tước Vaxili nói với Piotr
như vậy, hai mắt nhắm lại, mấy ngón tay xoa xoa lên khuỷu tay Piotr, giọng nghe
có vẻ như điều ông vừa nói đã được thoả thuận từ đời nào giữa hai người, và
không thể nào quyết định khác đi được. - Tôi rất mừng. Ở đây những việc quan
trọng ta đã giải quyết xong xuôi cả rồi. Đáng lẽ tôi phải về từ lâu rồi kia.
Đây, tôi vừa nhận được cái này của quan quốc vụ đại thần. Tôi có thỉnh cầu ông
ta giúp anh, nên anh đã được sung vào ngoại giao đoàn và được bổ làm phó thị
tùng. Bây giờ con đường ngoại giao đã mở ra trước mắt anh.

Mặc
dầu khi nói mấy lời này công tước vẫn dùng cái giọng mệt mỏi quả quyết rất có
tác dụng của ông, Piotr là người bấy lâu vẫn suy nghĩ về tương lai của mình,
cũng đã toan cãi lại. Nhưng công tước Vaxili liền ngắt lời bằng cái giọng rất
trầm như tiếng rùng rục trong cổ chim bồ câu, cái giọng khiến cho người nghe
không thể nào ngắt lời mà công tước chỉ dùng khi cần phải thuyết phục người ta
cho kỳ được.

-
Nhưng anh bạn ạ, tôi làm việc này là làm cho tôi, cho lương tâm của tôi, chứ có
gì đâu mà cảm ơn. Chưa bao giờ có ai đi than phiền rằng người ta quý mến mình
quá; vả chăng anh vẫn tự do, ngày mai có muốn thôi chức cũng được kia mà. Rồi
đến Peterburg tự anh sẽ thấy hết. Đáng lẽ anh phải đi cho xa những kỷ niệm
khủng khiếp này từ lâu mới phải. - Công tước Vaxili thở dài. - Cứ thế nhé,
Piotr nhé, xe của anh thì để cho tên hầu phòng của tôi đi cũng được. À phải! Tí
nữa thì quên mất. - Công tước Vaxili lại nói thêm. - Chắc anh biết rằng trước
đây ông cụ thân sinh với tôi có giao dịch tiền nong, vì vậy tôi có thu mấy món
ở đất Ryazan và sẽ giữ lại: nay anh không cần đến. Rồi ta sẽ thanh toán sau.

-
Cái mà công tước Vaxili gọi là "mấy món ở đất Ryazan" tức là mấy
nghìn rúp địa tô mà ông ta giữ lại cho mình.

Ở Peterburg, cũng giống như ở Maxkava, Piotr
lại thấy cái không khí niềm nở của những con người vồ vập, thân thiện bao bọc
quanh mình. Chàng không thể khước từ cái chức vụ, hay đúng hơn là cái tước vị
(vì chàng chẳng làm gì cả) mà công tước Vaxili đã lo cho chàng, còn những người
mới quen biết, những cuộc mời mọc, giao tiếp thì nhiều đến nỗi Piotr có cám
giác rõ rệt hơn ở Moskva nữa, rằng xung quanh mình có một cái gì mơ hồ và vội
vã, có một cái gì tốt lành đang sắp đến, nhưng mãi vẫn chưa thấy đâu cả.

Trong số những bạn bè cũ chưa vợ của Piotr,
nhiều người không còn ở Peterburg nữa. Quân cận vệ đã đi chiến dịch, Dolokhov
đã bị giáng chức, Anatol thì nay đang tại ngũ ở thôn quê, công tước Andrey thì
đang ở nước ngoài, cho nên Piotr không được vui chơi suốt dêm như ngày trước
chàng vẫn thích, cũng không được thỉnh thoảng bộc lộ tâm sự với người bạn hơn
tuổi mà chàng vẫn kính trọng. Tất cả thì giờ của chàng đều dành cho những bữa
tiệc, những buổi khiêu vũ và chủ yếu là nhà công tước Vaxili cùng với bà vợ béo
tốt của công tước và con gái của ông, nàng Elen xinh đẹp.

Anna Pavlovna Serer, cũng như mọi người khác,
cũng cho Piotr thấy rõ có sự thay đổi diễn ra trong cách nhìn của xã hội đối
với chàng.

Trước
kia khi có mặt Anna Pavlovna, Piotr luôn cảm thấy những điều mình nói ra đều
khiếm nhã, không lịch sự, không đúng chỗ; chàng thấy những lời mình tưởng là
thông minh trong khi đang chuẩn bị sẵn trong trí óc, thì lại hoá ra ngớ ngẩn
khi nói to lên, và trái lại, những lời lẽ đần độn nhất của Ippolit đều tỏ ra ý
nhị và đáng yêu. Đến bây giờ thì dù chàng nói gì cũng thành ra thú vị cả.

Dù Anna Pavlovna không nói ra như vậy đi nữa,
thì chàng cũng thấy rằng phu nhân rất muốn nói điều đó ra, nhưng chẳng qua cũng
vì tôn trọng tính khiêm tốn của chàng mà tránh nói đó thôi.

Vào đầu mùa đông năm 1805 tiếp sang 1806,
Piotr nhận được một tấm thiếp quen thuộc của Anna Pavlovna, dưới có chú ý thêm:
"Đến nhà tôi ông sẽ gặp nàng Elen xinh đẹp, ngắm không bao giờ chán
mắt".

Khi đọc đến câu này, Piotr lần đầu tiên bỗng
cảm thấy giữa chàng và Elen đã hình thành một mối liên hệ nào đó được những
người khác thừa nhận, và ý nghĩ này đồng thời khiến cho chàng kinh hãi, dường
như chàng bắt đầu phải lĩnh một trách nhiệm mà mình không thể làm tròn, nhưng
đồng thời cũng làm cho chàng thấy vui thích như một điều phỏng đoán ngộ nghĩnh.

Buổi tiếp tân của Anna Pavlovna cũng giống như
những buổi trước, chỉ có điều là món ăn mới lạ mà Anna Pavlovna đem thết tân
khách hôm nay không phải là Montmorency nữa, mà là một nhà ngoại giao từ Berlin
đến, mang theo những chi tiết mới nhất về việc vua Alekxandr ghé chân ở Potxdam
và việc hai người bạn chí tôn đã thề sát cánh bên nhau bảo vệ chính nghĩa chống
lại kẻ thù của nhân loại.

Piotr được Anna Pavlovna ra đón tiếp với một
vẻ buồn rầu, hẳn là vì nhớ đến sự tổn thất mà chàng thanh niên vừa phải chịu,
vì cái chết của bá tước Bezukhov (mọi người đều một mực cho rằng mình có bổn
phận phải giải quyết với Piotr là chàng rất đau buồn về cái chết của cha chàng,
người mà chàng hầu như không biết), và cái vẻ buồn này cũng y hệt như cái vẻ
buồn cao cả hiện lên mỗi khi nhắc đến đức hoàng thái hậu Maria Feodorovna. Điều
này khiến Piotr cảm thấy hãnh diện.

Với cái khéo léo thường có, Anna Pavlovna sắp
xếp các nhóm nói chuyện trong phòng khách của mình. Một nhóm khá đông, gồm công
tước Vaxili và mấy vị tướng, được nói chuyện với nhà ngoại giao. Một nhóm khác
quây quần bên chiếc bàn trà nhỏ. Piotr muốn gia nhập nhóm thứ nhất, nhưng Anna
Pavlovna, bấy giờ đang ở trong cái trạng thái khích động của một tướng lĩnh
trên chiến trường, khi hàng nghìn sáng kiến mới mẻ và trác việt thi nhau xô
đến, khiến người ta không kịp đem ra thi hành nữa; Trông thấy Piotr, bà liền
lấy ngón tay chạm vào ống tay áo chàng.

-
Khoan, tối nay tôi đã nhắm trước cho ông rồi đấy! - Bà nhìn sang phía Elen và
mỉm cười với nàng.

-
Cô Elen tốt bụng của tôi ơi, cô cần phải đoái thương đến bà dì tội nghiệp của
tôi, là người vẫn rất hâm mộ cô. Xin cô đến với bà dì tôi mười phút cho có bạn.
Và để cho cô đỡ buồn, đây có vị bá tước đáng mến sẽ vui lòng đến với cô.

Mỹ
nhân đi về phía bà dì, nhưng Piotr thì Anna Pavlovna vẫn giữ lại bên cạnh mình:
phu nhân có vẻ như cần dặn dò chàng điều gì cần thiết một lần cuối cùng nữa.
Anna Pavlovna chỉ người thiếu nữ trang trọng đang đi xa dần, bảo Piotr:

-
Cô ấy mới đẹp mê hồn phải không nào? - Mà cái dáng điệu mới thuyệt chứ? Một thiếu
nữ ít tuổi như vậy thật là trang nhã, đi đứng thật là có nghệ thuật! Phải có
một tấm lòng thật tốt mới có thể như vậy! Người nào sau này lấy được nàng thật
là một người diễm phúc. Lấy nàng thì một người, chồng có kém lịch duyệt đến đâu
cũng tự dưng có được một địa vị xuất sắc trong xã hội. Có phải không bá tước?
Tôi chỉ muốn biết ý kiến của ông thôi, - rồi Anna Pavlovna để cho Piotr đi.

Piotr thành thực gật đầu tán thành khi Anna
Pavlovna hỏi chàng về cái nghệ thuật đi đứng của của Elen. Xưa nay nếu chàng có
lúc nào nghĩ đến Elen thì cũng chính là nghĩ đến sắc đẹp của nàng và cái nghệ
thuật đặc biệt giữ một phong thái trang trọng, ít nói, điềm tĩnh ở những nơi
giao tiếp.

Bà dì ngồi trong xó của mình tiếp hai người
khách trẻ tuổi, nhưng hình như ba muốn che dấu lòng hâm mộ của mình đối với
Anna Pavlovna nhiều hơn. Bà đưa mắt nhìn người cháu, dường như muốn hỏi xem
mình phải nói năng như thế nào với hai người khách kia. Khi rời ba người, Anna
Pavlovna lại lấy ngón tay chạm vào ống tay áo của Piotr mà nói:

-
Tôi hy lọng rằng ông sẽ không còn bảo là ở nhà tôi người ta phát chán nữa! -
rồi phu nhân đưa mắt nhìn Elen.

Elen mỉm cười dường như muốn nói rằng nàng
không thể nào thừa nhận là trên đời này có ai nhìn thấy nàng mà lại không ngây
ngất. Bà dì đằng hắng mấy tiếng, nuốt nước bọt rồi nói bằng tiếng Pháp rằng
được gặp Elen bà rất lấy làm mừng; sau đó bà quay sang phía Piotr cũng với bộ
mặt ấy và cũng nói những lời chào đón ấy.

Giữa
chừng câu chuyện vô vị và lủng củng với bà dì, Elen liếc nhìn Piotr mỉm cười
với chàng, một nụ cười sáng sủa, xinh đẹp như nàng vẫn cười với mọi người.
Piotr đã quá quen với nụ cười ấy, đối với chàng nó chẳng có ý nghĩa là bao, nên
chàng không hề chú ý đến.

Lúc đó bà dì đang nói về những chiếc hộp đựng
thuốc lá mà tổ tiên cụ cố thân sinh của Piotr là bá tước Bezukhov đã sưu tập
được, rồi đưa chiếc hộp của mình ra cho Piotr xem. Công tước tiểu thư Elen xin
bà dì cho xem bức chân dung của chồng bà khắc vào nắp hộp.

-
Cái này chắc do Binex làm, - Piotr nói (Binex là tên một người làm chân dung
thu nhỏ có tiếng). Chàng cúi mình trên bàn để cầm lấy chiếc hộp dựng thuốc lá,
tai lắng nghe câu chuyện ở bàn bên kia.

Chàng đứng dậy, định đi vòng đến lấy, nhưng bà
dì đã đưa chiếc hộp vòng qua lưng Elen. Elen cúi mình về phía trước để cho rộng
lối, và mỉm cười liếc nhìn ra sau. Cũng như trong mọi buổi dạ hội, Elen mặc một
chiếc áo dài hở rất rộng ở phía trước ngực và phía lưng. - Theo thời trang hồi
bấy giờ. Đôi vai của nàng mà trước nay Piotr vẫn có cảm giác là làm bằng cẩm
thạch, bấy giờ ở gần sát mặt chàng đến nỗi đôi mắt cận thị của chàng bất giác
trông thấy rõ cả làn da mơn mởn trên vai và cổ nàng, và gần kề môi chàng đến
nỗi chàng chỉ cúi xuống một chút là sẽ chạm vào da nàng. Chàng cảm thấy hơi ấm
của thân hình nàng, ngửi thấy mùi thơm của nước hoa và nghe thấy tiếng xát khẽ
cúa chiếc coọc xê khi nàng cử động.

-
Cái mà chàng trông thấy không phải là cái vẻ đẹp như cẩm thạch của nàng, vốn
gộp lại thành một bộ áo của nàng, chàng trông thấy và cảm thấy tất cả cái mỹ
miều quyến rũ của tấm thân nàng dưới làn áo. Và khi đã thấy như vậy rồi thì
chàng không thể nào thấy khác được nữa, cũng như một khi bị lầm và sau đó đã
được biết rõ rồi thì ta không thể nào lại lầm như trước nữa.

Cái
nhìn của Elen như muốn nói: "Thế ra trước nay anh không thấy tôi đẹp sao?
Anh không nhận thấy rằng tôi là một người đàn bà? Phải, tôi là một người đàn
bà, có thể thuộc quyền sở hữu của một người đàn ông nào đấy, của anh cũng
nên".

Và ngay phút ấy Piotr, chợt cảm thấy Elen
không những có thể mà còn phải là vợ chàng, không thể nào khác thế được. Trong
giây phút ấy chàng biết như vậy một cách chắc chắn không kém gì khi chàng sẽ
đứng bên nàng trước bàn thờ hôn lễ. Bao giờ sẽ đến lúc ấy? Và lúc ấy sẽ ra sao?
- Cái đó thì chàng không biết; chàng cũng không biết là như vậy có tốt hay
không (thậm chí chàng còn cảm tưởng rằng như vậy không được tốt, chẳng hiểu tại
sao), nhưng chàng biết rằng nhất định rồi sẽ đến lúc như vậy.

Piotr
cụp mắt xuống không nhìn nữa, rồi lại ngước mắt lên, muốn trông thấy nàng cũng
xa lạ đối với chàng như mọi lần trước, nhưng không được. Chàng không sao thấy
nàng xa lạ như vậy được nữa, cũng như một người nhìn vào sương mù thấy một ngọn
cỏ mà cứ tưởng là một cái cây, rồi đến lúc nhận ra đây là một ngọn cỏ rồi, thì
không thể nào thấy lại cái cây như trước nữa. Nàng đã có một quyền lực nào đối
với chàng rồi. Và bây giờ giữa hai người đã không còn gì trở ngại ngoài ý muốn
của bản thân chàng.

Có
tiếng của Anna Pavlovna nói:

-
Được lắm, tôi xin anh chị ngồi với nhau trong cái góc âm cúng của anh chị. Ngồi
đây hẳn anh chị thích lắm!

Và Piotr lo sợ ôn lại trong trí nhớ xem nãy
giờ mình có làm điều gì đáng chê trách không, chàng đỏ mặt và bàng hoàng đưa
mắt nhìn quanh. Chàng có cái cảm giác là mọi người đều biết cái việc vừa xảy ra
với chàng một cách tường tận chẳng kém gì mình.

Một lát sau, khi nghe Piotr lại gần nhóm đông
khách khứa đang nói chuyện, Anna Pavlovna hỏi chàng.

-
Nghe nói ông đang cho sửa sang lại tòa nhà của ông ở Petersburg cho đẹp phải
không?

(Đúng
thế, viên kìến trúc sư có bảo rằng việc đó rất cần cho chàng, nên tuy chẳng
hiểu đề làm gì, Piotr cũng cho tu sửa lại tòa nhà đồ sộ của chàng ở Peterburg).

-
Tốt đấy, nhưng ông cứ ở lại nhà công tước Bazil đã nhé. Có được một người bạn
tốt như công tước thật là quý hoá lắm.

Anna
Pavlovna vừa nói vừa nhìn công tước Vaxili tủm tỉm:

-
Về mặt ấy tôi cũng có biết ít nhiều đấy phải không nào, vả lại ông còn trẻ quá.
Ông cần có người khuyên bảo. Tôi sử dụng quyền hạn của một bà già như thế này
ông đừng giận nhé - Anna Pavlovna im lặng một lát như đàn bà vẫn thường im lặng
sau khi nói về tuổi tác của mình, để chờ đợi người nghe nói lại một cái gì. - Nếu
ông cưới vợ thì lại khác. - Và bà ta lần lượt nhìn Piotr và Elen như muốn ghép
họ lại thành một.

Piotr
không nhìn sang Elen, và Elen cũng không nhìn chàng. Nhưng Piotr vẫn thấy nàng
gần mình một cách đáng sợ. Chàng nói lúng búng một câu gì không rõ và đỏ mặt.

Về đến nhà, Piotr nằm giờ lâu không ngủ được,
cứ suy nghĩ về điều vừa xảy ra với chàng. Việc gì xảy ra thế nhỉ? Chả có việc
gì cả.

Chỉ có điều là chàng đã hiểu ra rằng người đàn
bà mà chàng đã biết từ hồi chàng là một cậu bé, người mà mỗi khi nghe ai ca
ngợi sắc đẹp chàng chỉ lơ đễnh trả lời: "Vâng, đẹp", thì nay chàng đã
hiểu rằng người đàn bà đó có thể thuộc về mình.

"Nhưng cô ta đần, chính mình cũng vẫn nói
rằng cô ta đần. - Piotr nghĩ thầm. - Trong cái cảm giác mà cô ta gây ra trong
lòng mình, có một cái gì xấu xa, có một cái gì không phải ấy. Nghe nói em ruột
cô ta là Anatol phải lòng cô ta, mà cô ta cũng cảm Anatol. Nghe đâu đây là cả
một câu chuyện lôi thôi, và chính vì thế cho nên người ta mới phải cho Anatol
đi nơi khác. Anh cô ta là Ippolit… Cha cô ta là công tước Vaxili… không
tốt" - Chàng nghĩ: và trong khi suy luận như vậy (vả chăng những điều suy
luận này cũng chỉ dở chừng) chàng bất chợt thấy mình đang mỉm cười và nhận ra
rằng ở phía sau những suy luận này lại ló ra một loạt những suy luận khác, rằng
mình đang cùng một lúc vừa nghĩ đến những cái xấu xa, vô vị của Elen, vừa mơ
tưởng đến khi nàng là vợ mình, chàng mơ tưởng nàng có thể sẽ yêu mình, nàng có
thể biến thành một người khác hẳn, rằng tất cả những điều mà chàng nghĩ và nghe
nói về nàng đều có thể sai sự thật. Thế rồi chàng lại thấy nàng, không phải cô
gái của công tước Vaxili, mà chàng thấy cả tấm thân của nàng chỉ che đậy sơ sài
dưới làn áo màu xám. "Nhưng mà lạ, thế tại sao trước đây ta không hề
thoáng có ý nghĩ này?" Và chàng lại tự nhủ rằng không thể như thế được,
rằng có một cái gì xấu xa, trái tự nhiên, có một cái gì hình như không lương
thiện trong cuộc hôn nhân này. Chàng sực nhớ đến những lời nói trước đây của
nàng, và những lời lẽ, những cái nhìn của những người thấy họ đứng bên nhau.
Chàng nhớ lại những lời lẽ, những cái nhìn của Anna Pavlovna khi bà ta nói với
chàng về chuyện tòa nhà, nhớ lại hàng nghìn câu nói bóng gió xa xôi của công
tước Vaxili và của những người khác nữa, và chàng đâm hoảng, không biết mình đã
nhỡ mắc chân vào chuyện này chưa, không biết vừa qua mình có làm gì để đến nỗi
bị trói buộc vào cái bổn phận phải làm một việc xem ra không được tốt, một việc
mà đáng lẽ mình không được làm. Nhưng đồng thời, trong khi chàng tự quả quyết
nói với mình là không được làm như vậy thì từ một góc cạnh khác của tâm hồn
chàng lại hiện lên hình ảnh nàng, với tất cả sắc đẹp lộng lẫy của một người đàn
bà.