QUYỂN VIII: SƯỚNG VUI VÀ BUỒN KHỔ

I

ÁNH SÁNG TRÀN NGẬP

Bạn đọc chắc đã hiểu Êpônin, theo lời mụ
Manhông đã đến Pơluymê, nhìn qua hàng rào sắt và nhận ra con gái ở đó là ai
rồi. Trước hết nó phải tìm cách cản trở không cho bọn lâu la đến đường Pơluymê,
rồi mới dẫn Mariuytx đến. Mariuytx ta ngây ngất trước cái hàng rào kia suốt mấy
ngày. Rồi như nam châm hút sắt, chàng si ta cũng bị đá xây nhà của người yêu nó
hút, hút đến nỗi bước tuột vào vườn, chẳng khác gì Rômêô xưa kia đã bước vào
vườn Juyliet. Thực ra, việc làm của Mariuytx còn dễ hơn việc làm của Rômêô xưa
kia. Rômêô còn phải trèo qua một bức tường, còn Mariuytx chỉ cần khẽ đẩy một
chấn song của cái hàng rào cũ kỹ, đang lung lay như răng bà lão là vào được.
Mariuytx lại mảnh người nên lách qua như bỡn.

Đường vốn không có ai qua lại. Mariuytx
lại cứ đến tối mới lẻn vào nên chàng chẳng còn sợ ai nom thấy.

Từ cái giờ phút thiêng liêng và quý báu
của cái hôn đầu tên, từ khi cái hôn ấy đã gắn bó tâm hồn đôi lứa, tối nào
Mariuytx cũng lại. Giá lúc ấy Côdét vớ phải một thằng đàng điếm vô sỉ thì một
đời con gái của nàng cũng bỏ đi rồi, vì Côdét vốn thuộc hạng hào hiệp tự hiến
mình. Cả nể là một đức tính cao quý của đàn bà. Và tình yêu một khi đã lên đến
độ tuyệt đối thì không hiểu sao, nó như đui như mù, quên cả thẹn thùng.

Nhưng các bạn gái tâm hồn cao quý! Các
bạn biết chăng chính các bạn đang lâm vào bao cảnh hiểm nghèo! Thường các bạn
hiến trái tim thì người ta lại chỉ lấy xác thịt. Quả tim bạn vẫn còn với bạn,
nhưng bạn nhìn nó trong bóng tối mà rùng mình! Tình yêu xưa nay không hề biết
cái lẽ trung dung: hoặc nó giết ta chết, hoặc nó cứ sống. Cả cái số kiếp con
người đều nằm trong cái thế song quan đó. Hơn nữa, không ở đâu vấn đề sống
chết, rủi may lại nghiệt ngã và tàn nhẫn cho bằng trong tình yêu. Tình yêu là
sự sống nếu nó không là cái chết. Nôi đấy, nhưng cũng là áo quan. Một tình cảm
vừa nói có vừa nói không trong quả tim người. Trong tất cả mọi sự vật Thượng đế
đã tạo nên thì trái tim người là vật tỏa ra nhiều ánh sáng nhất. Nhưng than ôi!
Nó cũng tỏa ra nhiều bóng tối cao cả.

Trời đất run rủi cho Côdét gặp thứ tình
yêu cứu sống người ta.

Suốt tháng 5 năm 1832, đêm nào trong cái
vườn hoang kia, dưới bụi cây ngày càng thơm và càng rậm, cũng có đôi bạn thật
là trinh bạch, thật là ngây thơ, lòng tràn ngập những nỗi vui sướng thần tiên
chẳng khác những thiên thần, trong sạch, chân thành, say sưa, rạng rỡ như chiếu
sáng cho nhau trong bóng tối. Trong cặp mắt Côdét thì Mariuytx rực rỡ như một
ông hoàng và Mariuytx nhìn lại thì thấy Côdét là một nàng tiên đầu tỏa hòa
quang. Hai người chạm nhau, nhìn nhau, cầm tay nhau, người sát vào người. Nhưng
vẫn có một khoảng cách mà không bao giờ họ vượt qua. Không phải họ không dám,
chính là họ không biết. Mariuytx cảm thấy có cái hàng rào ngăn cách, đó là lòng
trinh bạch của Côdét và Côdét cảm thấy có một chỗ dựa, đó là lòng chân thành
của Mariuytx. Cái hôn đầu tiên cũng là cái hôn cuối cùng. Từ hôm ấy, chàng vẫn
không dám đi xa hơn, mà chỉ dám cầm tay, cầm khăn quàng cổ, hay nâng mấy sợi
tóc để lên môi. Đối với chàng, Côdét là một thứ hương thơm, không phải là một
người đàn bà. Chàng chỉ ngửi cái hương thơm kia thôi. Nàng không từ chối gì,
chàng cũng không đòi hỏi gì. Côdét vui sướng mà Mariuytx thì thỏa mãn. Họ sống
trong tình trạng hoan lạc này, có thể gọi là tình trạng của hai tâm hồn ngây
ngất vì nhau. Thực là hai tâm hồn trinh bạch lần đầu ôm nhau trong cõi bồng
lai, hai con thiên nga gặp nhau trên đỉnh núi tuyết.

Trong giờ phút yêu nhau này, dục tình đã
hoàn toàn bị sự say sưa chiêm ngưỡng đè bẹp. Mariuytx trong trắng và cao quý
như thiên thần, có lẽ chàng có đủ can đảm đến nhà một gái điếm mà không có gan
kéo gấu áo Côdét lên quá gót chân. Một lần dưới ánh trăng trong, Côdét cúi
xuống đất để lượm một vật gì, ngực áo của nàng để lộ chỗ chân vú một chút thì
Mariuytx ngoảnh mặt đi.

Cái gì đã xảy ra giữa hai người? Không có
gì cả! Họ sùng bái nhau đấy thôi!

Đêm đêm, khi hai người ở đây, cái vườn
như một nơi sống động, thiêng liêng. Trăm hoa đua nở trong vườn sực nức hương
thơm. Họ cũng cởi mở tâm hồn hòa lẫn với ngàn hoa. Cỏ cây lả lơi, mơn mởn, rung
rinh đầy nhựa sống và say sưa chung quanh đôi bạn thơ ngây và họ nói với nhau
những lời ân ái làm cây cỏ say mê rung động.

Những lời gì vậy? Những hơi thở chứ có
gì dâu? Những hơi thở này cũng vừa đủ làm cho cả thiên nhiên kia xúc cảm và
rung động. Nó có ma lực gì thực là khó hiểu, nếu ta chỉ đọc trong sách những
lời kia vốn là những lời để gió đưa đi và đánh ta ra như làn khói dưới đám cây.
Giá ta gạt bỏ đi cái điệu nhạc của tâm hồn như tiếng đàn đệm trong lời thầm thì
của đôi nhân tình, thì tất cả chỉ còn là một cái bóng. Bạn sẽ hỏi: Thế nào? Có
thế thôi ư? Vâng, chỉ có tiếng thỏ thẻ, nói đi, lặp lại những cái cười vô cớ,
những câu có gì cao quý hơn, sâu sắc hơn. Đó là những lời duy nhất đáng nói và
đáng nghe thôi vậy.

Những lời ngớ ngẩn kia, vô vị kia, ai
chưa từng bao giờ nghe, ai chưa từng bao giờ nói, là một người đần độn, tồi tệ.

Côdét nói với Mariuytx:

- Anh biết không?

(Không hiểu sao, trong khi vẫn giữ thái
độ đoan chính tuyệt vời như thế mà rồi cũng đến gọi nhau bằng anh em).

- Anh biết không? Em tên là Ơphơradi.

- Ơphơradi? Không phải! Tên em là Côdét.

- Ôi! Côdét là cái tên xấu xí người ta
gọi em lúc em còn nhỏ.Tên em chính là Ơphơradi. Anh không thích tên Ơphơradi
sao?

- Thích chứ. Nhưng gọi Côdét nghe cũng
hay.

- Anh thích tên Côdét hơn tên Ơphơradi
sao?

- À… ừ, vâng.

- Vậy thì em cũng thích nó hơn. Thật
nhỉ, nghe nó hay nhỉ! Thôi thì gọi em là Côdét vậy.

Rồi nàng nở một nụ cười khiến cho câu
chuyện biến thành bài tình ca trong một khu rừng nơi tiên giới.

Lại một lần, nàng nhìn chàng đăm đăm mà
nói:

- Ông ạ, ông thì đẹp trai, xinh xắn, ông
ăn nói tài hoa, ông không ngốc chút nào, ông thông thái hơn em nhiều, nhưng ở
cái chữ này thì em dám thách ông, chữ: em yêu anh!

Mariuytx, bay bổng lên mây xanh, tưởng
như nghe khúc ca của một ngôi sao nào vậy!

Có lúc nàng thấy chàng ho thì tát yêu
vào má mà nói:

- Thưa ông, ông không được ho! Ông muốn
ho trong nhà tôi thì phải xin phép mới được. Ho để cho em lo ngại là xấu lắm
đấy. Em muốn anh khỏe mạnh, bởi vì nếu anh không khỏe mạnh thì em khổ ghê lắm.
Anh bảo em làm gì cho anh khỏi ho bây giờ?

Một lần nữa Mariuytx nói với Côdét:

- Em có biết không, có một độ anh tưởng
em là Uyếcxuyn.

Cái ấy làm cả hai cười suốt buổi tối.

Một lần đang nói chuyện gì, Mariuytx
nói:

- Chà! Có một hôm ở vườn Luychxămbua,
anh muốn đánh chết một người thương binh.

Nhưng Mariuytx im bặt và không nói nữa.
Nói nữa thì phải nói cho Côdét nghe chuyện cái nịt bít tất của nàng, mà làm thế
thì không được. Bởi vì nói đến cái nịt bít tất là vô tình chạm vào xác thịt, mà
hễ động đến chuyện xác thịt tất cái tấm tình mênh mông, trong trắng ấy phải hãi
hùng, kính cẩn lùi lại, không dám tiến lên.

Mariuytx nghĩ rằng, đời chỉ là thế này
thôi: tối nào cũng đến phố Pơluymê, đẩy cái chấn song cũ kỹ ra, rồi lách vào
ngồi tự tình trên ghế đá kia, nhìn ngàn sao lấp lánh qua đám cây lúc đêm vừa
đến, để cái nếp quần ở đầu gối mình tì vào vạt áo rộng của Côdét, sẽ xoa vuốt
ngón tay cái của nàng, gọi nàng là em, cùng nhau ngửi một đóa hoa, ngửi mãi
không biết chán. Trong lúc ấy mây bay trên đầu. Mỗi khi gió thổi, gió cuốn đi
những mơ ước của người còn nhiều hơn là những đám mây trên bầu trời nữa.

Tình yêu trong trắng hầu như hoang dã
kia phải đâu không chút lẳng lơ. “Tán tụng người yêu” là cách vuốt ve mơn trớn
đầu tiên, là sự đánh bạo nửa vời muốn tập dượt. Lời tán tỉnh chẳng khác gì chiếc
hôn cách bức qua cái khăn che mặt. Dục tình khẽ can thiệp, nhưng vẫn không lộ
liễu. Trước dục tình, con tim ngại ngùng lùi bước để càng yêu mến mặn nồng
thêm.

Lời tán tụng của Mariuytx vẫn có đôi
chút gắn bó với cuộc sống, với nhân tình, với tất cả cái gì thiết thực mà
Mariuytx có thể nói ra. Đó là những lời nói với nhau trong hang đá, là đoạn
giáo đầu cho những câu chuyện đêm động phòng. Nó là bài thơ của cõi lòng cởi
mở, nó là trường ca lẫn với thơ niêm luật, là lời tán dương đang yêu, êm như
tiếng gù của bồ câu. Nó là tất cả mọi thứ tế nhị của sự thờ phụng kết lại thành
cụm, thành bó và tỏa ra như một thứ hương thơm thanh lịch, thần tiên. Thật là
tiếng ríu rít say sưa, lòng nói với lòng. Mariuytx nỉ non:

- Ôi! Em đẹp làm sao! Anh không dám nhìn
em. Anh chỉ dám chiêm ngưỡng. Em là một nàng tiên. Anh chẳng còn hiểu sao nữa:
chỉ nhìn gấu áo, khi mũi hài của em ló ra anh cũng đủ ngất ngây lảo đảo. Khi
trí tuệ của em hé mở anh được thấy hào quang tỏa ra. Em lý luận, thì hay lạ
lùng. Đôi khi anh tưởng chừng em là một giấc mơ. Em nói đi để anh nghe và anh
ngắm. Côdét ơi, thật là lạ lùng và thú vị! Anh hóa điên mất! Cô thật đáng tôn
thờ, tiểu thư ạ! Anh phải lấy kính hiển vi nghiên cứu bàn chân em và lấy viễn
vọng kính chiêm ngưỡng tâm hồn em.

Côdét trả lời:

- Từ sáng đến giờ có bao nhiêu thời giờ
thì em yêu anh thêm bấy nhiêu.

Câu đi câu lại không ngớt. Lời nói
chuyện thật là tâm đầu ý hợp về khoản tình yêu.

Tất cả con người Côdét ở đâu cũng thơ
ngây, thành thực, trong ngọc, trắng ngà, hiền hậu, rực rỡ. Nhìn thấy nàng người
ta có cảm giác như nhìn tiết xuân tháng tư, nhìn trời rạng sáng. Trong khóe mắt
như có hạt sương, Côdét là ánh sáng bình minh tinh kết thành hình thiếu nữ.

Mariuytx yêu dấu nàng, thì say sưa nhìn
nàng là dĩ nhiên vậy. Thực ra, cô con gái kia vừa ở tu viện ra, nói chuyện lắm
câu thâm thúy. Nhiều khi nàng nói những điều thật là đúng, thật là tế nhị. Nàng
ríu rít như trẻ con, nhưng chuyện lại có ý nghĩa. Nàng không lầm lẫn về việc gì
và nhận xét gì cũng đúng đắn. Đàn bà cảm và nói theo bản năng yêu đương của con
tim nên chẳng bao giờ sai lầm. Không ai biết nói những lời dịu dàng và sâu sắc
cho bằng phụ nữ. Dịu dàng và sâu sắc đó là tất cả người đàn bà, đó là tất cả
bầu trời vậy.

Trong cái cảnh hoan lạc vô song kia,
chốc chốc khóe mắt lại long lanh giọt lệ. Một con sâu bị chân xéo nát, một lông
chim từ tổ rơi xuống, một cành tầm xuân bị gãy cũng làm cho họ rủ lòng thương
và sự ngây ngất kia đượm thêm vẻ ủ dột mơ màng, càng dễ làm người ta phát khóc.
Biểu hiện tuyệt đích của tình yêu là một sự cảm kích nhiều khi hầu như không
thể chịu nổi.

Và đồng thời, - tình yêu chớp nhoáng gây
ra mọi thứ trái ngược, - họ lại cười lăn cười lóc, thật là tự do thú vị, thật
là thân mật cởi mở, có khi tưởng là một cặp bạn trai. Tuy vậy, ngay trong khi
hai con tim say sưa trong tình yêu trong sạch, thì bản chất gái trai bất diệt
vẫn không đi vắng. Nó vẫn hiện diện và theo đuổi cái mục tiêu vừa cao quý vừa
phũ phàng. Vì vậy khi một cặp trai gái thỏ thẻ cùng nhau thì dù họ có ngây thơ
đến đâu, câu chuyện đó có trong sạch đến mấy, nó vẫn có một cái ý vị riêng,
đáng yêu và bí ẩn khác hẳn chuyện của một cặp bạn hữu.

Họ sùng bái nhau như thần tượng.

Cái bất biến, cái trường tồn vẫn cứ
nguyên vẹn. Yêu nhau, nhìn nhau mà nhoẻn miệng, mà cười, đôi môi khẽ chúm lại
làm nũng, ngón tay cài vào nhau, gọi nhau anh anh, em em, cái đó vẫn không cản
trở gì lẽ vĩnh viễn của tạo hóa. Đôi lứa náu mình trong đêm tối, trong ánh
chiều tà, trong nơi kín đáo, với chim chóc, hoa hồng. Họ làm cho nhau ngây ngất
vì cả trái tim hiện lên trong khóe mắt và thì thầm và to nhỏ với nhau, trong
lúc ấy những vì sao vẫn rung rinh trong khoảng không gian vô hạn.

II

NGÂY NGẤT VÌ HẠNH PHÚC VẸN TOÀN

Họ sống mơ màng, ngẩn ngơ vì hạnh phúc.
Họ không để ý rằng tháng ấy ở Pari dịch tả làm chết nhiều người. Họ dốc hết cả
bầu tâm sự, to nhỏ cùng nhau, nhưng vẫn không đi qua cái tên của nhau bao
nhiêu. Mariuytx đã cho Côdét biết chàng mồ côi, chàng tên là Mariuytx
Pôngmécxi, làm luật sư, chàng viết sách cho các hiệu sách để sống, cha chàng là
đại tá, là một vị anh hùng, còn chàng thì đã cãi nhau với ông ngoại là một
người rất giàu. Chàng cũng nói qua cho nàng biết; mình là nam tước. Nhưng Côdét
dửng dưng. Mariuytx nam tước ư? Nàng chẳng hiểu nam tước là cái gì, chữ đó có
nghĩa gì. Với nàng, Mariuytx là Mariuytx thôi. Còn về phần Côdét, nàng cũng đã
ngỏ cho chàng biết trước kia nàng ăn học trong tu viện Pơti Pichpuýt, mẹ nàng
đã mất cũng như mẹ chàng, cha nàng tên là ông Phôsơlơvăng, ông rất tốt, hay bố
thí cho người nghèo, nhưng bản thân thì cũng xác xơ, ông cứ lo nhịn đủ thứ để
nàng khỏi thiếu thốn thứ gì.

Có một điều lạ từ khi Mariuytx nom thấy
Côdét, thì chàng như sống ngất ngây trong một bản hợp tấu du dương, đến nỗi cái
quá khứ gần như đối với chàng cũng vẫn xa lắc xa lơ, mờ mờ mịt mịt. Côdét nói
sao thì chàng hay vậy. Chàng cũng không buồn hỏi nàng về những việc xảy ra đêm
nọ ở ngôi nhà nát, về bọn Tênácđiê, về vết bỏng của ông già và thái độ kỳ lạ
của ông ta, cũng như việc ông ta bỏ trốn một cách kỳ dị. Trong khoảnh khắc,
Mariuytx đã quên hết tất cả những điều ấy, buổi chiều chàng không biết buổi
sáng mình đã làm gì, mình ăn ở đâu, đã nói chuyện với ai. Trong tai chàng như
có tiếng ca nên chàng không còn nghe gì nữa. Chỉ khi nào thấy Côdét thì chàng
mới sống mà thôi. Một khi đã ở trên trời thì chàng quên mất cõi trần là lẽ tự
nhiên thôi vậy. Đôi bạn triền miên trong những khoái cảm tinh thần khó tả.
Người si chẳng khác người mê sảng đi lại trong lúc ngủ say.

Than ôi! Ai mà chẳng từng được hưởng thụ
những điều này? Tại sao đến một lúc nào đó chúng ta rời bỏ cái cảnh thần tiên
kia, để rồi lại tiếp tục sống cuộc sống nhân thế? Yêu là quên cả suy nghĩ. Ái
tình là sự hăng hái lãng quên mọi việc khác. Đừng đòi người ta say mê cho hợp
lý! Làm gì có tiếp diễn lôgíc trong trái tim con người, cũng như ở trong vũ trụ
làm gì có những hình hình học hệt như trong sách.

Với Côdét và Mariuytx, ngoài Mariuytx và
Côdét ra, không còn gì nữa. Vũ trụ xung quanh họ lọt thỏm vào hang sâu nào rồi.
Họ sống những phút vàng ngọc, không có quá khứ, không có tương lai. Mariuytx
chỉ nhớ mang máng rằng Côdét có một người cha, óc chàng dường như bị lóa khiến
không thấy gì nữa. Đôi lứa kia nói với nhau những gì? Như đã biết, nào chuyện
hoa, chuyện én, chuyện mặt trời xế núi, mặt trăng mọc lên, tất cả những chuyện
quan trọng. Họ đã thổ lộ với nhau hết cả nhưng vẫn chưa nói gì hết. Với bọn si
tình thì tất cả nghĩa là không gì hết. Chứ còn chuyện người cha, chuyện đời,
cái nhà ổ chuột, bọn lâu la, việc xảy ra kia thì nói đến làm gì? Vả lại chắc gì
cơn ác mộng đó đã có thật? Ở đây chỉ có hai người, họ yêu nhau, thế thôi! Ngoài
ra, không có gì nữa. Hình như khi người ta đến ngưỡng của thiên đường thì cả
địa ngục cũng tan biến đi đâu mất. Có thấy bọn quỷ sứ không? Mà có quỷ sứ không
đã? Có phải là người ta đã run lên? Đã đau đớn? Họ không còn biết gì nữa. Một đám
mây hồng đã phủ lên trên đó…

Đôi bạn sống như vậy, ở nơi cao tít,
sống tự nhiên mà cũng rất lạ lùng: chẳng phải nơi thiên đình, chẳng phải nơi
tiên cảnh, ở giữa loài người và thiên thần, ở trên cõi bùn nhơ, ở dưới thượng
tầng biêng biếc, ở trong mây, hầu như chỉ một phần nào là xương là thịt, còn từ
đầu đến chân toàn là tinh thần, là ngây ngất tột bực. Đã bốc lên cao nên chân
không giẫm đất, lòng trần vẫn nặng, nên cũng chưa biến vào cõi trời xanh, họ cứ
lơ lửng như những nguyên tử đợi cho kết tinh thành các hình thái của vật chất.
Nhìn bên ngoài thì họ như thoát ra ngoài vòng số mệnh, quên mất dấu xe của thời
khắc là hôm qua, ngày nay và ngày mai, ngây ngất, ngẩn ngơ, bập bềnh trôi nổi.
Đôi khi nhẹ nhàng như có thể bay vào nơi vô tận, hầu như sẵn sàng biến vào cõi
vô thủy vô chung. Họ mê mà tỉnh trong khúc ru tình êm ái. Quả thật là một giấc
mê tuyệt vời của thực tế nặng trĩu lý tưởng.

Đôi khi dù Côdét xinh đẹp hết sức,
Mariuytx cũng nhắm mắt lại.

Nhắm nghiền mắt là cách nhìn vào tâm hồn
hay nhất.

Mariuytx và Côdét không tự hỏi tình yêu
này sẽ đưa họ đến đâu. Họ cho rằng họ đã đến đích. Kỳ quái thay cái tham vọng
của con người khi muốn tình yêu đưa ta đến một đích nào vậy!