* TÓM TẮT NHỮNG XUNG ĐỘT
CŨ GIỮA *

HANS HUBERMANN VÀ CON TRAI ÔNG

Theo
Hans Con, bố gã là một phần của một nước Đức già nua, đổ nát - một đất nước cho
phép bất cứ ai đi nhờ xe trong khi con dân của chính nó lại phải gánh chịu hậu
quả. Lớn lên, gã nhận thức được rằng cha mình bị gọi là “der Juden Maler” - thợ
sơn Do Thái - vì đã dám sơn nhà cho những người Do Thái.

Sau đó
đã xảy ra một sự cố mà tôi sẽ trình bày đầy đủ với bạn sớm thôi - ngày mà Hans
bùng nổ, khi gã chuẩn bị gia nhập đảng Quốc xã. Ai cũng biết là bạn không nên
sơn che đi những câu nói xấu được viết lên mặt tiền của một cửa hàng Do Thái.
Những việc làm như vậy là không tốt cho nước Đức, và nó không tốt cho người làm
việc ấy.

“Vậy họ đã cho phép bố vào chưa?” Hans Con lại tiếp tục câu chuyện dang dở
của họ từ hồi Giáng sinh.

“Vào cái gì?”

“Đoán đi xem nào - vào Đảng ấy.”

“Chưa, bố nghĩ là họ đã quên trường hợp của bố rồi.”

“Thậm chí bố còn không thèm thử đi đăng ký lại nữa phải không? Bố không thể
cứ ngồi đó và chờ thế giới mới đến đón bố theo cùng được. Bố phải đi ra ngoài
kia và trở thành một phần của nó - mặc dù bố đã mắc phải những sai lầm trong
quá khứ.”

Bố nhìn lên. “Sai lầm ư? Bố đã mắc phải nhiều sai lầm trong đời mình, nhưng
việc không gia nhập Đảng Quốc xã không phải là một trong số chúng. Họ vẫn giữ
đơn của bố - con biết điều đó mà - nhưng bố không thể quay lại đó và hỏi thăm
được. Bố chỉ...”

Đó là lúc một cơn gió lạnh buốt da kéo đến.

Gió lùa mơn man dạo qua ô cửa sổ. Có thể nó là cơn gió lạnh của Đệ tam Quốc
xã, đang thu thập một nguồn sức mạnh thậm chí còn lớn hơn. Hoặc có thể nó chỉ
là châu Âu đang thở. Dù thế nào đi nữa, nó cũng đã thổi ngang qua khi những cặp
mắt kim loại của hai người va vào nhau loảng xoảng như đám chai lọ trong nhà
bếp.

“Bố chẳng bao giờ quan tâm đến đất nước này,” Hans Con nói. “Dù thế
nào thì cũng không đủ.”

Đôi mắt của Bố bắt đầu ruỗng ra. Điều này không ngăn được Hans Con. Vì một
lý do nào đó mà gã ta nhìn vào đứa bé gái. Với ba quyển sách dựng đứng trên mặt
bàn, như thể đang trò chuyện, Liesel đang im lặng đọc một quyển sách trong số
đó. “Còn con ranh này đang đọc cái thứ rác rưởi gì vậy? Lẽ ra nó phải đang đọc
cuốn Mein Kampf mới phải.”

Liesel ngước lên.

“Đừng lo, Liesel,” Bố nói. “Cứ đọc tiếp đi. Nó không biết mình đang nói gì
đâu.”

Nhưng Hans Con vẫn chưa chịu thôi. Gã bước đến gần hơn và nói, “Hoặc mày
tuân theo Quốc trưởng, hoặc chống lại ngài - và tao có thể thấy là mày chống
lại ngài. Mày đã luôn như thế rồi.”

Liesel nhìn gương mặt của Hans Con, mắt nó ngừng lại nơi đôi môi của gã, và
đường nét lởm chởm của hàm răng dưới của gã. “Thật đáng thương hại - khi một
người đàn ông chỉ biết đứng đó và chẳng làm gì cả, trong khi cả nước đang dọn
dẹp rác rưởi và làm cho đất nước này trở nên vĩ đại.”

Trudy và Mẹ ngồi chết điếng ở đó, đầy sợ hãi, và Liesel cũng vậy. Có mùi
của súp đậu, cái gì đó đang cháy, và mùi của sự đối đầu.

Tất cả đều chờ đợi những từ ngữ tiếp theo.

Chúng được phát ra từ miệng gã con trai. Chỉ có hai từ mà thôi.

“Đồ hèn.” Gã ném thẳng câu này vào mặt Bố mình, rồi lập tức rời khỏi căn
bếp, và rời khỏi nhà.

Trong vô vọng, Bố bước về phía cổng vào và gọi với theo con trai mình. “Đồ
hèn ư? Tao là đồ hèn ư?!” Sau đó ông lao ra cổng và chạy theo gã với vẻ nài
xin. Mẹ chạy vội đến chỗ cửa, gạt lá cờ sang một bên, và mở cửa sổ ra. Bà,
Trudy và Liesel đứng túm tụm lại cùng nhau, nhìn một người cha bắt kịp con trai
ông và giữ chặt lấy gã, nài nỉ gã hãy ngừng lại. Họ không nghe được gì cả,
nhưng cách mà Hans Con vùng thoát ra đã đủ lớn tiếng lắm rồi. Cái khung cảnh Bố
nhìn gã ta bước đi cứ như đang gầm thét với họ từ phía cuối đường.

“Hansie!” Sau cùng Mẹ cũng kêu lên. Cả Trudy lẫn Liesel đều chùn bước trước
giọng của bà. “Hãy quay lại đây!”

Gã con trai đã đi rồi.

Phải gã con trai đã đi rồi, và tôi ước tôi có thể nói với các bạn rằng mọi
việc đã ổn với chàng Hans Hubermann trẻ tuổi ấy, nhưng không phải như thế.

Khi gã ta biến mất khỏi phố Thiên Đàng ngày hôm ấy, nhân danh Quốc trưởng,
gã sẽ lăn lóc qua nhiều sự kiện của một câu chuyện khác, mỗi bước đi đều dẫn
dắt gã một cách đầy bi kịch đến Nga.

Đến Stalingrad.

STALINGRAD

1. Vào năm 1942 và đầu năm
1943, ở thành phố ấy, mỗi sáng bầu trời đều trắng tinh như tấm vải trải giường
đã được giặt tẩy.

2. Suốt cả ngày, khi tôi
mang những linh hồn đi ngang qua nó, tấm vải trải giường ấy tung tóe máu, cho
đến khi nó đã nhuốm đầy máu và chìm dần xuống đất.

3. Vào buổi tối, nó sẽ được
trải ra và tẩy lại lần nữa,

sẵn sàng chờ đón bình minh
sắp đến.

4. Và khi ấy việc đánh nhau
chỉ xảy ra vào ban ngày mà thôi.

Khi gã con trai đã đi khỏi
rồi, Hans Hubermann vẫn đứng nán lại thêm một lúc nữa. Con đường trông mới mênh
mang làm sao.

Khi ông xuất hiện lại bên
trong nhà, Mẹ nhìn ông chằm chằm, nhưng không có lời nào được nói ra giữa hai
người cả. Bà không chửi mắng ông chút nào, mà điều này, như bạn đã biết, là vô
cùng bất thường. Có thể bà ta quyết định rằng ông đã chịu đủ tổn thương rồi,
khi bị chính con trai mình mắng là đồ hèn.

Một lúc lâu sau, ông vẫn ngồi
lặng thinh nơi bàn ăn khi bữa ăn đã kết thúc. Liệu ông có thực sự là một thằng
hèn, như con trai ông đã chỉ ra một cách phũ phàng như thế không? Chắc rồi,
trong cuộc Thế chiến đầu tiên, ông coi mình là một gã như thế. Ông quy cho việc
mình sống sót là nhờ sự hèn nhát. Nhưng sau đó, liệu có phải là hèn nhát hay
không khi, ông nhạn thức được nỗi sợ hãi? Có sự hèn nhát nào trong việc cảm
thấy vui mừng vì bạn đã sống sót hay không?

Những suy nghĩ của ông như
những nhát cắt chằng chịt trên mặt bàn, khi ông nhìn chằm chằm vào nó.

“Bố ơi?” Liesel hỏi, nhưng
ông không nhìn nó. “Anh ta nói gì vậy? Anh ta có ý gì khi nói...

“Không gì hết,” Bố trả lời. Ông nói, một cách nhẹ nhàng và bình tĩnh, với
cái bàn. “Không có gì đâu. Hãy quên hắn ta đi, Liesel.” Phải mất chừng một phút
sau ông mới nói tiếp được. “Không phải là con đang chuẩn bị sao?” Lần này thì
ông nhìn nó. “Chẳng phải là con sẽ tham gia vào một đêm đốt lửa sao?”

“Vâng thưa Bố.”

Kẻ trộm sách đi thay bộ đồng phục Thiếu niên Hitler vào, và một tiếng rưỡi
đồng hồ sau, họ rời khỏi nhà, đi về phía trụ sở BDM. Từ đó bọn trẻ con sẽ được
đưa đến quảng trường thành phố theo nhóm của chúng.

Những bài diễn văn sẽ được đọc.

Một đống lửa sẽ được nhen lên.

Một quyển sách sẽ bị lấy trộm.

MỒ HÔI ĐỨC THUẦN CHỦNG

Người ta xếp hàng trên đường khi tuổi trẻ nước Đức diễu hành về phía tòa
thị chính và quảng trường. Có vài lần, Liesel như quên khuấy đi mất chuyện về
mẹ nó và bất cứ rắc rối nào mà nó đang gặp phải. Ngực nó rung lên khi mọi người
cứ không ngừng vỗ tay. Có vài đứa trẻ vẫy tay với bố mẹ chúng, nhưng chỉ trong
phút chốc thôi - vì người ta đã hướng dẫn chúng rất rõ ràng là phải diễu hành
thẳng hàng và không được nhìn hay vẫy tay với đám đông.

Khi nhóm của Rudy tiến vào quảng trường và được hướng dẫn ngừng lại, đã có
một trường hợp cá biệt. Tommy Muller. Cả trung đoàn đều đứng lại còn riêng
Tommy thì đâm thẳng vào thằng bé đứng trước nó.

“Đồ ngốc”, thằng này buột miệng chửi, trước khi quay lên.

“Tớ xin lỗi,” Tommy nói, tay xòe ra để bày tỏ sự ăn năn của mình. Các cơ
mặt của nó tự xô vào nhau. “Tớ không nghe thấy hiệu lệnh.” Đó chỉ là một khoảnh
khắc ngắn ngủi, nhưng cũng là một điềm báo trước cho những rắc rối sắp sửa xảy
đến. Với Tommy. Với Rudy.

Vào cuối buổi diễu hành, các sư đoàn Thiếu niên Hitler được phép giải tán.
Việc giữ chúng tập trung lại với nhau trong khi đống lửa nhảy nhót trong mắt
chúng và làm chúng phấn khích là một việc làm gần như bất khả thi. Chúng đồng
thanh hô vang một tiếng Hitler Vạn tuế rồi được phép tự do đi
lòng vòng khắp nơi. Liesel đưa mắt tìm Rudy, nhưng một khi đám đông trẻ con ấy
đã túa ra, thì con bé thấy ngay là mình đã rơi tõm vào giữa một đống đồng phục
lộn xộn và những từ ngữ chói lói Bon trẻ đang réo gọi nhau.

* * *

Vào lúc bốn giờ rưỡi, bầu không khí đã mát dịu đi đáng kể.

Người ta đùa với nhau là họ cần phải làm ấm người lên “Đó là tất cả những
gì có ích mà đống rác này có thể mang lại”.

Những xe đẩy được trưng dụng để dồn chúng vào thành một đống. Cái đống ấy
được dựng lên giữa quảng trường thị trấn và được rưới lên bởi thứ gì đấy thật
ngọt ngào. Những quyển sách, giấy má và những thứ khác cứ chực rơi ra hay đổ
nhào xuống chỉ để được ném vào một đống khác. Từ đằng xa, cái đống ấy trông như
một ngọn núi lửa sắp phun trào. Hay cái gì đó thật kỳ cục và lạ lẫm, mà bằng
một phép thần kỳ nào đó đã hạ cánh xuống ngay chính giữa quảng trường thị trấn
và cần phải được dẹp biến đi, và dẹp đi thật nhanh.

Mùi của thứ được rưới lên bay về phía đám đông, lúc này họ đang đứng ở một
khoảng cách khá xa. Đám đông có đến hơn một nghìn người, họ đứng trên mặt đất,
trên những bậc cấp dẫn lên tòa thị chính, trên những nóc nhà quanh quảng
trường.

Khi Liesel cố gắng len lỏi qua đám đông, một âm thanh lách tách khiến con
bé nghĩ rằng đám lửa đã được nhóm lên rồi. Nhưng vẫn chưa, tiếng ồn đó là của
những con người không ngừng động đậy, dòng người đang trôi đi, đang nóng dần
lên.

Họ đã bắt đầu mà không có tôi!

Dù có điều gì đó sâu thẳm bên trong bảo với con bé rằng đây là một tội ác -
xét cho cùng, ba quyển sách của nó là những thứ quý giá nhất mà con bé sở hữu -
thì nó vẫn buộc phải thấy đống lửa được nhóm lên. Nó không dừng được. Tôi đoán
loài người luôn muốn thấy một chút gì đó bị phá hủy. Những lâu đài cát, những
ngôi nhà được xây bằng lá bài, đó là nơi mà họ bắt đầu. Họ có mọt kỹ năng tuyệt
vời là khiến cho mọi thứ ngày càng leo thang để rồi đổ sụp.

Cái ý nghĩ sẽ bỏ lỡ cảnh tượng ấy của con bé nguôi ngoai phần nào khi nó
tìm thấy một kẽ hở giữa những thân người, và nhìn thấy đống tội lỗi kia, khi đó
vẫn còn nguyên vẹn. Cái đống ấy bị người ta chọc vào, tưới xăng vào, thậm chí
còn bị nhổ nước bọt vào nữa. Cảnh tượng đó khiến con bé nhớ đến một đứa bé rách
rưới khổ ải, đau đớn và hoang mang, vô vọng trước số phận mà nó không có quyền
lựa chọn. Không ai ưa nó cả. Đầu nó cúi gằm. Hai tay nó đút túi. Vĩnh viễn.
Amen.

Những mảnh những miếng vẫn tiếp tục rơi lả tả xuống cái đống ấy, trong khi
Liesel dáo dác khắp nơi tìm Rudy. Cái đồ lợn ấy đang ở đâu cơ chứ?

Khi con bé nhìn lên, thì bầu trời đang sa xuống.

Một đường chân trời toàn những lá cờ và đồng phục Quốc xã hiện lên, che
chắn tầm nhìn của nó mỗi khi nó cố gắng kiếm tìm một cái đầu trẻ con. Việc này
chả có ích gì cả. Đám đông chính là đám đông. Không thể thống trị được nó, chen
lấn nó hay tranh luận với nó. Bạn phải hít thở cùng nó và hát bài hát của nó,
Bạn phải chờ đám cháy của nó.

Một người đàn ông đứng lên bục và yêu cầu mọi người im lặng. Đồng phục hắn
ta có màu nâu lấp lánh, vẫn còn những nếp ủi hằn trên đó. Sự im lặng bắt đầu.

Câu đầu tiên của gã là: “Hitler vạn tuế!”

Hành động đầu tiên của gã là: giơ tay chào mừng Quốc trưởng.

“Hôm nay là một ngày thật đẹp,” gã nói tiếp. “Hôm nay không chỉ là ngày
sinh nhật của Quốc trưởng vĩ đại của chúng ta, mà một lần nữa chúng ta đã làm
kẻ thù phải ngừng bước. Ta đã ngăn không cho chúng xâm chiếm tâm trí của chúng
ta..”

Liesel vẫn cố gắng len lỏi qua đám đông.

“Chúng ta đặt dấu chấm hết cho một căn bệnh đã lây lan trên toàn nước Đức
trong suốt hai mươi năm qua, nếu không muốn nói là từ lâu hơn thế nữa!” Giờ thì
gã này đang thực hiện một nghi thức gọi là Schreierei - một sự
bày tỏ tột bực của tiếng la hét đầy đam mê - nó cảnh báo đám đông hãy chú ý,
hãy thận trọng, hãy tìm kiếm và tiêu diệt những âm mưu quỷ dữ đang muốn làm đất
mẹ nhiễm bệnh bằng những phương cách tồi tệ. “Lũ đồi bại! Lũ Cộng sản!” Lại là
cái từ đấy. Cái từ cũ rích ấy. Những căn phòng tối om om. Những người đàn ông mặc com lê. “Die Juden -
bọn Do Thái!”

Đến giữa bài phát biểu đó,
Liesel đầu hàng. Khi từ “cộng sản” tóm lấy nó, thì phần còn lại của buổi độc
diễn Quốc xã tràn qua, từ cả hai bên, mất hút đâu đó giữa những cái chân Đức
xung quanh nó. Những dòng thác của ngôn từ. Một đứa bé gái đang bước đi trên
nước. Con bé lại nghĩ đến từ đó lần nữa. Cộng sản.

Cho đến lúc này, ở BDM, bọn
nó được bảo rằng người Đức là nòi giống thượng đẳng, nhưng không còn ai khác
được nói đến một cách cụ thể cả. Dĩ nhiên, ai cũng biết về những người Do Thái,
khi bọn họ là những kẻ phá hoại chính lý tưởng của nước Đức.
Dù vậy, cho đến hôm nay, chưa lần nào những người cộng sản được nhắc đến.

Con bé phải thoát ra.

Trước mặt nó, một cái đầu
với mái tóc màu vàng thưa thớt và loăn xoăn như đuôi lợn đứng yên trên đôi vai.
Nhìn chằm chằm vào cái đầu ấy, Liesel như quay lại những căn phòng tối om trong
quá khứ, và mẹ nó đang trả lời những câu hỏi được tạo nên bởi một từ.

Con bé nhìn thấy tất cả rất
rõ ràng.

Người mẹ đói rách của nó,
người cha mất tích của nó.

Đứa em trai đã chết của nó.

“Và bây giờ, chúng ta nói
lời vĩnh biệt, với thứ rác rưởi này, với chất độc hại này.”

Ngay trước khi Liesel kinh
tởm quay người đi để thoát ra khỏi đám đông, sinh vật bận áo nâu óng ả ấy đi về
phía chiếc bục. Gã ta nhận lấy một ngọn đuốc từ đồng bọn và nhóm lửa vào cái
đống đã làm hắn có vẻ như nhỏ lại trong mọi sự tội lỗi của nó. “Hitler vạn
tuế.”

Đám đông: “Hitler vạn tuế.”

Một nhóm người bước lên từ
một nền đất và vây quanh cái đống đó, châm lửa đốt cháy nó, trong sự hò hét ủng
hộ của những người còn lại. Những giọng nói trèo lổn nhổn qua vai người ta và
mùi của mồ hôi nước Đức thuần chủng dội đến đầu tiên sau đó loang ra ngoài. Nó
bao phủ hết con phố này đến con phố khác cho đến khi tất cả đều ngụp lặn trong
nó. Những từ ngữ, mồ hôi. Và tiếng cười. Đừng quên tiếng cười.

Tiếp theo là rất nhiều lời
nói vui vẻ, cũng như một tràng dữ dội những tiếng Hitler vạn tuế khác.
Bạn biết đấy, việc này đã thực sự khiến tôi tự hỏi xem liệu có ai đó đã từng
mất một con mắt hay bị thương tay, hay bị trặc cổ tay trong cái đám hỗn độn này
hay chưa. Bạn chỉ cần phải quay sang một nơi không phù hợp trong một thời điểm
không thích hợp thôi, hay đứng quá gần một người nào đó. Có thể người ta đã bị
thương thật. Phần tôi, tôi chỉ có thể nói với bạn là đã không có ai chết trong
đó, hay ít nhất, là không chết về mặt thể xác. Dĩ nhiên, có một vấn đề là tôi
đã phải thu nhặt bốn mươi triệu người vào lúc mà mọi chuyện qua đi, nhưng điều
này đang trở thành toàn là phép ẩn dụ thôi. Hãy cho phép tôi đưa chúng ta quay
lại với đống lửa.

Những ngọn lửa màu cam vẫy
tay chào đám đông khi giấy tờ và chữ nghĩa tan rã trong chúng. Những từ ngữ bốc
cháy bị tách rời ra khỏi những câu văn chứa chấp chúng.

Ở bên kia, ngoài cái nóng mờ
mịt ấy, có thể nhìn thấy những cái áo màu nâu và chữ thập ngoặc đang xiết chặt
tay nhau. Bạn không thể nhìn thấy những con người, chỉ có những bộ đồng phục và
ký hiệu mà thôi.

Chim lượn nhiều vòng trên
bầu trời.

Trong nỗ lực cố gắng thoát
ra của Liesel, một giọng nói tìm đến tai con bé.

“Liesel!”.

Giọng nói ấy len lỏi qua đám
đông và con bé đã nhận ra. Không phải là giọng nói của Rudy, nhưng con bé biết
giọng nói đó.

Con bé vùng thoát khỏi đám
đông và lần theo, để tìm ra gương mặt dính chặt vào giọng nói ấy. Ôi, không.
Ludwig Schmeikl. Như con bé nghĩ, thằng kia không chế nhạo, đùa cợt hay nói câu
nào với nó cả. Tất cả những gì mà thằng này có thể làm là kéo con bé về phía nó
và chỉ vào mắt cá chân của mình Nó đã bị giẫm đạp lên bởi sự phấn khích và đang
chảy máu, dòng máu tối tăm đáng ngại đã kịp thấm qua tất của nó. Gương măt nó
toát lên một vẻ vô vọng bên dưới mái tóc vàng rối mù. Một con thú. Không phải
là một con hươu trong ánh sáng. Không có gì quá điển hình hay đặc biệt. Nó chỉ là
một con thú, bị tổn thương giữa đám đồng loại lộn xộn của mình, sẽ sớm bị chà
đạp bởi đồng loại của mình.

Làm thế nào đó, con bé đã
giúp nó đứng dậy rồi kéo nó ra đằng sau đám đông, về phía không khí trong lành.

Chúng loạng choạng bước cùng
nhau về phía những bậc cấp bên cạnh nhà thờ. Có vài chỗ trống ở đó để chúng
nghỉ chân, cả hai đều thở phào nhẹ nhõm.

Hơi thở hồng hộc cứ túa ra
chạy vào nơi miệng của Schmeikl. Không khí trườn xuống, qua họng thằng bé. Nó
tìm cách nói chuyện.

Thằng bé ngồi xuống, nắm lấy
mắt cá của mình và tìm thấy gương mặt của Liesel Meminger. “Cảm ơn”, nó nói,
như nói với miệng của con bé hơn là nhìn vào mắt. Thêm vài ngụm thở nữa.
“Và...” Cả hai đều hình dung ra hình ảnh của những trò lố bịch và một trận đánh
nhau trên sân trường. “Tớ xin lỗi vì chuyện đó - cậu biết mà.”

Liesel lại nghe thấy từ đó.

Cộng sản.

Dù vậy, con bé chọn cách tập
trung vào Ludwig Schmeikl. “Tớ cũng vậy.”

Sau đó cả hai đều tập trung
vào việc hít thở, vì không còn gì để nói và làm với nhau nữa. Mọi mắc mớ của chúng
đã chấm dứt rồi.

Máu loang ra trên mắt cá của
Ludwig Schmeikl.

Một từ duy nhất dựa vào đứa
bé gái.

Bên trái chúng, những ngọn
lửa và những quyển sách bị đốt cháy được reo hò, hoan hô như những người anh
hùng.