Chương 10

Thoạt đầu, cô không nghĩ một cách nghiêm
túc rằng mình phải viết thư trả lời, nhưng bức thư tỏ tình lại hết sức dứt
khoát và sáng tỏ đến mức cô không có cách nào thoái thác được. Trong lúc ngẩn
ngơ suy nghĩ cô giật mình nhận ra thấy mình đã nghĩ đến Phlôrêntinô Arixa ngày
càng nhiều và ngày một thú vị hơn là điều cô muốn cho phép mình. Hơn nữa cô còn
mủi lòng tự hỏi làm sao cậu không có mặt ở vườn hoa như mọi bữa mà không nhớ
rằng chính cô đã yêu cầu cậu không được đến đấy trong lúc mình suy nghĩ để trả
lời thư cậu. Vậy là cô đã đi đến cái tình trạng nghĩ về Phlôrêntinô Arixa nhiều
hơn điều cô tưởng và trong lúc nghĩ đến cậu, cô lại cảm thấy sự có mặt của cậu ở nơi cậu không có mặt. Cô
lại mong muốn cậu có mặt ở nơi cậu chưa được phép, cô lại bỗng dưng tỉnh giấc
với cảm giác nóng hổi rằng cậu đứng trong bóng tối để nhìn mình trong lúc ngủ.
Do đó cái buổi chiều cô cảm nhận rõ ràng tiếng bước chân dứt khoát của cậu giẫm lên lá vàng rơi ngoài
vườn hoa, cô phải vất vả lắm mới tin rằng đích thực là cậu rồi, chứ không phải
hình bóng cậu trêu chọc cô. Nhưng khi cậu, với giọng oai vệ, đòi cô phải đưa lá
thư trả lời thì cô đã kịp lấy lại bình tĩnh. Cô định lảng tránh câu chuyện vì
thực tình cô không biết nên trả lời thế nào. Tuy nhiên Phlôrêntinô Arixa lại
không biết cách lấp bằng cái hố sâu ngăn cách ấy, trái lại cậu cứ nói phứa đi
không hề biết sợ hãi là gì.

- Nếu nhận thư mà không trả lời thì đó là
một hành động bất lịch sự. - Cậu
nói.

Đó chính là giai đoạn cuối của cuộc săn
đuổi tình yêu giữa hai người. Phecmina Đaxa hoàn toàn tự chủ, xin lỗi cậu về sự
chậm trễ và nhã nhặn bảo cậu rằng mình sẽ có thư trả lời trước khi kì nghỉ kết
thúc. Cô đã thực hiện đúng lời hứa. Tháng hai, một ngày thứ sáu tuần cuối cùng,
ba ngày trước khi bắt đầu kì học mới, bà cô Excôlaxtica Đaxa đến phòng bưu điện
để hỏi giá cước một bức điện tín gửi về làng Piêdrat Đê Môlê vì bà không thấy ghi trong bảng giá
cước bưu điện. Bà cứ để mặc cho Phlôrêntinô Arixa tiếp chuyện mình, làm như thể
hai người chưa bao giờ gặp mặt nhau. Khi ra về, bà vờ bỏ quên một chiếc ví bọc
da thằn lằn trong đó đựng một phong thư mà tờ bì của nó làm bằng giấy gió, xung
quanh có viền những đường hoa văn vàng. Nhận được thư, cậu sướng ngây ngất.
Phần chiều còn lại, cậu chỉ ngồi ăn hoa hồng và đọc thư. Đến nửa đêm, vì đọc đi
đọc lại bức thư quá nhiều nên cậu cũng ăn quá nhiều hoa hồng đến mức bà
Tranxitô Arixa phải nựng cậu như nựng một con cừu con, nài nỉ cậu uống một cốc
dầu thầu dầu để giúp dạ dày tiêu thụ nhanh cái món hoa hồng đi.

Đó là năm tháng của tình yêu say đắm. Không
một phút giây nào cô cậu không nghĩ đến nhau, mà không mộng thấy nhau, không
háo hức đợi thư của nhau và viết thư cho nhau. Trong mùa xuân chan chứa tình yêu
ấy, và cả một năm sau ấy, cô cậu không có lấy một cơ hội nào để nói chuyện
riêng với nhau. Hơn thế nữa kể từ lần đầu tiên hai người nhìn thấy nhau cho đến
khi Phlôrêntinô Arixa nhắc lại lời tỏ tình của mình một nửa thế kỉ đã trôi qua,
hai người cũng không hề có cơ hội được nói chuyện riêng về ái tình của mình.
Nhưng trong suốt ba tháng đầu, không có ngày nào họ không trao đổi thư từ với
nhau, thậm chí có ngày họ viết thư tới hai lần, đến mức bà Excôlaxtica Đaxa
phải giật mình ngạc nhiên trước ngọn lửa cuồng nhiệt của cái lò lửa mà bà đã
góp phần nhen nhóm lên.

Sau lá thư đầu tiên của cô gái mà bà cầm
đến văn phòng điện báo với một ý nghĩ trả thù ngay số phận mình, bà cho phép
đôi bạn trẻ được trao đổi thư từ hàng ngày với nhau qua những hộp thư lưu đặt
trên dọc đường đi nhưng bà không đủ dũng cảm để che chở cho một cuộc nói chuyện
riêng giữa hai người, dù cho đó là một cuộc nói chuyện thường tình hay chốc lát
thôi cũng được. Tuy vậy sau ba tháng bà hiểu rằng cháu gái mình không chịu dừng
lại ở sự đùa cợt như lúc ban đầu bà tưởng và rằng cuộc sống của chính bà đang
bị đám cháy tình yêu kia đe dọa. Thật thế, ngoài tình thương của ông anh ra,
cuộc sống thường ngày của bà chẳng còn biết bám víu vào đâu và biết rõ rằng cái
tính cách bạo ngược của ông ta không cho phép bà được có những hành động đùa
cợt với lòng tin của ông ta ủy thác nơi bà. Nhưng vào lúc phải có một quyết
định cuối cùng thì bà không nỡ lòng nào để cháu gái mình phải chịu đựng từ khi
trẻ tuổi và thế là bà cho phép cô cháu gái sử dụng một biện pháp xem chừng có
vẻ ngây thơ. Đó là biện pháp hết sức giản đơn: Phecmina Đaxa để bức thư của cô
ở một chỗ kín đáo nào đó trên đường từ nhà về trường và trong chính bức thư ấy
cô dặn Phlôrêntinô Arixa cần để thư của cậu ở chỗ nào để cô đến lấy. Về phần
mình, Phlôrêntinô Arixa cũng làm như vậy. Nhờ hình thức này, từ đó cho đến hết
năm, những lo lắng trong lương tâm bà cô Excôlaxtica Đaxa cũng theo họ chuyển
dời vị trí: lúc thì ở nơi làm lễ xưng tội ở nhà thờ, lúc thì ở các hốc cây dọc
đường đi, lúc thì ở kẽ nẻ các bức tường một thành quách thời thuộc địa Tây Ban
Nha đã đổ nát. Đôi lúc hai người nhận được những bức thư ướt đầm nước mưa, lấm
bê bết bùn đất, nhàu nát vì nỗi bất hạnh và cũng có những bức thư thất lạc vì
những lý do khác nhau nhưng bao giờ họ cũng tìm được cách nối lại quan hệ thư
từ.

Đêm nào cũng như đêm nào, Phlôrêntinô Arixa
đều viết cho chính mình mà không hề biết mỏi, mà tự hủy hoại mình bằng chính
những từ viết ra trong khói ngọn đèn dầu ở sâu trong cửa hàng tạp hóa, và các
bức thư của cậu ngày một dày hơn, ngày một thú vị hơn, khi cậu càng cố sức bắt
chước các nhà thơ được cậu hâm mộ ở Tủ Sách Bình Dân mà thời ấy đã đạt tới con
số tám mươi tập. Bà mẹ cậu, người từng nhiệt tình cổ vũ cậu vui lên trong lúc
cậu đau khổ vì tình yêu, bắt đầu ngạc nhiên khi thấy sức khỏe con trai có chiều
suy sụp. "Con đến loạn trí mất thôi." - từ trong phòng ngủ khi nghe
thấy gà cất tiếng gáy lần đầu mà con mình vẫn thức, bà đã la lên, - "Không
có một cô gái nào đáng để con phải hao tâm tổn sức đến như vậy". Bởi vì bà
không nhớ mình đã thấy có ai chịu hao tâm tổn sức như con mình. Nhưng cậu không
chịu nghe lời bà. Có đôi lúc cậu đến nhiệm sở sau một đêm thức trắng với bộ tóc
rối bù của kẻ đang yêu sau khi đã cất bức thư vào nơi hẹn trước để Phecmina
Đaxa trên đường đi học cứ việc đến mà lấy thư. Trái lại Phecmina Đaxa rất đề
phòng sự theo dõi ngặt nghèo của cha mình và sự dò la tinh quái của các cô tu
sĩ, hầu như cô không viết hết nửa trang giấy vở học trò, mỗi bận cô ngồi viết
trong nhà tắm hoặc ngồi viết trong lớp cứ vờ như đang ghi chép bài vở. Các bức
thư của cô ngắn không chỉ vì cô vội vàng và sợ hãi mà còn vì chính tính cách
của cô nữa. Các bức thư của cô thường tránh không đề cập tới tình cảm thực của
mình mà hay nói về những chuyện vặt vãnh hàng ngày. Đó là những bức thư được
viết ra để giữ cho hòn than luôn luôn đỏ hồng nhưng không bao giờ người viết
chịu nhúng tay vào ngọn lửa đang cháy. Trong khi đó, Phlôrêntinô Arixa lại tự
thiêu đốt mình trong từng dòng chữ một, vì say mê chuyện tình cảm cuồng si của
mình với cô gái nên Phlôrêntinô Arixa đã lấy mũi kim khảm những vần thơ hay
trên cánh hoa trà rồi đưa vào bì thư gửi cho cô gái. Cậu, chứ không phải cô, là
một người khôn khéo để cả một mớ tóc của mình vào phong thư gửi cho cô nhưng
chẳng bao giờ cậu nhận được một
lời đáp hằng mong đợi một mớ tóc thề của Phecmina Đaxa. Nhưng ít ra cậu cũng
giành được một bước tiến mới trong quan hệ hai người, bởi vì từ lúc đó trở đi
cô gái bắt đầu gửi cho cậu những mẫu lá khô ép trong các cuốn từ điển, những
cánh bướm, những chiếc lông chim đẹp và trong dịp sinh nhật cậu, cô còn gửi
tặng một xăngtimet vuông vải cắt từ chiếc áo của Thánh Pêdrô Clavê, một thứ
hàng lưu niệm mà thời ấy người ta thường bán lén cho các cô học sinh ở tuổi cô
với giá rất đắt. Có một đêm, không hề báo trước, Phecmina Đaxa kinh hoàng thức
dậy vì nghe thấy tiếng đàn viôlin đang tấu lên một khúc nhạc êm đềm nghe rất du
dương và réo rắt. Cái ý nghĩ sáng suốt làm cô rùng mình khi thấy mỗi nốt nhạc
đang được tấu lên kia là một lời cảm ơn những chiếc lá ép khô của cô, cảm ơn cô
đã ăn cắp thời gian làm toán để ngồi viết thư cho cậu, cảm ơn những lo lắng của
cô khi mùa thi đến vì cô dành nhiều thời gian để nghĩ đến cậu nhiều hơn là thời
gian cô dành ôn tập
các môn khoa học thường thức, nhưng cô không dám nghĩ rằng Phlôrêntinô Arixa
lại là một người bạo phổi như thế.

Sáng hôm sau, trong bữa điểm tâm, Lôrenxô Đaxa
không tài nào kìm nổi tính tò mò. Thứ nhất, ông ta không hiểu trong ngôn ngữ
các khúc nhạc đêm thì việc đơn tấu một khúc nhạc có ý nghĩa gì; thứ hai, mặc dù
tập trung nghe tiếng nhạc ông ta vẫn không xác định được khúc nhạc ấy tấu lên
từ đâu. Bà cô Excôlaxtixca, với thái độ tỉnh bơ, thái độ ấy giúp cô cháu yên
lòng, đã khẳng định rằng qua rèm cửa sổ phòng ngủ bà thấy người chơi viôlin ấy
đứng ở phía bên kia vườn hoa và còn bảo rằng trong mọi trường hợp việc đơn tấu
một nhạc cụ thường có ý nghĩa là sự cắt đứt quan hệ nào đó. Trong phong thư hôm
ấy, Phlôrêntinô Arixa khẳng định với cô gái rằng cậu chính là người đơn tấu
khúc nhạc đêm qua và rằng bản nhạc ấy chính cậu sáng tác ra với tựa đề Nữ Thiên
thần được tấn phong và với tựa đề ấy cậu khắc sâu hình ảnh Phecmina Đaxa trong
trái tim mình. Cậu không đơn tấu cây đàn violin ở vườn hoa nữa, nhưng trong các
đêm trăng cậu thường đơn tấu nó tại những địa điểm được lựa chọn với mục đích
để cô ở trong phòng ngủ nghe nhạc mà không hoảng hốt như lần vừa rồi. Một trong
những địa điểm mà cậu ưa thích nhất là nghĩa trang dành cho người nghèo, một
nghĩa trang dãi dầu với nắng mưa nằm trên đỉnh một quả đồi xơ xác, nơi diều quạ
thường đến ngủ đêm và là nơi âm nhạc có sức vang xa nhất. Sau này cậu học và
biết cách nhận ra hướng
gió và nhờ vậy cậu tin chắc rằng tiếng nhạc mình tấu lên sẽ đến nơi cần phải
đến.

Tháng tám năm ấy một cuộc nội chiến thuộc
số những cuộc nội chiến từng tàn phá đất nước hơn nửa thế kỉ nay đã bùng nổ và
đe dọa lan rộng ra trong cả nước. Chính phủ công bố lệnh thiết quân luật và tại
các tỉnh duyên hải, người ta thổi kèn giới nghiêm lúc sáu giờ chiều. Mặc dù xảy
ra một số vụ lộn xộn và quân đội lạm dụng quyền được trừng phạt đã đàn áp dân chúng một cách bừa
phứa, Phlôrêntinô Arixa vẫn đam mê sống với tình yêu đến mức không hề hay biết
gì về thực trạng đất nước. Một đêm nọ cậu bị đội tuần tra của quân đội bắt
trong lúc cậu đang chơi các bản nhạc tình từng khiến cho các linh hồn chết phải
nháo nhác hoảng loạn. Nhờ phép màu nhiệm cậu thoát được một vụ hành quyết theo
lối tiền trảm hậu tấu vì tội gián điệp dùng các nốt nhạc để báo tin cho các tàu
chiến của phái tự do đang lảng vảng ngoài khơi.

- Gián điệp với chả gián điếc gì. -
Phlôrêntinô Arixa nói. - Tôi chỉ là một thằng con trai khốn khổ vì đang tương
tư mà thôi.

Ba đêm liền cậu phải ngủ trong xà lim nhà
tù thành phố, chân bị xiềng. Nhưng khi bọn họ thả cậu ra, cậu cảm thấy thời
gian ngắn ngủi trong nhà tù đánh lừa mình. Ngay cả những năm tháng của tuổi già
khi có quá nhiều cuộc nội chiến lộn xộn trong kí ức mình, cụ Phlôrêntinô Arixa
vẫn cứ nghĩ rằng mình là người duy nhất của thành phố, thậm chí là người duy
nhất của cả nước, là người vì tình yêu đã bị cầm tù với bàn chân kéo lê chiếc
xích sắt nặng năm libra[26].

[26] Đơn vị đo lường, mỗi libra bằng khoảng 445g.

Gần tròn hai năm kể từ khi họ trao đổi thư
từ với nhau. Phlôrêntinô Arixa, trong một lá thư ngắn gọn, đã chính thức ngỏ
lời cầu hôn Phecmina Đaxa. Sáu tháng trước, cậu từng gửi cho Phecmina Đaxa một
bông trà my trắng nhưng cô gái đã gửi trả cậu ngay trong bức thư sau để cậu
hiểu rằng cô vẫn tiếp tục quan hệ thư từ với cậu nhưng như thế không có nghĩa
là cô đã hứa hôn với cậu. Thực ra cô coi việc những bông trà my được gửi đi gửi
lại như một trò chơi tình yêu, chưa bao giờ cô nghĩ nó như một ngã tư đường của
số phận mình. Nhưng khi lời cầu hôn chính thức của Phlôrêntinô Arixa đến với cô
thì cảm thấy như bị nanh vuốt của quỷ thần đang cào vào da thịt mình. Lòng đầy
hoang mang, cô đem chuyện ấy kể với bà cô Excôlaxtica và bà này đã đưa một giải
pháp dứt khoát với tất cả lòng dũng cảm và trí sáng suốt mà ở tuổi hai mươi bà
không có khi phải tự quyết định lấy số phận mình.

- Cháu hãy trả lời nó rằng cháu đồng ý nhận
lời. - bà bảo cô cháu gái. - Dù cháu có sợ hãi đến chết, dù cháu có ân hận đi
nữa, cháu cũng nên trả lời nó rằng cháu đồng ý nhận lời, bởi nếu trả lời rằng
không thì cháu sẽ phải ân hận suốt đời.

Nhưng Phecmina Đaxa bối rối đến mức xin cậu cho một thời gian
để suy nghĩ. Lúc đầu cô xin được một tháng, sau đấy lại xin thêm một tháng, rồi
một tháng nữa. Bốn tháng qua đi vẫn chưa có thư trả lời. Lúc đấy cô lại nhận
được một bông bạch trà nhưng không như những lần trước còn có cả một mẩu giấy
ghi lại bức tối hậu thư nói rằng đây là bông bạch trà cuối cùng: hoặc là ngay
bây giờ hoặc là không bao giờ. Và thế là lúc ấy Phlôrêntinô Arixa chính là
người nhìn thấy bộ mặt thần chết, vâng ngay chính đêm ấy cậu nhận được phong
thư trong đó có mẩu giấy xé vội từ cuốn vở học trò ghi độc một dòng chữ viết
bằng bút chì: Tốt thôi, em đồng ý lấy anh nếu anh cam đoan sẽ không để em phải
ăn cơm với cà nén.

Phlôrêntinô Arixa vẫn chưa sẵn sàng lắm để
thực hiện lời đồng ý kết hôn với Phecmina Đaxa nhưng bà mẹ cậu thì đã sẵn sàng.
Sáu tháng trước đây, kể từ lần đầu tiên Phlôrêntinô Arixa nói với mẹ về ý định
cưới vợ, và Tranxitô Arixa đã bắt đầu đánh tiếng xin được thuê toàn bộ ngôi nhà
cho đến lúc ấy vẫn có hai gia đình cùng chung sống. Đó là một ngôi nhà dân dụng
được xây dựng từ thế kỉ mười bảy, gồm hai tầng. Trước đây nó là cửa hàng bán
thuốc lá dưới chế độ thực dân Tây Ban Nha và các ông chủ ngôi nhà này vì bị phá
sản không đủ sức sửa chữa nên buộc phải cho thuê từng phần. Tầng dưới gồm hai
phòng riêng biệt cách nhau bởi một cái sân gạch. Khu ngoài ăn thông ra đường
phố vốn là cửa hàng. Khu trong ở phía cuối sân vốn là xưởng chế biến thuốc lá
và một tàu ngựa rộng hiện nay các chủ hộ thuê nhà dùng chung để giặt giũ và
phơi phóng quần áo. Bà Tranxitô Arixa ở khu nhà ngoài là khu nhà tiện lợi và
vững vàng hơn mặc dù có chật hẹp hơn. Bà Tranxitô Arixa lấy ván chia cửa hàng
trước đây thành hai gian. Gian ngoài bà thuê trổ một cửa lớn và dùng nó làm cửa
hàng tạp hóa. Gian trong bà kê một bộ bàn ghế gồm bốn chiếc ghế tựa vừa dùng
làm bàn ăn vừa dùng làm bàn viết và tại đây Phlôrêntinô Arixa mắc võng ngủ khi
cậu không ngồi viết. Bà Tranxitô Arixa ngủ trong kho hàng cũ vừa chật chội vừa
ngột ngạt vì nó chỉ có một cái cửa thông sáng. Đó là một căn hộ tốt đủ cho hai
người và nếu thêm một người nữa, lập tức nó sẽ trở nên bất tiện, càng bất tiện
hơn khi người ấy là cô nữ sinh Trường Đức mẹ Đồng trinh mà người cha cô ta thừa
tiền để sửa chữa ngôi nhà đổ nát thành ngôi nhà mới trong khi đó các gia đình
quý tộc cũ khi ngủ lúc nào cũng sợ mái nhà sập đổ lên người mình trong lúc còn
đang mơ. Vậy mà Tranxitô Arixa tìm cách thuyết phục chủ nhà cho mình thuê nốt
khu nhà trong sân với điều kiện bà phải bỏ tiền ra sửa chữa lại ngôi nhà sao
cho nó bền vững được trong năm năm.

Bà có đủ điều kiện để thực hiện điều cam
kết ấy. Ngoài số thu nhập do cửa hàng tạp hóa và do việc gỡ vải vụn lấy bông
đem bán đưa lại, mà số tiền này vốn đủ cho mẹ con bà sống một cuộc sống bình
dị, bà còn biết nhân số tiền dư thừa bằng cách đem chúng cho số bạn hàng mới bị
nghèo nhưng vẫn cố tình giữ thể diện vay, những người này nhận trả lãi cao với
điều kiện bà phải giữ kín chuyện vay mượn của họ. Các bà mệnh phụ vẻ đài các đế
vương bước xuống xe hoa ngay trước cửa hàng tạp hóa, không có con sen cũng
không có thằng hầu nào đi theo, đã bước vào cửa hàng vờ mua những dải đăng ten
Hà Lan, nào dải tua ren, tua kim tuyến nhưng thực ra khóc dở mếu dở cầm cố
những lá vàng cuối cùng của thiên đường vừa bị khánh kiệt. Bà Tranxitô Arixa
biết nhanh chóng lấy lòng họ bằng cách ngợi ca quá mức danh thế của họ đến nỗi
nhiều lúc các bà ra về lòng mang nặng ơn bà không chỉ vì bà tận tình giúp đỡ mà
chủ yếu vì bà giữ thể diện cho họ. Chưa đầy mười năm, bà Tranxitô Arixa đã làm
quen với cơ man vòng hạt quý từng được chủ của chúng chuộc lại rồi lại khóc dở
mếu dở đem đến cầm cố tới mức bà coi chúng như của mình. Tiền lời thu được bà
liền biến thành vàng ròng đựng trong cái bình sứ đem chôn dưới gầm giường. Đó
chính là lúc con trai bà quyết định lấy vợ. Vậy là bà tính toán thấy rằng số
tiền vốn ấy chẳng những đủ cho bà chi tiêu vào việc sửa chữa ngôi nhà mà còn
cho phép bà nếu vẫn sử dụng mưu mẹo ấy mà gặp may, mua đứt ngôi nhà để tặng đàn
cháu mười hai đứa mà bà hằng ao ước. Về phần mình, Phlôrêntinô Arixa đã được
công nhận là người giúp việc số một cho điện báo viên, với tư cách tạm thời, và Lôtariô Tugut
muốn nhường lại cho cậu chân trưởng phòng một khi ông ta chuyển sang lãnh đạo
Trường điện báo sẽ mở trong năm tới.

Vậy là chuyện hôn nhân của cậu được giải
quyết trên phương diện thực tế của đời sống. Tuy nhiên Tranxitô Arixa vẫn băn
khoăn lo lắng về hai điều kiện cuối cùng. Một là phải tìm hiểu xem Lôrenxô Đaxa
trên thực tế là ai. Cứ theo âm điệu vang lên của tên ấy thì không ai nghi ngờ
gì về địa phương ông ta sinh trưởng nhưng không một ai biết gì về gia thế cũng
như điều kiện sinh trưởng của ông ta. Thứ hai là phải kéo dài tình yêu giữa hai
người thêm một thời gian nữa để họ hiểu kĩ về nhau hơn và để thử thách tình yêu
của họ đến khi nào cả hai đều thấy cưới nhau là lẽ đương nhiên. Vậy là bà nảy
sinh ra ý định đòi hỏi hai người phải đợi nhau cho đến khi nào nội chiến kết
thúc. Phlôrêntinô Arixa đồng ý với việc phải giữ kín chuyện hai người yêu nhau
phần vì lí lẽ của bà mẹ phần vì cái tính e dè nhút nhát của cậu. Cậu cũng đồng
ý với việc thử thách tình yêu của mình trong một thời gian dài nhưng cậu cảm
thấy cái thời gian ấy không thực tế vì hơn nửa thế kỉ nay kể từ khi giành được
độc lập đến giờ đất nước vẫn chưa hề có một ngày hòa bình thật sự.

- Chúng con sẽ già vì chờ đợi mất. - cậu bảo mẹ.

Người cha đỡ đầu của cậu, ngẫu nhiên tham
gia cuộc nói chuyện của hai mẹ con, không nghĩ rằng các cuộc nội chiến là một
cản trở đáng kể. Ngài nghĩ rằng các cuộc chiến tranh chẳng qua cũng như các
cuộc đánh lộn giữa những người nghèo khổ từng bị các chúa đất sai khiến như sai
khiến những con bò mộng chống lại những người lính chân đất bị chính phủ sai
khiến như những con lừa.

- Chiến tranh ở trên núi ấy, - ông ta nói -
kể từ khi tôi là tôi, tại thành phố, chúng ta không bị giết bằng đạn mà ngược
lại bị giết bằng đạo luật.