Chương 12

Trong cuộc chiến, nhiều người Việt Nam đã rời khỏi đất nước, rất ít người sau đó quay trở về.
Tại sao họ phải trở về? Trong khi những kí ức còn lại của họ về Việt Nam toàn là
sự đói nghèo, tàn phá và chịu đựng. Mẹ tôi chỉ có thể nhớ được hình ảnh người
phụ nữ với đôi chân bị cắt lìa vì bom nổ, bò lê lết dưới đất bằng đôi tay.
Những người lớn tuổi đã trải qua quá khứ đau buồn đó thường khuyên con cháu
đừng nên quay về, hãy quên Việt Nam đi.

Thế nhưng họ không biết Việt Nam đã thay đổi như thế nào. Họ nghĩ Việt Nam vẫn trì
trệ và không thay đổi là mấy từ khi họ ra đi. Họ không biết đất nước này đã
được hàn gắn, đã bắt đầu tái xây dựng. Việt Nam có những vấn đề riêng,
đất nước nào mà không có những vấn đề? Nhưng đã từ rất lâu rồi,Việt Nam đã
không còn là một đất nước bị chiến tranh giằng xé và hủy hoại như ngày nào nữa.

Những người đã trở về cảm nhận thấy
mối liên hệ thân thương và gần gũi. Bạn sẽ không bao giờ quên được gốc rễ của
bạn, dù bạn có đi xa tới đâu đi chăng nữa. Quê hương là nơi trái tim ở lại.
Trong khi cả mẹ tôi hay chú Eddie đều chưa có dịp quay về, chị gái của chú
Eddie. Cô Yến, đã trở về đây.

Suốt hai thế kỉ họ đi khỏi Việt Nam, cô Yến là một trong ít người trở
về để tìm lại gốc gác của mình. Cô đã tìm lại được những người bạn cũ. Tôi có
thể hình dung được cảm giác tuyệt vời khi họ tìm thấy nhau, sau một trận chiến
đã chia cắt họ hàng nghìn dặm và
hàng chục năm trời, không biết người
kia liệu có còn sống.

Tôi tới Bảo Lộc để gặp một người bạn
cùng lớp cũ của cô. Nơi đó cách Di Linh 40 kilômét. Và cuộc đi bộ mệt hơn tôi
nghĩ. Mười hai tiếng
đồng hồ đi bộ và tôi phải dừng liên tục vì cái chân đau. Tôi đã nói lời tạm biệt
từ sáng sớm, uống một tách cà phê cuối cùng với chú Nhựt và rời đi lúc 6 giờ
hơn.

Tới buổi trưa, tôi đang đi thì gặp
một người đàn ông lạ mặt. Trông ông giống một nhân vật bước ra từ một bộ phim
cũ phương Tây. Người này ngồi trên chiếc xe máy Honda, lạnh lùng, đầu đội chiếc
mũ cao bồi, mình mặc áo da, nhìn về phía tôi.

“Cậu chắc là Trần Hùng John. Lên xe
đi, tôi mời dùng bữa trưa.” Ông nói với nụ cười rộng dưới hàng ria với hàm răng
trắng muốt. Như thể ông ấy đã đợi tôi ở đó từ bao giờ.

Có điều gì đó trong dáng vẻ rất phong
cách của người này khiến tôi không thấy lo lắng gì hết. Ông chỉnh lại túi đồ
buộc sau xe máy để tôi nhảy lên, không hỏi han thêm câu nào. Chúng tôi lái chầm
chậm để chú tìm một chỗ ăn trưa. Người đàn ông dừng xe tại một nhà hàng khá khang
trang và rất đông khách.

“Cháu có thể gọi tôi là chú. Chú đã
đọc nhiều bài báo về cháu rồi, chú là fan hâm mộ điên cuồng của cháu đó nha.”
Chú với sang để bắt tay tôi. Tôi nhìn xuống và thấy một chiếc nhẫn lớn màu đen
có biểu tượng đại bàng. “Chú là trinh sát. Chú làm trinh sát được hai mươi lăm
năm rồi”, chú nói khi gặp đôi mắt tò mò của tôi. Tôi không hiểu lắm khi chú nói
đến từ “trinh sát”, đoán rằng đó hẳn phải là khái niệm gì đó thuộc về một tổ
chức huynh đệ nào đó.

“Chú vừa tới Sài Gòn vì chuyện làm
ăn, rồi cố quay về Di Linh để gặp
cháu. Nhà chú ở đây, chú cũng biết bà của cháu. Thật vui là chúng ta lại vô
tình nhau.” Chú nói trong khi chờ người phục vụ ra cho chúng tôi gọi món.

Một lát sau, người phục vụ mang đồ ăn
cho chúng tôi, có cơm, thịt gà xào, rau muống và canh. Tôi tò mò theo dõi người
đàn ông hỏi xin khăn ăn, gập lại rồi trải dưới lòng. Chú nhắm mắt và cúi đầu
xuống, một lát sau ngẩng lên và làm dấu thánh trước ngực. Chú ấy là người Công
giáo.

“Ăn đi. Vừa ăn vừa nói chuyện.” Chú
vừa nói vừa lấy con dao và cái dĩa về đĩa của mình. Tôi đã quen dùng đũa, vừa
ăn vừa nhìn người đàn ông. Chú ăn cẩn thận từng miếng một cách khéo léo, cung
cách cầu kì theo một kiểu rất Mĩ, khiến tôi nhớ tới một vị giáo sư đại học tinh
tế và uyên thâm.

Chú vừa ăn vừa hỏi han tôi rất nhiều.
Chú hỏi về gia đình, về chuyến đi của tôi. Tôi từ tốn trả lời, cẩn thận chọn
lựa từng từ trước khi nói, tự dưng có cảm giác cần phải gây ấn tượng với người
này. “Sao mình lại phải như vậy nhỉ”, tôi tự nghĩ trong đầu, cố tìm ra điều gì
ở người đàn ông này khiến tôi có cảm giác như mình là một thằng nhóc đang được
gặp người hùng mà nó vẫn hâm mộ từ nhỏ.

“Cháu là một cậu bạn rất ấn tượng đó.
Chú đã đọc nhiều bài cháu viết. Còn trẻ vậy mà hiểu biết nhiều ghê. Không nhiều
người nghĩ được như cháu đâu, kể cả những người ở tuổi của chú”, lời khen của
chú khiến tôi khá phấn khởi.

Bữa trưa của chúng tôi kết thúc sau
hơn 15 phút, nhanh chóng một cách không bình thường đối với người Việt Nam. Tôi sợ được mời ăn bởi các bữa ăn
thường kéo dài tới hơn một tiếng đồng hồ. Tôi quen với cách ăn ở Mĩ hơn, ăn
nhanh, kết thúc, rồi đi làm việc khác.

“Chú biết cháu đang trên đường đi nên không muốn làm mất
nhiều thời gian của cháu. Khi nào quay lại Di Linh thì tới thăm và ở lại nhà
chú nha. Cứ hỏi tên chú, mọi người ở đây đều biết cả đó.” Chú nói khi chúng tôi
đứng dậy chuẩn bị rời đi. Ra ngoài cửa, chú rút chiếc điện thoại Blackberry ra
khỏi túi và đề nghị tôi chụp cùng một bức ảnh. Chú cầm cao chiếc điện thoại
bằng một tay và tự chụp. Tôi cũng liền lôi chiếc máy ảnh của mình ra và chụp.

“Chú tin là ở đời ai cũng có một con
đường riêng để đi. Đó là định mệnh của mỗi người. Con đường của cháu đã được
chọn sẵn cho riêng cháu, và một ngày nào đó cháu sẽ biết con đường đó là gì”,
chú bắt tay tôi, ôm chặt và nói. Chú không phải là một người đàn ông cao lớn,
nhưng tôi cảm thấy mình nhỏ bé trong vòng tay của chú. Chúng tôi tạm biệt lần
cuối rồi đi về hai hướng.

Một lát sau trên đường đi, tôi nhận
được hai cuộc điện thoại, một của chú Nhực và một của một cô ở Di Linh. Tôi cứ
nghĩ chắc họ gọi cho tôi vì đã biết về bữa trưa của tôi với người đàn ông bí
hiểm. Đột nhiên, tôi không thể nhớ được tên của chú ấy. Tôi cố gắng tả lại
người đàn ông, nhưng cả chú Nhực và cô đều không biết đó là ai. “Chiếc nhẫn màu
đen”, tôi cố miêu tả chiếc nhẫn đại bàng rất đặc biệt trên ngón tay người đàn
ông. Cả hai người đều nói họ không biết ông ấy là ai, và chỉ gọi để xem tôi có
ổn không. Nhưng làm sao người đàn ông biết mà đợi tôi ở bên đường.

Người đàn ông bí hiểm lại càng trở
nên bí hiểm hơn. Bất chợt tôi có cảm giác như câu chuyện chưa từng diễn ra, như
thể người đàn ông ấy không hề tồn tại. Chẳng nhẽ ông là ma, hay chỉ là sự tưởng
tượng của tôi? Không, tôi vừa ăn trưa cùng ông ấy mà, và tôi còn có cả bằng
chứng nữa đây. Tôi lôi chiếc máy ảnh ra khỏi bao và lần tìm bức ảnh. Tìm mãi
không thấy bức ảnh đâu. Có lẽ nó chưa bao giờ có ở trong đó cả. Đó là một ngày
ấm áp, nhưng ý nghĩ khiến tôi lạnh cả sống lưng.

Phần còn lại của quãng đường đi không
còn làm tôi hứng khởi nữa. Đã quá 5 giờ khi tôi tới được ngoại ô Bảo Lộc. Dọc
bên đường có một chiếc xe ô tô Camry hơi cũ với cửa xe ở chỗ ngồi tài xế đang
mở. Tôi nhận ra biển số xe Hà Nội. Người lái xe vẫy tay khi tôi đi ngang qua.

“Đang đi đâu thế?”, anh ta hỏi, rút
ra bao thuốc lá từ trong túi.

“Thành phố Bảo Lộc. Anh có biết còn
bao nhiêu km nữa không?”

“Còn hơn 10 kilômét nữa cơ”, anh ta nói và mời tôi một điếu
thuốc. Tôi nhận lấy một điếu, hi vọng nó có thể giúp là dịu cơn đau và sự mệt
mỏi. Tôi đặt ba lô xuống đất và đứng dựa vào thành xe.

“Anh ở đâu tới? Biển xe của anh là
của Hà Nội đúng không?”, tôi nghiêng người xin lửa và hỏi.

“Ừ anh từ Hà Nội đến, nhưng giờ anh
đang sống ở Bảo Lộc. Ở Hà Nội không tìm được việc, với lại đông người từ quê ra
quá. Giờ anh ở đây, dạy lái xe.” Anh lục tìm một chiếc danh thiếp để đưa cho
tôi.

“Em cũng ở Hà Nội tới. Thực ra em từ
Mĩ sang, nhưng mà em đang sống ở Hà Nội. Anh có định quay về đó không?”

“Đi đâu thì rồi cũng phải quay về nơi
mình bắt đầu. Người Việt Nam là thế, phải về với nhà, với quê. Vì thế nên em cũng
mới quay về ViệtNam phải không?”

Đường tới Bảo Lộc

Tôi gật đầu, quyết định không nói cho
anh ấy biết tôi được sinh ra và lớn lên ở Mĩ. Nhưng, đột nhiên tôi nhớ tới bà
ngoại. Nếu điều anh này nói là đúng, thì giờ bà đang cảm thấy thế nào? Bà chưa
từng trở lại đây kể từ sau khi ra đi, nhưng cũng chưa khi nào nói tới việc muốn
trở về ViệtNam. Thực ra là bà từng nói bà sợ quay về đây.

“Nguy hiểm lắm. Lúc nào bà cũng đọc
tin tức về Việt Nam. Người chết
rồi phạm tội khắp nơi. Với lại Việt Nam còn nghèo, mà bà thì không có tiền để cho họ hàng. Họ
sẽ nói xấu về bà mất thôi.” Bà tôi vẫn luôn có ý nghĩ như hầu hết những người
Việt Nam sống ở nước ngoài quá lâu.

Nhưng cái cách bà kể về mảnh đất quê
hương mình muôn trong sự hoài cổ: đồ ăn, trái cây tươi, những con người, những
vùng quê xinh đẹp đã khiến tôi
biết bà vẫn âm thầm mong tới ngày được đặt chân lên đất Việt Nam. Khi mẹ tôi cho bà đọc các bài báo tôi đã viết
trên đường đi, mẹ nói bà đã khóc. Những bài viết của tôi khiến bà nhớ Việt Nam. Việt Nam là quê hương của bà, nơi bà đã sống nửa đời người,
không thể nào bà không nhớ. Nhưng với sức khỏe không ổn định của bà và sự đe
dọa của căn bệnh ung thư, tôi không chắc bà có cơ hội được quay về đây. Nghĩ
đến đó khiến tôi buồn sâu sắc.

“Em không sao chứ?” người đàn ông
hỏi, có lẽ do thấy thái độ của tôi đột ngột thay đổi. Tôi gật đầu. “Em muốn đi
nhờ không? Anh không đi được xa, nhà anh chỉ cách đây vài kilômét thôi nhưng
anh sẽ cho đi nhờ tới đó.”

Vài phút sau chúng tôi đi ra tới con
đường rộng ba làn, tôi xuống xe. Những suy nghĩ về bà ngoại vẫn luôn luẩn quẩn
trong đầu. Tôi cảm thấy tội lỗi. Tội lỗi bởi vì tôi ước gì bà đang ở đây và
cũng được trải qua những điều tuyệt vời như tôi. Việt Nam đã khác
xưa, không còn là một đất nước chìm trong chiến tranh và sự tuyệt vọng như thời
của bà nữa. Tôi muốn cho bà xem Việt Nam đã thay đổi như thế nào và rằng những điều tốt đẹp vẫn
ở lại đây. Những vùng quê vẫn có biển lúa màu xanh bát ngát, những trái chôm
chôm và quả thanh long vẫn ngọt và mọng nước, món phở thơm ngon mời gọi và con
người vẫn tốt bụng và hiếu khách. Tôi ước gì bà được biết đến tất cả những điều
đó một lần trước khi bà ra đi.

Đã gần 7 giờ tối, cuối cùng tôi cũng
gặp được chú Bảo và cô Thu, một đôi vợ chồng tốt bụng và đáng mến. Họ có hai
con trai, một cậu bằng tuổi tôi - Pepsi - và một cậu đang tuổi thiếu niên nhưng
rất to lớn - Coca. Pepsi và Coca! Cô Yến đặt tên ở nhà cho hai con như vậy từ
nhỏ, và thế là thành quen. Chú Bảo là bạn học cùng lớp của cô Yến. Hai người là
bạn từ khi còn nhỏ. Chú Bảo là kĩ sư giao thông và quản lí dự án, thường xuyên
phải đi khắp Việt Nam để làm nhiều dự án xây dựng cầu đường. Cô Thu và cậu
con trai cả, Pepsi, đang cùng làm ăn, họ sản xuất và bán đồ gỗ ở cửa hàng tại
gia.

Tôi ở đây ba ngày, cho đôi chân “ông
già” của tôi được nghỉ ngơi. Tôi ăn rất nhiều. Đồ ăn ngon luôn khiến tôi vui,
tôi vẫn hay nói đùa đó là tình yêu đầu của tôi. Tôi đã từng rất mập trong một
thời gian rất dài. Đã có lúc tôi nặng 93 kilôgam, to gần bằng cậu bé Coca.
Những đứa trẻ mập như cậu bé đúng là của hiếm ở Việt Nam, tôi có thể hình dung
cậu thường là tâm điểm của những trò đùa của bọn trẻ ác ý. Đáng ngạc nhiên là
tôi chưa từng bị trêu chọc nhiều, nhưng trong thâm tâm tôi đã từng bị cân nặng
của chính mình làm ảnh hưởng tới tâm lí khá nặng nề.

Với nỗ lực giảm 25 kilôgam, tôi đã
tập thể dục một cách điên cuồng và mắc chứng rối loạn ăn uống. Khi đó tôi tập
thể dục ba lần một ngày, mỗi lần một tiếng đồng hồ. Sau khi ăn, thỉnh thoảng
tôi đi vào phòng vệ sinh để nôn ra. Đã phải mất rất lâu tôi mới vượt qua được
và đến bây giờ thì tôi luôn thận trọng với hình ảnh của bản thân. Tôi biết thừa
cân thì khổ thế nào, và thế là tôi bắt đầu quan tâm tới những đứa trẻ mập mạp
hơn, luôn sẵn sàng bảo vệ chúng.

Ba ngày tôi ở đó, cô Thu và Pepsi rất
bận rộn. Họ có một đơn đặt hàng khổng lồ từ Sài Gòn tới cần phải hoàn thành
trong một thời gian ngắn, trong khi vẫn phải phục vụ các khách hàng khác nữa.
Pepsi chia đôi thời gian trong cửa hàng và xưởng sản xuất, nơi các đồ gỗ được
làm ra. Hầu như cậu ấy không được ngủ trong thời gian tôi ở đó. Cậu ta là một
người thông minh, chăm làm và nhạy bén trong kinh doanh. Nhưng cậu ấy có lí do
để trưởng thành sớm, Pepsi đã kết hôn và chuẩn bị có con.

Pepsi đã từng đi học đại học ở Sài
Gòn, nơi cậu gặp vợ của mình. Cô vợ trẻ hơn vài tuổi và giờ đang sống cùng họ ở
Bảo Lộc. Pepsi rất nhẹ nhàng và chiều vợ, có thể thấy là họ thực sự yêu thương
nhau. Nhưng cậu ấy chỉ bằng tuổi tôi, tôi vẫn chưa từng có ý nghĩ nào về hôn
nhân.

“Ừ, cũng khó khăn. Không còn tự do
nữa.” Pepsi chỉ vào chiếc nhẫn trên ngón tay và nói một cách hài hước. Chúng
tôi mới chơi xong trò cá ngựa, đây là lần đầu tiên tôi chơi trò này. Đó là một
tối hiếm hoi mà Pepsi làm xong việc sớm. Coca và vợ của Pepsi đã đi ngủ từ
trước, bố mẹ của họ cũng đang ngủ ở dưới cửa hàng, chỉ còn hai thằng chúng tôi
ngồi tâm sự với nhau. Chúng tôi nhanh chóng trở nên thân mật hơn, Pepsi biết
nói tiếng Anh nên cũng dễ hơn nhiều, chúng tôi nói chuyện bằng cả hai thứ
tiếng.

“Này cậu, thật là điên rồ, tớ không
biết sao cậu lại làm được. Sao lại cưới khi còn trẻ thế?” tôi hỏi.

“Ừ thì mọi chuyện đến không ngờ,
nhưng tớ yêu cô ấy thật lòng”, Pepsi giải thích chuyện nằm ngoài kế hoạch. “Nếu
được thì tớ cũng đi luôn cùng cậu rồi. Phải hi sinh nhiều điều, nhưng bây giờ
tớ tập trung hơn và thực sự trưởng thành. Tớ phải làm việc chăm chỉ để sau này
thành công và khi con tớ lớn lên, tớ sẽ có thời gian để làm mọi việc tớ muốn mà
giờ tớ chưa thể làm.”

“Cậu là một người rất tốt, cậu có thể
làm được điều đó. Cứ nhìn mẹ tớ đó. Bà sinh tớ khi mới mười tám tuổi và rồi đến
em trai tớ. Cha mẹ tớ li dị khi tớ lên mười và mẹ tớ nuôi hai anh em một mình.
Nhiều năm khó khăn trôi qua, bây giờ thì mẹ tớ đã rất thành đạt rồi.”

Cuộc sống là không thể đoán được. Dọc
đường đời, nhiều sự kiện trọng đại sẽ xảy đến mà chúng ta có thể hoặc không thể
kiểm soát được. Chúng ta trưởng thành hay gục ngã từ đó, phụ thuộc và cách
chúng ta đón nhận những sự kiện đó. “Khi cuộc sống cho bạn những quả chanh
chua, bạn dùng nó để làm nước chanh”, là một câu nói phổ biến của Mĩ. Câu nói
có ẩn ý rằng bạn luôn có cơ hội để thay đổi mọi việc, “làm nước chanh”, ngay cả
khi cuộc sống đưa cho bạn “những quả chanh chua“ hay có ý là những việc không
suôn sẻ không mong đợi.

Cuộc sống không bao giờ dừng lại, vạn
sự thay đổi không ngừng và bạn phải thích nghi với nó. Cô Thu đã làm được điều
đó. Cô từng là một y tá như cô Yến trước khi chuyển sang làm kinh doanh. Cô là
một người cứng rắn nhưng cũng lại rất tốt bụng và nhẹ nhàng, giúp cô làm kinh
doanh rất giỏi. Cô thường đi lại một cách duyên dáng trưng cửa hàng, dành thời
gian với từng khách hàng, đảm bảo dịch vụ khách hàng được thực hiện tốt, một
điều phổ biến ở Mĩ nhưng lại hiếm thấy ở đây. Nhưng điều làm tôi ngưỡng mộ nhất
là cách cô chăm sóc các nhân viên của mình, luôn đảm bảo họ được trả lương tốt,
đúng hạn và được quan tâm.

Một buổi chiều, chúng tôi ngồi trong
bếp nói chuyện trong khi cô là cho tôi một li cà phê đá. Một trong những người
làm thuê ở nhà kho, một cậu bạn trẻ chỉ khoảng hai mươi tuổi, đi vào bếp để lấy
nước cho các nhân viên khác.

“Hôm nay công việc thế nào?”, cô hỏi.

“Tốt ạ. Công việc hôm nay tốt lắm,
nhưng mà bận.” Cậu bạn trẻ rụt rè trả lời.

“Mấy đứa đã ăn trưa chưa?” cô Thu
hỏi, lấy đá trong tủ lạnh cho cậu bạn. Cậu nhân viên gật đầu. Cô tiến tới chiếc
tủ nhỏ, lấy ra vài đồ ăn nhẹ và đút vào trong túi chàng trai. “Mang cái này đi
khi nào mấy đứa đói thì ăn. Lát nữa cô bảo thằng Pepsi đi mua bánh mì cho mấy
đứa nha.”

Cậu nhân viên ở lại một lúc khi cô
Thu hỏi thăm về gia đình và cuộc sống của cậu, cô hỏi một cách cặn kẽ như thể
cô đã có thời gian tìm hiểu và biết rõ về gia cảnh nhà cậu ta. Cô hỏi về chi
tiêu hàng tháng, rồi hỏi xem tháng này cậu có đủ tiền để trang trải không. Cậu
thanh niên trả lời một cách lịch sự và lễ phép, như thể cậu đang nói chuyện với
người mẹ của mình.

Tôi ngồi nhìn trong sự ngạc nhiên,
không tin vào mắt mình. Tôi đã từng nhìn thấy nhiều môi trường làm việc ở Việt Nam, nhưng đây là lần đầu tiên tôi
được chứng kiến một khung cảnh như vậy. “Người làm là người làm, phải cho họ
vào kỉ luật nếu không là họ lại lười biếng và không chịu làm việc ngay”, tôi
nhớ một người chủ doanh nghiệp từng nói với tôi như vậy. Ở Việt Nam, phần lớn là như vậy. Mối quan hệ giữa chủ và nhân
viên được xác định rõ một cách nghiêm khắc.

“Cô là chủ nhưng mà cô không muốn đối
xử với họ như là kẻ dưới. Cô đối xử với họ như người nhà thôi”, cô Thu nói với
tôi. Từng làm việc ở vị trí quản lí, tôi hiểu và trân trọng cách quản lí rất
nhân văn đầy tình người của cô Thu. “Khi nhân viên được chăm sóc tốt thì họ sẽ
vui, họ sẽ muốn làm việc thật tốt cho mình”, tôi gật gù hoàn toàn đồng ý với cô
Thu.

Vì một vài lí do nào đó, gia đình này
rất khác biệt, rất tân tiến theo nhiều cách. Có thể là so người đàn ông trong
gia đình. Tôi dành phần lớn thời gian ở đây với chú Bảo trong khi mọi người đều
bận làm việc và Coca thì phải đi học. Chú Bảo là một người đàn ông Việt Nam rất khác, một người đàn ông thực sự tình cảm và ấm áp,
một người đàn ông của gia đình. Khi chú không phải đi công tác xa, chú giúp đỡ
vợ con nhưng không can thiệp vào việc kinh doanh. Chú dễ tính và rất thoải mái.
Chú không nghiện rượu, tật xấu duy nhất của chú là thuốc lá và uống quá nhiều
cà phê. Bạn thân của chú là một người Mĩ già đang sống ở Bảo Lộc và đã chọn một
lối sống rất Việt Nam. Chú thường
nghe những bài hát cũ của Mĩ, phần lớn là những bài từ những năm 1980, chú còn hát theo khi bật nhạc trong cửa hàng.