THẤY BIỆN PHÁP HAY, PHẢI ÁP
DỤNG NGAY

Do không
được vào học tại các trường tiểu học loại A, chúng tôi vẫn chưa hoàn toàn yên
tâm với kết quả học tập cao của Đình Nhi. Vào một ngày thứ bảy, giữa học kỳ II lớp 2, Ương Ương,
một bạn tốt của Đình
Nhi, hiện đang học Trường tiểu học Sở Thương Nghiệp đến chơi với Đình Nhi. Tôi hỏi Ương Ương:
"Cháu có viết nhật ký không?" Ương Ương nói: "Thầy giáo yêu cầu
chúng cháu mỗi ngày phải bỏ ra 30 phút viết một bài nhật ký dài 250 chữ, tùy ý
viết cái gì cũng được".

Tôi
thấy biện pháp này rất hay, liền bảo Đình Nhi làm theo. Tôi còn bổ sung thêm:
nếu câu chuyện quá dài có thể chia ra viết trong vài ngày, nếu câu chuyện ngắn
quá, thì một ngày có thể viết hai chuyện. Tóm lại, trong thời gian 30 phút vẫn
phải viết 250 chữ. Tôi cho rằng, việc hạn chế số chữ và thời gian như vậy buộc
Đình Nhi phải suy
nghĩ và viết thật nhanh, rất có lợi cho việc tập trung tư tưởng, nâng cao hiệu
suất tư duy.

Vì
Ương Ương đã làm như vậy, nên Đình Nhi vui vẻ chấp nhận. Một bài nhật ký bây
giờ thường dài gấp đôi những bài trước đây, vì vậy trong quá trình sưu tập tư
liệu, bắt buộc phải quan sát kĩ hơn. Từ đây, công việc viết nhật ký của Đình
Nhi bước sang giai đoạn mới, ghi lại quá trình bồi dưỡng tố chất tổng hợp rất
sinh động của mình.

Ngày
16 tháng 5

Chiều
nay, trên đường đi đổ rác về, tôi nhìn thấy ba chiếc chậu hồng trụ đỉnh đẹp
tuyệt vời. Trên mỗi chậu đều nở được ba bông hoa. Tôi nghĩ ở đây không có ong
mật làm sao có thể thụ phấn được, thế là tôi quyết định thụ phấn nhân tạo cho
chúng.

Tôi
cầm nhẹ một bông hồng đực, rũ phấn vào trong lòng bàn tay, sau đó tôi vít nhẹ
một bông hoa hồng cái, để cho noãn hoa của nó chấm vào phấn hoa đực trong lòng
bàn tay tôi. Cứ lần lượt như vậy, tôi đã thụ phấn nhân tạo cho tất cả các bông
hoa cái.

Sau
khi thụ phấn xong cho mấy chậu hồng trụ đỉnh, tôi lại thấy bên cạnh có mấy chậu
sen lệnh kiếm cũng đang nở hoa. Tôi chợt nghĩ: thử lấy phấn đực của hồng trụ
đỉnh thụ phấn nhân tạo cho sen lệnh kiếm xem sao.

Thế
là, tôi lại rũ phấn đực của hoa hồng trong lòng bàn tay, rồi đem đến mấy chậu
hoa sen lệnh kiếm, tôi dốc phấn hồng trụ đỉnh vào noãn cái của hoa sen. Như
vậy, tôi đã làm thêm được một việc là lai giống hoa sen bằng phương pháp thụ
phấn nhân tạo.

Mẹ
nhận xét: bề ngoài hoa hồng trụ đỉnh như thế nào? Nhụy đực và nhụy cái của nó có gì khác nhau, làm thế nào để phân
biệt được? Chưa miêu tả được hoa sen lệnh kiếm. Tôi miêu tả quá trình thụ phấn
sinh động và cụ thể, nếu hoa cũng miêu tả được như thế thì tốt biết bao. Xem
ra, về quá trình thao tác, tác giả đã ghi được khá rõ ràng, còn việc quan sát
đối tượng thao tác chưa được tả tỉ mỉ. Cần phải học cách miêu tả các bài
"Chú sóc con" và "Con chim chả hồng" trong sách
giáo khoa. Chỉ cần mấy câu tả đã làm hiện lên một cách sống động vật mình miêu
tả. Điều mấu chốt là, khi quan sát phải nhanh nhạy tìm ra được đặc điểm của sụ
vật.

(Trọng
tâm giáo dục: Ba đã nhiệt liệt biểu dương "hoạt động khoa học" còn
mang nặng tính ấu trĩ ấy của Đình
Nhi, còn tôi đóng vai trò của một cô giáo ngữ văn. Sau khi đọc lời nhận xét của
tôi, chủ nhật sau đó, Đình Nhi đã bỏ công quan sát kĩ hai loài hoa đó, lấy đó
làm tài liệu cho một bài nhật ký khác. Sau đó mấy ngày, Đình Nhi lại viết một bài
nhật ký nữa có liên quan về hoa, lần này cháu đã tiến bộ nhiều).

Ngày
22 tháng 5

Chiều
nay, trong giờ lên lớp của "Nhóm bạn cùng chung sở thích", thầy giáo
dạy tập làm văn đã lấy bài "Những bánh xe trong cuộc sống" của tôi
làm bài văn mẫu, đọc cho cả lớp nghe. Tôi mừng rơn.

Vừa
tan học, tôi vội vã trở về. Tới nhà, ba mẹ đi làm chưa về. Tôi ngồi vào bàn làm
bài tập và viết chữ. Một lát sau, ba đi làm về, tôi nói với ba: con hâm lại cơm
rồi. Ba nói số cơm đó không đủ ăn, phải đi vo gạo nấu thêm cơm. Thế là tôi đi
vo gạo, tôi nấu thêm một nồi cơm mới. Đúng lúc đó mẹ cũng trở về nhà. Mẹ xuống
bếp làm thức ăn, còn tôi trở về phòng riêng làm tiếp công việc của mình.

Ăn
cơm tối xong, tôi vội đem bài tập làm văn ra khoe mẹ. Không ngờ mẹ nói:
"Viết rất bình thường. Bài này mà cũng được lấy làm bài mẫu, chứng tỏ rằng
trình độ viết văn của lớp con còn kém lắm. Như vậy, chẳng qua chỉ là "bó
đũa chọn cột cờ", "xứ mù thằng chột làm vua" mà thôi".

(Trọng
tâm giáo dục: Không nên quá coi trọng những lời khen rẻ tiền. Nhà văn nổi tiếng
Mỹ, lúc ông tám tuổi
cũng có những chuyện tương tự. Lần đầu tiên ông làm được một bài thơ, mẹ tấm
tắc khen: "Hay quá!" Bố thì lại chê: "Dở òm!" Nhiều năm
sau, ông cảm thấy rất mừng vì ngay từ nhỏ đã được nghe hai ý kiến hoàn toàn
trái ngược nhau đối với cùng một tác phẩm đầu tay của mình. Sự việc đó đã dạy
cho ông biết: phải luôn giữ được trạng thái cân bằng trước những lời khen chê
đủ kiểu của thiên hạ, không được vì sự chê bai của người khác làm mất đi dũng
khí của mình, và trước sự tán dương ầm ĩ phải biết kiềm chế, không được say sưa
tự mãn).

Ngày
3 tháng 6. Thứ bảy

Chiều
nay, bạn Ương Ương đi xe đạp đến trước sân nhà, gọi tôi, rủ đi tập xe đạp. Tôi
bảo bạn Ương Ương, hãy lên nhà tôi đã để tôi sắp xếp, xem có thời gian đi xe
đạp hay không. Và còn được bao nhiêu. Bạn Ương Ương liền khóa xe lại, leo cầu
thang gác lên nhà, tôi ngồi viết một thời gian biểu, nội dung như sau:

Luyện
viết chữ: 60 phút

Làm
bài tập ngữ văn: 30 phút

Lau
nhà: 15 phút

Viết
nhật ký: 60 phút

Luyện
đàn: 30 phút

Tổng
cộng là 3 giờ 15 phút. Quỹ thời gian buổi tối là 5 giờ 55 phút (trừ ăn tối và
nghỉ ngơi). Như vậy tôi còn 1 giờ 10 phút để tập xe đạp. Tôi và Ương Ương vui
vẻ xuống lầu.

(Trọng
tâm giáo dục: để Đình Nhi biết cách sắp xếp thời gian của mình trong cả một
giai đoạn dài, cứ đến cuối tuần tôi yêu cầu cháu phải lập được một bảng thời
gian biểu chi tiết cho cả tuần sau. Trước hết phải trừ đi những thời gian dùng
cho mọi việc bắt buộc cho sinh hoạt hàng ngày như ăn uống, tắm giặt, ngủ nghỉ,
xem truyền hình... xem còn bao nhiêu thời gian để làm việc. Sau đó lại tính
riêng hai ngày thứ bảy và chủ nhật, giúp mẹ làm việc vặt trong gia đình, đi
chơi xa hoặc tiếp khách... Trừ tất cả các khoản đi, thì sẽ biết có còn thời
gian để đi chơi hàng ngày không, và còn bao nhiêu thời gian. Đối với các bậc
cha mẹ, việc tính toán kĩ như vậy sẽ tránh được việc lúc nào cũng hò hét con
học bài, biến việc học tập của con thành việc "khổ sai". Làm việc
theo giờ nào việc nấy rất có lợi cho việc nâng cao hứng thú và hiệu suất học
tập cho con).

Ngày
1 tháng 7. Chủ nhật. Trời mưa

Chiều
nay, ba cho tôi và Ương Ương cùng tập “diễn thuyết” từ 3 đến 5 phút.

Chúng
tôi bắt đầu đọc sách. Cuốn sách mà tôi đọc là cuốn “Bí mật” - một tuyển tập các
chuyện lạ trên thế giới. Tôi chọn bài “Các kiểu ly hôn” để tập diễn thuyết. Tôi
bắt đầu kể:

“Trên
thế giới có nhiều kiểu ly hôn.

Ly
hôn bằng lời thề: ở một số nước Ả rập, khi một người chồng đã chán ghét vợ mình
và có ý định bỏ vợ, thì chỉ cần chỉ thẳng vào mặt vợ mình và nói liền ba tiếng:
“Ly hôn, ly hôn, ly hôn”. Thế là có thể ly hôn.

Ly
hôn bằng cách kéo đứt sợi dây: ở một số nước phía Nam dãy núi Hymalaya, sau khi
lấy nhau, cuộc sống vợ chồng không hòa hợp, chỉ cần hai bên thuận tình ly hôn,
họ có thể lấy một sợi chỉ mỏng manh, rồi vợ chồng mỗi người nắm một đầu dây kéo
mạnh. Sợi dây đứt, coi như đã hoàn tất thủ tục ly hôn.

Ly
hôn qua bưu điện: để tạo thuận lợi cho những cặp vợ chồng tình nguyện ly hôn,
chính quyền địa phương bang California của Mỹ đã quy định một đạo luật cho phép
“Ly hôn qua đường bưu điện”. Những cặp vợ chồng muốn ly hôn chỉ cần qua con
đường bưu điện, nộp cho chính quyền 40 đô-la Mỹ là được phê chuẩn.

Còn
nhiều kiểu ly hôn kỳ lạ khác, nhưng thời gian đã hết”.

Viết
ra thì như vậy, nhưng thực ra khi tôi kể thì còn lúng túng lắm, và có rất nhiều
chỗ sai, nhất là địa danh và tên người… nhiều lúc ba tôi không nhịn được, cười
ngặt nghẽo.

Ngày
2 tháng 7. Thứ hai (tiếp)

Sau
khi tôi kể xong, thì đến lượt Ương Ương. Bạn ấy cũng chọn lấy một chuyện trong
cuốn “Bí mật” như trên tôi vừa nói. Câu chuyện bạn ấy kể là chuyện một người có
sáu chiếc dạ dày, chùm truyện “Những điều bí ẩn trên cơ thể con người”. Đây
cũng là một chuyện lạ. Một bệnh viện ở Java, Indonesia, vừa mới nhận vào một
bệnh nhận nam, khả năng ăn uống của anh ta thật kỳ lạ. Suốt ngày lúc nào cũng
kêu đói, vớ được cái gì là ăn ngấu ăn nghiến, thậm chí còn ăn cả tấm ga trải
giường. Nhân viên phục vụ vừa ngạc nhiên vừa tức giận. Chưa phát hiện ra anh ta
mắc bệnh gì, họ đã nhất trí đuổi anh ta ra khỏi bệnh viện…

Tài
diễn thuyết của Ương Ương cũng chẳng hơn tôi là mấy, có điều năm tháng và địa
đanh bạn ấy nhớ hơn tôi.

Đây
là lần đầu tiên chúng tôi tập “diễn thuyết”, tuy chưa thật vừa ý, nhưng rất
vui.

(Đình
Nhi rất có tài ăn nói, chính nhờ ngay từ nhỏ cháu đã được huấn luyện khá công
phu. Trọng tâm giáo dục: Hình thức gọi là “diễn thuyết” này cũng là một phương
pháp huấn luyện rất
tích cực cho khả năng thông báo tin tức, phát biểu ý kiến trước hàng trăm con
mắt đang theo dõi, thế nhưng thái độ người diễn thuyết vẫn bình tĩnh, ung dung,
nói năng chủ động lưu loát và dòng suy nghĩ không hề lẫn lộn. Sau này, khi được
phỏng vấn tại Mỹ, Đình Nhi đã phát huy rất tốt khả năng này).

KHÔNG GẶP THẦY GIỎI, VẪN PHẢI
LÀ MỘT TRÒ GIỎI

Theo
chúng tôi được biết, và cũng qua thực tế học tập của Đình Nhi, tuyệt đại các thầy cô giáo mà
chúng tôi đã gặp đều yêu ngành yêu nghề, hết lòng vì học sinh. Cho đến nay
chúng tôi vẫn luôn kính trọng và biết ơn các thầy cô giáo đó. Có rất ít các
thầy cô giáo vẫn chưa thực sự tận tâm với nghề nghiệp, gặp phải những thầy cô
giáo đó, quả là điều không may mắn đối với học sinh. Nhưng nếu các bậc cha mẹ
có những biện pháp hữu hiệu để bù đắp lại những sự thiệt thòi đó, thì con cái họ
vẫn có thể trở thành trò giỏi, con ngoan.

Mấy
năm đầu bậc tiểu học, Đình Nhi chưa gặp được vận may. Do sự tiếp nhận học sinh
theo địa bàn đăng ký hộ khẩu, nên không được vào học ở một trường như ý muốn,
chật vật lắm mới xin được vào một trường tiểu học loại trung bình, nhưng lại
không may gặp phải một cô giáo ngữ văn kiêm chủ nhiệm lớp, một cô giáo chưa yên tâm với
nghề dạy học. Để đỡ phải chấm bài, trong cả hai năm lớp 2 và lớp 3, phần lớn
bài tập ở nhà của học sinh, cô đều cho chép lại nguyên xi bài khóa.

Để
giữ uy tín cho cô, tôi luôn thúc giục Đình Nhi phải cố gắng hoàn thành những nhiệm vụ học tập ít
hiệu quả ấy. Dẫu sao, đối với học sinh tiểu học, thói quen tôn trọng thầy cô
giáo còn quan trọng hơn cả những kiến thức mà các cháu học được ở thầy cô. Quyết
không thể vì một sự thiếu trách nhiệm của một thầy cô nào đó, để Đình Nhi coi
thường cả những yêu cầu đúng đắn của các thầy cô giáo nói chung. Chỉ khi nào
việc làm của Thầy cô giáo có ảnh hưởng xấu trực tiếp đến học sinh, chúng tôi
mới răn đe con cái bằng cách “việc này ba mẹ sẽ trực tiếp đến xin với thầy cô
giáo”, chứ không cho phép con tự ý chối bỏ những đòi hỏi của thầy cô. Ví như,
cuối học kỳ II lớp 2, trước khi thi cô chủ nhiệm yêu cầu học sinh phải chép lại
bài khóa của cả một học kỳ. Một mệnh lệnh rất không hợp lý như vậy, đương nhiên
là chúng tôi không thể để cho Đình Nhi chấp hành. Nếu không còn thời gian đâu
để học các bộ môn khác, kết quả thi cử sẽ thế nào. Nhưng khi giải thích cho Đình Nhi, tôi không bình
phẩm và cũng không tỏ thái độ phản đối, chỉ nói: “Mẹ sẽ viết giấy xin với cô
giáo cho con được miễn chép bài khóa mà chỉ tập trung học “từ mới”, vì mặt đó
còn quá yếu. Chắc cô giáo sẽ đồng ý thôi”.

Do
trong cả năm, việc dạy dỗ học sinh của cô chủ nhiệm chưa làm hết trách nhiệm,
cho nên kết quả thi của bộ môn do cô phụ trách không được như ý. Vì vậy, cô đã
tìm cách tăng điểm cho học trò bằng biện pháp căn cứ vào năng lực học tập thực
tế và tinh thần hăng hái phát biểu ở trên lớp của một số học sinh. Do đó, kết
quả ngữ văn cuối học kỳ II lớp 2 của Đình Nhi thực tế chỉ khoảng 90 điểm, cô đã tăng cho thành 98 điểm.

Để
cho Đình Nhi có nhận thức đúng về kết quả thi cử của mình, hôm nhận được giấy
báo kết quả thi, chúng tôi đã phải giải thích ngay theo hướng tích cực cho Đình
Nhi về việc làm của cô giáo: Cô giáo tăng điểm cho con vì con thi quá kém (hồi
đó học sinh lớp 1, lớp 2 phải đạt 95 điểm mới được coi là thi đỗ). Cô sợ con
chán nản buồn phiền. Sau đó tôi hỏi cháu: “Khi thi vào đại học, liệu có ai dám
mạnh tay cho con thêm điểm không?” Đình Nhi suy nghĩ rồi nói: “Chắc không mẹ
ạ!” Ba nói thêm: “Không những không, mà chỉ cần thiếu nửa điểm tên con đã phải
đứng dưới hàng trăm ngàn bạn khác. Cũng như vậy con chỉ cần cố lên nửa điểm,
tên con cũng sẽ đứng trên hàng trăm hàng ngàn bạn khác rồi. Trên thực tế, hàng
năm chỉ vì hơn kém nhau nửa điểm mà đã có hàng trăm hàng ngàn thí sinh hoặc thi
đỗ đại học hoặc thi trượt”.

Tôi
nói với ĐÌnh Nhi: “Muốn có được kết quả thi thật tốt, thì tự mình phải đặt ra
những yêu cầu thật cao. Thời xưa ở Trung Quốc
đã có một câu nói rất hay rằng: “Pháp hổ kỳ thượng, đắc kỳ trung dã…”” Ba liền
giải thích: “Câu nói đó có nghĩa là: đặt ra yêu cầu thật cao, kết quả việc làm
có thể chỉ ở loại trung bình; đặt ra yêu cầu ở mức trung bình, thì kết quả làm
việc chỉ ở loại kém…”. Sau ba còn lấy một vài dẫn chứng cụ thể để chứng minh
câu nói đó là đúng… Đình Nhi say sưa nghe, nghe xong liền biểu thị quyết tâm: “Con cũng sẽ pháp
hổ kỳ thượng…”. Tôi mừng quá ôm chặt con vào lòng, khen con có ý chí và bảo:
“Để con có thể “Pháp hổ kỳ thượng”, mẹ sẽ dẫn con đến học tập kinh nghiệm của
anh Lý Hưởng”.

Lý
Hưởng là con trai một người bạn đồng nghiệp của tôi, cháu rất say mê học tập,
điểm học tập và điểm đạo đức đều xếp loại giỏi. Đầu năm nay, cháu vừa được nhà
trường tiến cử cho đi học tại một trường trung học trọng điểm vào loại số một,
số hai của tỉnh Tứ Xuyên. Sau này, sau sáu năm học tập tại trường trung học, Lý
Hưởng đã được trường Đại học Bắc Kinh tuyển thẳng vì có thành tích học tập xuất
sắc, đứng thứ ba trong kỳ thi giỏi văn toàn tỉnh Tứ Xuyên. Mẹ cháu, cô giáo Ngô
rất có kinh nghiệm cả trong việc dạy học ở trường và giáo dục con cái ở nhà. Cứ
mỗi kỳ nghỉ phép hàng năm, tôi đều dẫn Đình Nhi đến nhà anh Lý Hưởng chơi, để
cháu được người thực việc thực. Những lời khuyên bảo của cô giáo Ngô và những
bài học sống động của anh Lý Hưởng đã giúp Đình Nhi giảm được bao đoạn đường
vòng. Hơn nữa, còn tập cho cháu một thói quen: thấy người hơn mình phải chủ
động khiêm tốn học hỏi và luôn lấy họ làm gương để noi theo.

Cô
giáo Ngô nói với Đình Nhi, năm lớp 3 là năm đã có sự phân hóa rõ rệt về trình
độ của học sinh. Nguyên nhân của sự phân hóa đó là do tố chất trí lực của từng
người và cơ sở tri thức do hai năm lớp 1 và lớp 2 tạo dựng nên. Để khắc sâu ấn
tượng cho Đình Nhi, tôi cố ý hỏi cô giáo Ngô: “Theo cô, cơ sở của bộ môn ngữ
văn là gì?” Cô trả lời: “Cơ sở của môn ngữ văn không có gì khác ngoài ba việc:
học chữ, ghép từ và đặt câu”. Tôi lại hỏi: “Phải chăng học sinh chỉ phải nghe
thầy giảng là đủ, còn muốn làm một học sinh xuất sắc thì phải biết chủ động mở
rộng kiến thức của mình”.

Tiếp
lời cô, tôi hỏi lại Đình Nhi: “Con cũng đang phấn đấu để được là học sinh xuất
sắc, đúng không? Vậy thì kỳ nghỉ phép này, hai mẹ con sẽ tập trung luyện tập
ghép từ và đặt câu nhé”.

Tác
dụng tích cực của một tấm gương sáng và những lời gợi mở của các bậc phụ huynh,
xưa nay luôn là một sức mạnh dư luận, hiệu quả nhất. Trong không khí cởi mở ấy,
Đình Nhi đã tiếp thu một cách thoải mái và vui vẻ.

Sau
khi tư tưởng đã thông, nhiệt tình học tập ngữ văn đã có, trong kỳ nghỉ hè của lớp
2, hằng ngày Đình Nhi vẫn theo tôi đến cơ quan. Tôi ngồi đọc bản thảo, còn Đình Nhi ngồi bên cạnh, tập
ghép từ. Tôi yêu cầu cháu, mỗi chữ phải ghép được 4 từ. Mỗi khi bí không nghĩ
ra được, cháu lại xin mẹ “cho vay từ”. Cũng có thể chỉ ghép được một hay hai
từ, tôi cũng giải thích cho cháu về trường hợp đặc biệt này.

Trên
đường đi làm hoặc trở về nhà, rồi cả những khi tôi bận làm cơm, cháu thường
quanh quẩn bên tôi, tay vẫn cầm quyển vở tập ghép từ, lấy những từ đã ghép tập
đặt câu. Mỗi khi hiểu lầm nghĩa của từ hoặc đặt câu sai, tôi thường ngắt lời
cháu, giảng giải tại chỗ. Sau đó bắt cháu nhắc lại cho tôi nghe. Tôi còn có quy
định mới với Đình Nhi: nếu nghe được từ mới nào hoặc một cách nói mới, cháu
phải tự giác nhắc lại ba lần.

Việc
tự học trong kỳ nghỉ hè này thật có hiệu quả. Cháu không chỉ học được các từ
một chữ tạo ra bốn từ mới để nắm được tính đa nghĩa của mỗi chữ Hán, mà còn
hình thành được quan niệm: “Kỳ nghỉ hè chính là một “trạm tiếp dầu” quan trọng
để đi tiếp những chặng đường sắp tới”. Sau này cứ mỗi kỳ nghỉ hè, Đình Nhi đều
nuôi một hi vọng: “Phải có một bước tiến mới trong kỳ nghỉ hè này”, để cố gắng
hoàn thành những nhiệm vụ học tập mà cha mẹ giao cho.

Cũng
cần nói thêm rằng, ngoài những bài tập do nhà trường quy định, không bao giờ
chúng tôi giao cho cháu những bài tập tương tự, mà bằng các hình thức luyện tập
khác nhẹ nhàng và rất có hiệu quả, cố gắng giúp Đình Nhi phát triển các kĩ năng
học tập. Về việc này, sau đây còn có dịp kể tỉ mỉ hơn.