Và nếu ở mê cung ngột ngạt
nơi địa ngục của mình, Sói Thảo Nguyên lại thành công trong việc sắc thứ thuốc
thần diệu này - hắn không thiếu tư chất cùng phương cách - và vã mồ hôi, thì
hắn sẽ thoát. Tất nhiên trong việc này hắn còn thiếu nhiều thứ. Nhưng khả năng
và hy vọng là có. Ai yêu quý hắn, ai đồng cảm với hắn, hãy cầu chúc cho hắn thoát.
Tuy qua đó hắn sẽ suốt đời gắn bó với giới trưởng giả, nhưng mọi khổ lụy của
hắn sẽ trở nên có thể chịu đựng và đơm hoa kết quả. Quan hệ của hắn với thế
giới trưởng giả, trong sự thương yêu và thù ghét, sẽ mất đi tính đa cảm; sự
ràng buộc giữa hắn với thế giới này sẽ thôi liên tục giày vò hắn như một mối hổ
nhục.

Để đạt được điều ấy, hoặc để
cuối cùng có thể dám lao vào trong vũ trụ, Sói Thảo Nguyên phải một lần tự đối
chất với mình, phải nhìn sâu vào sự hỗn mang của chính tâm hồn mình và thấu
hiểu triệt để về sự hiện hữu của mình. Lúc ấy sự hiện hữu mơ hồ của hắn sẽ tự
hoàn toàn độc lập hiển lộ trước chính hắn và trong tương lai hắn sẽ không thể
mãi trốn chạy địa ngục của bản năng, tìm tới những an ủi triết lý và tình cảm,
rồi từ đó lại đào tẩu vào trạng thái ngất ngây mù quáng của loài sói. Người và
sói sẽ buộc phải nhìn thẳng vào mắt nhau, nhận biết nhau mà không cần những mặt
nạ mang cảm xúc giả dối. Lúc ấy hai bên hoặc sẽ nổi giận và vĩnh viễn lìa bỏ
nhau, khiến chẳng còn con sói thảo nguyên nào nữa, hoặc chịu sống chung vì lý
trí, do được sự hài hước soi sáng.

Có thể một ngày nào đấy
Harry sẽ đứng trước khả năng cuối cùng này. Có thể một ngày nào đấy hắn sẽ học
được cách tự nhận ra mình, hoặc vì hắn có được tấm gương soi nhỏ bé của chúng
ta, hoặc vì hắn gặp người bất tử, hoặc có thể hắn tìm thấy trong hí viện ma
thuật của chúng ta thứ hắn cần để giải thoát tâm hồn bị hắt hủi của mình. Cả
nghìn khả năng như thế đang chờ đợi hắn, chúng bị số phận của hắn thu hút không
cưỡng được; mọi kẻ bên lề này của giai cấp trưởng giả đều sống trong bầu không
khí của những khả năng ma thuật ấy. Chẳng cần gì hết mà sấm sét vẫn cứ đánh
được.

Sói Thảo Nguyên rất rành rẽ
những điều ấy, dù hắn chưa một lần thấy đoạn tiểu sử nội tâm này của mình. Hắn
linh cảm vị trí của mình trong tòa nhà thế giới, hắn linh cảm và hiểu những
người bất tử, hắn linh cảm và sợ khả năng đối mặt với chính mình, hắn biết về
sự hiện hữu của tấm gương mà hắn rất cần nhìn vào - nhưng hắn lại sợ nhìn vào
đó chí chết.

Còn một giả tưởng cuối cùng,
một nhầm lẫn cơ bản cần làm sáng tỏ để kết thúc khảo luận của chúng ta. Mọi “sự
giải thích”, mọi thứ tâm lý học, mọi nỗ lực để hiểu vấn đề quả thật cần có
phương tiện hỗ trợ, những lý thuyết, những thần thoại, những sự dối trá và -
vào đoạn cuối của bài trình bày - một tác giả nghiêm túc không nên bỏ qua việc
lý giải những dối trá này trong khả năng cho phép. Khi tôi nói “bên trên” hoặc
“bên dưới” thì đó đã là một khẳng định cần được giải thích, vì trên và dưới chỉ
có trong suy nghĩ, trong sự trừu tượng. Thế giới tự nó không biết đến cao và
thấp.

Thành ra, nói tóm lại, “Sói
Thảo Nguyên” cũng chỉ là một giả tưởng thôi. Khi Harry tự thấy hắn là một
người-sói, và tưởng là được cấu thành với hai bản chất thù địch và đối kháng,
thì đó chỉ là một huyền thoại được đơn giản hóa. Harry tuyệt nhiên không phải
là một người-sói; nên khi chúng ta dường như đã chấp nhận điều dối trá do chính
hắn bịa đặt và tin tưởng mà không kiểm tra, chúng ta coi hắn thật sự là một
sinh vật mang bản chất kép, là con sói thảo nguyên và tìm cách lý giải, có
nghĩa chúng ta đã lợi dụng một điều nhầm lẫn, hy vọng qua đó sẽ làm vấn đề
thành dễ hiểu hơn, khiến bây giờ chúng ta phải cố đính chính lại điều nhầm lẫn
ấy.

Sự lưỡng phân thành sói và
người, thành bản năng và tinh thần, như Harry cố làm cho chính hắn hiểu dễ hơn
về số phận của mình, là một sự đơn giản hóa quá thô thiển, một sự cưỡng ép sự
thật nhằm tạo thuận lợi cho một giải thích có vẻ hợp lý, nhưng lệch lạc, về
những mâu thuẫn mà phần con người của hắn phát hiện ra trong chính hắn và chúng
dường như là một cội nguồn những khổ lụy không nhỏ của hắn. Harry tìm thấy
trong chính hắn một “con người”, nghĩa là một thế giới của những tư tưởng, của
những cảm nghĩ, của văn hóa, của bản tính thuần hóa và thăng hoa, bên cạnh đó
hắn cũng lại tìm thấy trong hắn một “con sói” nữa, nghĩa là một thế giới đen
tối của những bản năng, của tính hoang dại, tàn nhẫn, của bản tính tàn bạo,
không thăng hoa. Tuy bản chất hắn có vẻ được phân chia rành mạch thành hai phạm
vi thù nghịch nhau, nhưng hắn luôn luôn được chứng kiến việc sói và người chịu
đựng nổi nhau trong một khoảnh khắc, trong một phút giây hạnh phúc. Giả sử
Harry muốn xác định trong mỗi khoảnh khắc của đời hắn, trong mỗi hành động,
trong mỗi cảm giác của hắn phần nào của người, phần nào của sói thì lập tức hắn
sẽ lâm vào tình thế khó xử và toàn thể mớ lý thuyết đẹp đẽ của hắn về sói sẽ
tan thành mây khói ngay. Vì không một ai, kể cả người da đen man dã, kể cả kẻ
ngu xuẩn, lại thoải mái đồng ý với việc bản chất của mình được giải thích chỉ
qua hai hoặc ba yếu tố chính; thành ra giải thích cho một kẻ rất phức tạp như
Harry bằng sự phân chia ngớ ngẩn thành sói và người quả là một cố gắng vô vọng,
rất đỗi trẻ con. Harry không chỉ gồm hai bản chất, mà cả trăm, cả nghìn. Cuộc
đời hắn (như mọi đời người) không chỉ dao động giữa hai cực, như giữa bản năng
và tinh thần hoặc giữa thánh thiện và phóng đãng, mà giữa cả nghìn, giữa vô vàn
cặp đối cực.

Chúng ta không nên ngạc
nhiên khi thấy một kẻ học thức và thông minh như Harry lại có thể tự coi mình
là một con “sói thảo nguyên” và tin rằng có thể thu tóm cả cái cấu trúc phong
phú và phức tạp của đời mình vào trong một công thức quá giản lược, quá thô
thiển đến thế. Con người không có khả năng suy tư ở mức độ cao; ngay cả người
thông minh và học rộng nhất cũng thường xuyên nhìn thế giới và chính mình qua
cặp kính của những công thức rất hồn nhiên, giản lược và giả tạo - nhất là nhìn
chính mình! Vì, dường như thế, nhu cầu bẩm sinh và hoàn toàn tất yếu của mọi
người là hình dung Cái Tôi của họ như một nhất thể. Dù ảo tưởng này bị lung lay
thường xuyên tới đâu, mãnh liệt đến đâu, nó luôn được phục hồi. Viên thẩm phán
ngồi đối diện tên sát nhân, nhìn vào mắt y, nghe y nói một lúc bằng chính giọng
của mình (của viên quan tòa) và phát hiện ngay trong chính lòng mình cũng có mọi
cảm xúc, tài cán, khả năng của y, nhưng chỉ nháy mắt sau ông lại là nhất thể,
là viên thẩm phán, quay vội về với vỏ của Cái Tôi tưởng tượng của mình, thi
hành nhiệm vụ và kết án tử hình kẻ sát nhân. Còn nếu những tâm hồn đặc biệt
thiên tài và được tổ chức vi tế từ từ nhận thấy sự đa dạng của chúng, khi
chúng, như mọi thiên tài, phá vỡ cái ảo tưởng về sự nhất thể của cá nhân và tự
cảm nhận thấy chúng là phức hợp, là một chùm của nhiều Cái Tôi, thì chỉ cần
chúng nói ra điều ấy tức khắc số đông sẽ gông cổ chúng, lại còn yêu cầu khoa
học trợ giúp, xác định đó là chứng tâm thần phân liệt để bảo vệ nhân loại khỏi
phải nghe lời kêu gọi của sự thật từ miệng những kẻ bất hạnh này. Ờ, thế thì
phí lời làm gì, nói ra những điều ấy làm gì, vì người nào có suy nghĩ đều tự
hiểu, nói ra chỉ đi ngược lại tập quán? Cho nên nếu nay một kẻ đã xung phong
nới sự nhất thể tưởng tượng của Cái Tôi thành lưỡng thể, thì y đúng là chẳng
khác bậc thiên tài, hay ít ra cũng là một ngoại lệ hiếm hoi và thú vị. Nhưng
thật ra chẳng Cái Tôi nào, kể cả Cái Tôi ngây ngô nhất, là một nhất thể, mà là
cả một thế giới hết sức đa dạng, một bầu trời nho nhỏ của những tinh tú, một
hỗn mang của những hình dạng, của những mức độ và trạng thái, của những di sản
và những khả năng. Sự kiện mỗi cá nhân cố coi sự hỗn mang này là một nhất thể
và nói về Cái Tôi của mình như đó là một hiện tượng đơn giản, cố định và có
hình thù rõ rệt, cái sự kiện mà mỗi người (kể cả những bậc cao nhất) thường
nhầm lẫn, dường như chỉ là một điều tất yếu, một đòi hỏi của đời sống tựa như
hít thở và ăn uống.

Ảo tưởng này dựa trên một
suy diễn đơn giản. Về thể xác thì mỗi người là một, về linh hồn thì không bao
giờ. Cả thơ văn, thậm chí những tác phẩm hoàn chỉnh nhất cũng luôn theo thông
lệ nói về những nhân vật dường như toàn vẹn, dường như nhất thể. Cho tới ngày
nay, bộ môn được các chuyên gia, những người am hiểu trân trọng nhất trong thơ
văn là kịch; và họ có lý, vì kịch đem lại (hoặc có thể đem lại) khả năng lớn
nhất để diễn tả Cái Tôi như một nhất thể đa hợp - nếu nó không mâu thuẫn với
cái hình ảnh khái quát làm cho chúng ta tin rằng mọi nhân vật của vở kịch đều
là một nhất thể, vì chắc chắn mỗi nhân vật từ đầu đến cuối đều có một cơ thể
duy nhất và tách biệt. Nền thẩm mỹ học hồn nhiên cũng đánh giá cao nhất loại
kịch diễn tả cá tính, trong đó mỗi nhân vật xuất hiện rõ rệt như một nhất thể
tách biệt. Chỉ khi nhìn từ xa mới dần hé ra sự phỏng đoán rời rạc, rằng có thể
tất cả những điều này là một thứ triết lý thẩm mỹ nông cạn rẻ tiền và chúng ta
đã nhầm khi đem những khái niệm tuyệt vời thời cổ đại về cái đẹp gán cho những
nhà soạn kịch lớn của chúng ta, những khái niệm chúng ta có không do bẩm sinh
mà chỉ qua nghe bàn tán; thực tế những khái niệm ấy, xuất phát từ những hình
hài thấy được khắp nơi, đã sáng tạo ra sự hư cấu về Cái Tôi, về nhân vật. Thơ
ca cổ đại Ấn Độ hoàn toàn xa lạ với khái niệm này; những vai chính trong các
thiên anh hùng ca Ấn Độ không phải là những cá thể, mà cả một đám, một chuỗi kẻ
hóa thân. Và trong thế giới đương đại của chúng ta có những tác phẩm thơ văn cố
diễn đạt sự đa hợp của linh hồn, đằng sau tấm màn về nhân vật và cá tính, mà
hẳn chính tác giả không hoàn toàn ý thức. Ai muốn nhận ra điều này, phải quyết
định một lần không nhận xét những hình hài của tác phẩm thơ ca ấy như những con
người riêng biệt, mà là những phần, những mặt, những khía cạnh khác nhau của
một nhất thể cao hơn (ví dụ tâm hồn nhà thơ). Ai quan sát Faust theo cách này,
đều thấy Faust, Mephisto, Wagner^[11] cùng mọi nhân vật khác hợp
thành một nhất thể, một siêu-nhân-vật, và chỉ trong nhất thể cao vượt này, chứ
không trong những nhân vật đơn lẻ, mới thể hiện phần nào bản chất đích thực của
tâm hồn. Khi Faust thốt ra câu “Chao ơi, hai linh hồn cùng ở trong ngực tôi!”
nổi tiếng trong giới mô phạm, còn đám phàm tục rùng mình thán phục, thì y đã
quên bẵng Mephisto cùng cả đám linh hồn khác mà y cũng mang trong lồng ngực.
Con sói thảo nguyên của chúng ta cũng tin hắn mang trong lồng ngực hai tâm hồn
(sói và người), nên thấy ngực mình bị dồn ép quá mức. Lồng ngực, cơ thể luôn
luôn là một thôi, còn trong đó không chỉ hai hoặc năm linh hồn cư ngụ, mà nhiều
vô kể; con người là một củ hành với hàng trăm lớp vỏ, một tấm vải dệt từ vô vàn
sợi. Người Á Châu thời cổ đại đã nhận biết và hiểu rõ điều này; yoga Phật giáo
đã tìm ra một kỹ thuật chính xác để lột trần ảo tưởng về cá tính. Trò đùa của
nhân loại thật vui nhộn và muôn hình thái: cái ảo tưởng mà Ấn Độ đã nỗ lực cả
nghìn năm để lột trần lại chính là thứ mà phương Tây đã đổ ra cũng ngần ấy công
sức để duy trì và khiến nó mạnh thêm.

[11] Một số nhân vật chính
trong vở kịch thơ Faust nổi tiếng của đại thi hào Đức Goethe (1749-1832).

Quan sát Sói Thảo Nguyên từ
quan điểm này, chúng ta sẽ rõ vì sao hắn lại đau khổ quá mức đến thế dưới tính
nhị phân lố bịch của hắn. Hắn nghĩ, giống như Faust, rằng một lồng ngực duy
nhất cho hai linh hồn là quá nhiều và lồng ngực đó sẽ phải vỡ tan. Nhưng ngược
lại, hai linh hồn là quá ít, và Harry đã làm tình làm tội linh hồn khốn khổ của
hắn, khi cố tìm hiểu nó qua một hình ảnh quá đơn giản như thế. Tuy kiến thức
cao, nhưng Harry hành động chẳng khác một kẻ mọi rợ không đếm nổi quá số hai.
Hắn gọi một phần của mình là người, phần kia là sói, cho như thế là rốt ráo và
nghĩ cạn hết rồi. Trong phần “người” hắn nhét mọi thứ trí tuệ, siêu việt hoặc
có văn hóa mà hắn phát hiện nơi hắn, còn trong phần “sói” mọi thứ mang bản
năng, hoang dã và hỗn loạn. Nhưng sự việc trong cuộc đời không đơn giản như
trong suy nghĩ hoặc thô thiển như thứ ngôn ngữ khốn khổ của chúng ta, thành ra
Harry đã tự dối lòng đến hai lần, khi hắn sử dụng phương cách sói mọi rợ này.
Harry gán ghép cho “con người”, chúng ta e là như thế, trọn nhiều vùng của linh
hồn hắn, những vùng còn lâu mới thuộc về con người, và cho “sói” nhiều phần
trong bản chất hắn, những phần đã từ lâu không thuộc về sói nữa.

Như mọi người, Harry tin
rằng biết rất rõ con người là gì, nhưng lại hoàn toàn chẳng biết gì cả, cho dù
không hiếm khi hắn linh cảm thấy điều ấy trong những giấc mơ và những trạng
thái ý thức khó kiểm soát nào khác. Giá như hắn không quên những linh cảm ấy,
giá như hắn cố hết sức biến chúng thành của riêng! Con người không phải một cấu
thành cố định và bền vững (điều này là lý tưởng của thời cổ đại, bất chấp những
ước đoán trái ngược của các bậc thông thái thời bấy giờ), ngược lại y là một
thử nghiệm và bước chuyển tiếp; y không là gì khác hơn một cây cầu chật hẹp,
nguy hiểm nối thiên nhiên với tinh thần. Sứ mạng thâm sâu hướng y tới tinh
thần, tới Chúa; còn khát vọng thâm sâu lại kéo y trở về với tự nhiên, với Mẹ
nguyên thủy: cuộc đời y đung đưa đầy run sợ giữa hai thế lực ấy. Cái mà con
người ta hiểu về khái niệm “người” luôn luôn chỉ là một quy ước nhất thời của
giới trưởng giả. Quy ước này gạt bỏ và tẩy chay một số bản năng thô bạo nhất,
nó đòi hỏi một chút ý thức, lối cư xử văn hóa và phi thú-vật-hóa, nó không chỉ
cho phép mà thậm chí còn khuyến khích một chút trí tuệ. “Con người” của quy ước
này, như mọi lý tưởng trưởng giả, là một thỏa hiệp, một thử nghiệm rụt rè và
ngây thơ ranh mãnh, vừa để lừa bịp tổ mẫu cáu kỉnh - thiên nhiên - cùng tổ phụ
phiền nhiễu - tinh thần - trước những đòi hỏi gắt gao của họ, vừa để sống tạm
gọi là trung dung giữa hai đấng ấy. Vì thế kẻ trưởng giả cho phép và dung túng
cái y gọi là “nhân cách”, nhưng đồng thời lại trao nhân cách ấy cho thế lực độc
ác “Nhà nước” và liên tục dùng chúng chống lại nhau. Cho nên hôm nay người
trưởng giả thiêu kẻ bị xem là tà đạo, treo cổ kẻ bị coi là tội phạm, song ngày
mai lại dựng tượng đài tưởng niệm họ.

Chính Sói Thảo Nguyên cũng
linh cảm rằng “Con người” chưa phải là một tạo vật đã hoàn tất mà là một thách
thức của tinh thần, một khả thể xa xôi đáng khát khao lẫn đáng sợ và luôn chỉ
có thể đi tới đó từng đoạn ngắn, dưới những đau khổ kinh hoàng và những giây
phút xuất thần, kể cả đối với những cá nhân hiếm hoi mà hôm nay người ta dựng
đoạn đầu đài, ngày mai dựng tượng đài tưởng niệm. Nhưng cái mà hắn gọi là
“người” trong hắn, đối nghịch với phần “sói”, phần lớn chẳng là gì khác hơn
chính cái ước lệ trưởng giả tầm thường nọ. Tuy Harry có thể đã mường tượng được
khá rõ con đường đưa đến con người đích thực, con đường dẫn tới những kẻ bất tử
và hắn ngập ngừng bước chỗ này chỗ nọ một đoạn ngắn ngủi, để rồi trả giá bằng
nhiều khổ sở và cô đơn đau đớn, nhưng tự đáy tâm hồn hắn lại sợ sự thách thức
cao nhất kia, không dám chấp nhận và nỗ lực vươn tới trở thành con người đích
thực mà tinh thần đang tìm kiếm, không dám đi con đường chật hẹp duy nhất đưa
tới sự bất tử. Hắn cảm thấy rất rõ: điều đó sẽ dẫn tới những khổ đau hơn, tới
sự tẩy chay, tới sự từ khước cuối cùng, có thể tới đoạn đầu đài nữa; và cho dù
sự bất tử đang nhử hắn ở cuối con đường này, hắn vẫn không sẵn lòng hứng chịu
mọi đớn đau nọ, chết mọi cái chết kia. Dù hắn ý thức hơn kẻ trưởng giả về mục
tiêu của sự trở thành con người đích thực, hắn vẫn nhắm mắt không muốn biết
rằng việc bám víu tuyệt vọng vào Cái Tôi, bám víu tuyệt vọng vào sự tham sống
chính là con đường chắc chắn nhất để dẫn đến cái chết đời đời, trong khi việc
có thể chết, việc rũ sạch mọi lớp màn che đậy, vĩnh viễn dâng hiến Cái Tôi cho
sự chuyển hóa lại đưa tới sự bất tử. Khi hắn tôn thờ những người hắn yêu quý
trong những kẻ bất tử, chẳng hạn Mozart, thì rút cuộc hắn vẫn luôn đánh giá ông
bằng đôi mắt của kẻ trưởng giả và có khuynh hướng, như một thầy giáo, giải
thích sự toàn mỹ của Mozart chỉ là nhờ thiên bẩm đặc biệt cao vời, thay vì do tầm
vóc của sự dâng hiến và sẵn sàng chấp nhận khổ đau của ông, do sự thờ ơ của ông
đối với những lý tưởng của kẻ trưởng giả, do sự chịu đựng nỗi cô đơn cùng cực
của ông, nỗi cô đơn hòa loãng mọi bầu không khí trưởng giả thành lớp ê te băng
giá quanh những kẻ đau khổ, những kẻ hóa thân thành người, nỗi cô đơn trong
vườn Gethsemane^[12].

[12] Vườn Gethsemane: nơi
Chúa Jesus cô đơn cầu nguyện ba lần, trước khi bị bắt, rồi chịu khổ hình trên
thập giá (theo Tân Ước).

Dẫu sao Sói Thảo Nguyên của
chúng ta ít ra cũng đã phát hiện ra bản chất kép như ở nhân vật Faust trong con
người hắn, hắn đã khám phá ra rằng trong nhất thể của hình hài hắn không trú
ngụ một nhất thể của tâm hồn, mà giỏi lắm thì hắn mới đang trên con đường dài
hành hương tới lý tưởng của sự hòa đồng này thôi. Hắn muốn chế ngự con sói
trong mình và hoàn toàn trở thành con người, hoặc từ khước phần người và ít
nhất sống một cuộc sống trọn vẹn như sói, không bị phân hóa. Có lẽ hắn chưa
từng quan sát kỹ một con sói thật sự, vì nếu có, hẳn hắn đã thấy rằng loài vật
cũng không có linh hồn nhất thể; dưới vóc dáng căng lẳn, đẹp đẽ của tấm thân
chúng cũng có vô vàn khát vọng cùng trạng thái; trong lòng sói cũng đầy rẫy đau
khổ và vực thẳm. Không, “Trở về với tự nhiên!” nghĩa là con người luôn theo con
đường lầm lạc đầy đau khổ và vô vọng. Harry chẳng bao giờ hoàn toàn trở thành
sói lại được nữa, và nếu có, hẳn hắn sẽ thấy rằng ngay cả sói cũng không phải
là gì đơn giản và sơ khai, mà đã rất đa dạng và phức tạp. Cả con sói cũng có
hai hay nhiều linh hồn hơn nữa trong lồng ngực nó và ai ao ước được thành sói
hẳn cũng đã lãng quên như người đàn ông trong bài hát “Ôi, sung sướng sao còn
được là một đứa trẻ!”. Người đàn ông đáng mến nhưng đa cảm hát bài ca này, về
những đứa trẻ hạnh phúc, là kẻ cũng ước mong trở về với tự nhiên, với sự ngây
thơ trong trắng, với những thuở ban đầu và quên bẵng rằng trẻ thơ chẳng hạnh
phúc chút nào, mà có thể chúng phải chịu bao tranh chấp, bao mâu thuẫn tự thân
và mọi đau khổ khác.

Hoàn toàn không có con đường
trở về nào, dù trở về với sói hay trẻ thơ. Khởi thủy của sự vật không phải là
thơ ngây và chất phác; mọi tạo vật, kể cả thứ dường như đơn giản nhất, đều đã
mang tội lỗi, đều đã đa dạng, đều đã bị quăng vào dòng lưu chuyển bẩn thỉu của
sự biến dịch và không bao giờ, không bao giờ bơi ngược dòng được nữa. Con đường
đưa tới ngây thơ, tới trạng thái chưa được tạo dựng, tới Chúa không quay ngược,
mà đi tới, không trở về với sói hay trẻ thơ, mà mãi dấn sâu vào trong tội lỗi,
vào sự thành người. Sói Thảo Nguyên đáng thương ơi, dù mi tự sát cũng chẳng
giúp ích thật sự gì cho mi đâu, mi sẽ phải đi suốt chặng đường lê thê, nhọc
nhằn và vất vả để thành người, mi sẽ còn phải thường xuyên nhân lên bội phần
cái bản chất kép của mi, phức tạp hóa nhiều hơn nữa sự phức tạp của mi. Thay vì
thu hẹp thế giới của mình, đơn giản hóa linh hồn mình, mi sẽ phải nhận thêm,
cuối cùng phải thu nhận cả thế giới vào trong linh hồn đau đớn nới rộng của mi,
để may ra được một lần kết thúc, được nghỉ ngơi. Đức Phật đã đi con đường này,
mọi vĩ nhân cũng đều theo con đường này, người ý thức, kẻ không, bao lâu họ gặp
may với sự táo bạo ấy. Mọi sinh nở đều có nghĩa chia lìa với toàn thể, có nghĩa
xác định ranh giới, tách rời khỏi Chúa, có nghĩa một sự tạo dựng mới đầy đau
khổ. Trở về với cái toàn thể, giải thoát sự cá nhân hóa đầy khổ lụy, hòa nhập
với Chúa có nghĩa là mở rộng tâm hồn cho đến khi nó lại có thể ôm tròn cái toàn
thể.

Đây không phải nói về con
người mà nhà trường, nền kinh tế quốc dân, sự thống kê vốn biết, cũng không nói
về con người như hàng triệu kẻ đang ngược xuôi trên đường phố, chẳng khác cát
trong biển cả hay những tia nước của ngọn sóng xô bờ; hơn kém vài triệu chẳng
nghĩa lý gì, họ là vật liệu, thế thôi. Không, ở đây chúng ta nói về những con
người theo nghĩa cao hơn, về mục đích của con đường trở thành người dài tít
tắp, về những con người vương giả, về những kẻ bất tử. Bậc thiên tài không hiếm
như chúng ta thường vẫn tưởng, tất nhiên cũng không quá sẵn như văn học sử và
sử thế giới hoặc thậm chí báo chí hằng ngày vẫn nghĩ. Sói Thảo Nguyên Harry, theo
chúng ta thấy, có lẽ đủ thiên tài để bạo dạn thử trở thành con người đích thực,
thay vì mỗi khi gặp khó khăn lại than thở, viện cớ là con sói thảo nguyên ngu
xuẩn.

Thật quá đỗi ngạc nhiên và
nản chí khi những con người với khả năng như thế lại phải cầu cứu đến những con
sói thảo nguyên cùng kiểu than van “Hai linh hồn, chao ơi!” như họ quá thường
bày tỏ thứ luyến ái hèn nhát nọ với nếp sống trưởng giả. Một người có khả năng
hiểu được Đức Phật, một người có được linh cảm về cõi trời và những vực thẳm
của nhân loại không nên sống trong một thế giới ngự trị bởi lý trí của con
người lành mạnh, chế độ dân chủ và nền giáo dục trưởng giả. Y sống trong đó chỉ
vì hèn nhát và khi bị tầm cỡ của y thúc ép, khi căn phòng trưởng giả chật hẹp
trở nên quá tù túng với y, y liền đổ lỗi cho phần “sói” chứ không chịu hiểu
rằng đôi khi con sói là phần đáng quý nhất của mình. Y gọi tất cả những gì
hoang dại trong bản thân là sói, coi đó là xấu xa, nguy hiểm, là con ngáo ộp
của giới trưởng giả - nhưng mà y, tưởng mình là một nghệ sĩ và có nhận xét tinh
tế, lại không nhận ra nổi rằng ngoài con sói, phía sau con sói, còn nhiều con
vật khác sống trong y, rằng không phải hễ thứ gì cắn đều là sói cả, vì ở đó còn
có cả chồn, rồng, cọp, khỉ và chim thiên đường^[13] sống nữa.
Hệt như y không thấy được rằng cả thế giới này, hết thảy các vườn địa đàng này
với những hình thù xinh đẹp hoặc đáng sợ, lớn hay nhỏ, mạnh mẽ hay yểu điệu đều
bị đè bẹp và giam hãm bởi câu chuyện ngụ ngôn về con sói, giống như con người
đích thực trong y bị con người giả mạo - kẻ trưởng giả - đè bẹp và giam hãm.