"Cả súng săn của các
ông?"

"Rồi sẽ đến lượt chúng,
nếu chúng tôi còn đủ thời gian. Có thể ngày mai hay ngày kia tất cả chúng ta
đều bị tiêu diệt. Ông biết rằng Trái Đất của chúng ta tràn ngập người đến
mức kinh tởm mà. Đấy bây giờ nó sẽ lại có không khí để thở."

"Nghĩa là các ông bắn
bừa bãi bất kỳ ai?"

"Tất nhiên. Đối với một
số người thì chắc chắn điều ấy có thể là đáng phàn nàn. Chẳng hạn tôi sẽ lấy
làm tiếc, nếu chuyện đó xảy ra với cô gái trẻ xinh đẹp này. Hẳn cô đây là ái nữ
của ông?"

"Không, cô ấy là nữ tốc
ký của tôi."

"Càng hay. Bây giờ mời
ông xuống hoặc để chúng tôi kéo ra khỏi xe, vì nó sẽ bị phá hủy."

"Tôi thích bị phá hủy
cùng với nó hơn."

"Tùy ý ông thôi. Xin
phép được hỏi câu nữa! Ông là công tố viên. Tôi luôn không hiểu nổi làm
sao người ta lại có thể trở thành công tố viên được. Ông sống nhờ vào việc
ông buộc tội người khác, phần lớn là những kẻ khốn khổ, và kết án họ. Đúng
thế không?"

"Đúng thế. Tôi làm
nhiệm vụ của mình. Đó là chức trách của tôi. Giống như chức trách của đao
phủ là hành quyết những kẻ bị tôi kết án. Chính các ông cũng nhận cùng
chức trách ấy. Các ông cũng giết người vậy."

"Đúng. Chỉ khác là
chúng tôi không giết vì nhiệm vụ, mà vì vui thú, hay đúng hơn: vì bất mãn, vì
tuyệt vọng thế giới này. Vì thế việc giết người khiến chúng tôi thích thú đôi
chút. Chẳng lẽ nó chưa từng làm ông vui thú?"

"Ông làm tôi chán
ngáy. Ông vui lòng kết thúc công việc cùng mình đi thôi. Nếu ông không biết
khái niệm nhiệm vụ..."

Ông ta im lặng và dẩu
môi như thể muốn nhổ. Nhưng chỉ khạc ra được tí máu, dính ở cằm.

"Khoan đã!"
Gustav lịch sự nói. "Đương nhiên tôi không biết khái niệm nhiệm vụ, không
biết nữa. Trước đây, do chức trách nên tôi liên quan nhiều với nó, tôi vốn là
giáo sư thần học mà. Ngoài ra từng là lính và đã tham gia chiến tranh. Cái đối
với tôi dường như là bổn phận và cái tôi bị những kẻ quyền uy và cấp trên ra
lệnh đều chẳng tốt lành gì, tôi luôn ao ước được làm ngược lại. Song cho dù tôi
không còn biết khái niệm bổn phận đi nữa, tôi vẫn biết khái niệm tội lỗi - có
thể hai khái niệm này là một thôi. Bởi tôi được một bà mẹ sinh ra nên tôi có
tội, bị kết án phải sống, bắt buộc phải làm dân một đất nước, làm lính, giết
người, đóng thuế để vũ trang quân đội. Giờ đây, trong giây phút này, lầm lỗi
của đời sống lại khiến tôi một lần nữa phải giết người, như trong cuộc chiến
tranh trước kia. Và lần này tôi không giết người với lòng ghê tởm nữa, tôi cam
chịu tội lỗi; tôi hoàn toàn không phản đối gì việc thế giới ngu xuẩn, đầy nhóc
này vỡ tan thành mảnh vụn, tôi còn muốn giúp sức vào nữa, và thích thú được tan
rã theo."

Công tố viên gắng sức mỉm
cười với đôi môi bết máu. Không thành công lắm, nhưng rõ ràng ông ta
đã nỗ lực.

"Tốt lắm," ông ta
nói. "Vậy thì chúng ta là đồng nghiệp. Thưa đồng nghiệp, ông vui lòng làm
nhiệm vụ của mình đi thôi."

Trong lúc đó cô gái xinh xắn
đã ngồi xuống vệ đường và ngất xỉu.

Đúng lúc ấy lại một chiếc xe
ấn còi và phóng hết tốc độ tới. Chúng tôi kéo cô gái qua bên một chút
rồi đứng nép người vào vách đá, mặc cho chiếc xe đang chạy tới húc vào xác
chiếc xe cũ. Nó phanh gắt, lồng lên rồi dừng lại không suy
suyển. Chúng tôi lẹ làng cầm súng săn chĩa vào những người mới.

"Xuống xe!" Gustav
ra lệnh. "Giơ tay lên!"

Ba người đàn ông xuống xe,
ngoan ngoãn giơ cao tay.

"Có ai trong các ông là
thầy thuốc không?" Gustav hỏi.

Họ lắc đầu.

"Vậy các ông vui lòng
thận trọng đưa ông đây ra khỏi xe, ông ấy bị thương nặng.
Rồi lấy xe của các ông chở ông ấy tới thành phố gần nhất. Nào, làm
đi!"

Chẳng mấy chốc ông già
được đặt nằm trong chiếc xe kia; Gustav ra lệnh và họ phóng đi ngay.

Trong lúc đó cô tốc ký
của chúng tôi đã hồi tỉnh và quan sát các diễn biến. Tôi thích thú vì đã bắt
được con mồi xinh đẹp này.

"Này cô,"
Gustav nói, "cô đã mất chủ rồi. Hy vọng ngoài việc đó ra ông ta không
phải là gì thân thiết của cô. Bây giờ cô giúp việc cho tôi; hãy là một chiến
hữu tốt của chúng tôi! Thế nhé, bây giờ khẩn trương lên một chút. Nơi đây sẽ
mau chóng trở nên bất tiện. Cô biết leo không? Được à? Vậy cô leo đi, chúng tôi
theo hai bên, hỗ trợ cô."

Ba chúng tôi leo, nhanh
nhất có thể, lên chiếc chòi. Tới bên trên, cô thấy nôn nao, nhưng sau khi được
uống Cognac, cô nhanh chóng hồi phục, đến độ nức nở khen cảnh trí trên hồ, trên
núi và cho chúng tôi biết tên cô là Dora.

Ngay sau đó lại một
chiếc xe trờ tới phía dưới kia; nó thận trọng lách qua chiếc xe bị lật, chứ
không ngừng, rồi tăng tốc độ ngay.

"Đồ nhát
gan!" Gustav cười, bắn người cầm lái.

Chiếc xe loạng choạng
một chút, vọt đâm vào tường, xuyên qua nó rồi nghiêng lơ lửng trên vực thẳm.

"Dora," tôi
nói, "cô biết sử dụng súng săn chứ?"

Cô không biết, nhưng
chúng tôi chỉ cô cách nạp đạn. Mới đầu cô vụng về, làm xước chảy máu một ngón
tay, gào lên khóc lên, đòi băng dán. Nhưng Gustav bảo rằng đang thời chiến và
cô hãy chứng tỏ là một cô gái can trường, dũng cảm. Cô nín ngay.

"Nhưng rồi chúng
ta sẽ ra sao?" Cô hỏi.

"Tôi không
biết," Gustav đáp. "Anh bạn Harry của tôi thích đàn bà đẹp lắm, anh
ấy sẽ là bạn của cô."

"Nhưng người ta sẽ đưa
cảnh sát và lính tráng tới đây, giết chết chúng ta."

"Không còn cảnh sát và
những bọn đại loại như thế nữa. Chúng ta có thể chọn lựa, Dora ạ. Hoặc chúng ta
bình thản ở trên này và bắn mọi chiếc xe chạy qua. Hoặc chúng ta tóm lấy một
chiếc, chạy đi và để bọn khác bắn chúng ta. Chọn cách nào thì cũng như nhau cả
thôi. Tôi chọn ở lại đây."

Dưới kia lại một chiếc xe ấn
còi lanh lảnh chạy lên. Nó bị diệt chóng vánh, nằm chổng bốn bánh lên trời.

"Lạ thật," tôi
nói, "không ngờ bắn người lại có thể thú vị thế! Vậy mà trước kia tớ là kẻ
chống chiến tranh!"

Gustav mỉm cười. "Đúng
vậy, chẳng qua chỉ vì thế giới quá đông người. Hồi xưa người ta không nhận thấy
thế đâu. Nhưng giờ đây, khi ai cũng không chỉ hít thở không khí mà còn muốn có
cả ô tô nữa, người ta mới nhận ra. Dĩ nhiên điều chúng ta làm là không
khôn ngoan; nó là trò nghịch ngợm, giống như chiến tranh là một trò nghịch
ngợm ở mức độ gớm ghê. Rồi đây nhân loại sẽ có lúc phải học hạn chế
sinh sản bằng phương cách hợp lý. Tạm thời mình phản ứng lại những tình
trạng không thể chịu đựng nổi này bằng cách hơi thiếu khôn ngoan nhưng về cơ
bản mình làm đúng: mình giảm bớt người."

"Phải," tôi
nói, "việc chúng mình làm hẳn là điên rồ thật, song có lẽ đúng đắn và cần
thiết. Thật chẳng hay ho chút nào, khi nhân loại quá lao tâm khổ tứ
tìm cách dùng lý trí chỉnh đốn những việc mà nó hoàn toàn chưa vươn tới được.
Rồi từ đó nảy ra những tư tưởng như của người Mỹ hay người Bôn-sê-vích cả hai
tư tưởng này đều cực kỳ chín chắn, nhưng vì chúng quá đơn giản hóa đời sống,
nên đâm ra chúng lại áp bức và bóc lột đời sống ghê gớm. Hình ảnh con người,
xưa kia là một lý tưởng cao cả, nay đang trở thành một thứ sao chép vụng về.
Chúng ta, những kẻ điên rồ, có thể sẽ làm nó trở thành cao quý lại."

Gustav cười đáp:
"Nhóc ơi, cậu ăn nói khôn ngoan tuyệt vời; thật là thú vị và bổ ích được
lắng nghe những lời thông tuệ này. Thậm chí có thể cậu khá có lý. Nhưng thôi,
làm ơn nạp đạn vào khẩu súng săn của cậu đi, tớ thấy cậu hơi quá mơ mộng đấy.
Bất cứ lúc nào cũng lại có thể có vài con hươu đực chạy lên đây, mình không thể
bắn chết chúng bằng triết lý được, trong nòng súng phải sẵn đạn."

Một chiếc xe trờ tới,
bị lật ngay, thế là đường tắc nghẽn. Một kẻ sống sót, một người đàn ông phì nộn
tóc đỏ giận dữ vung tay vung chân bên những xác xe, hết trố mắt ngó xuống dưới,
lại nhìn lên cao; khi phát hiện chỗ chúng tôi ẩn nấp, y vừa gầm gừ vừa chạy
tới, chĩa súng lúc lên nã nhiều lần.

"Cút ngay không
tôi bắn," Gustav hét xuống. Người đàn ông nhắm anh nã phát nữa. Chúng tôi
liền bắn gục y bằng hai phát.

Thêm hai xe nữa bị
chúng tôi bị bắn hạ. Con đường trở nên vắng lặng; dường như sự nguy hiểm của nó
đã đồn xa. Chúng tôi được rảnh rang ngắm nhìn cảnh đẹp. Trong thung lũng
phía bên kia hồ có một thị trấn nhỏ, khói đang bốc lên từ đó và chỉ
lát sau chúng tôi thấy lửa lan từ mái nhà này sang mái nhà khác.
Nghe cả tiếng súng nữa. Dora thổn tức, tôi vuốt nhẹ đôi má đẫm lệ của cô.

"Tất cả chúng ta phải
chết sao?" Cô hỏi. Không ai trả lời. Trong lúc đó một người bộ hành đi
tới phía dưới kia, nhìn các xác xe, đi quanh hỉnh mũi ngửi, rồi cúi
vào trong một chiếc, lôi ra một cái ô sặc sỡ, một xắc tay phụ nữ bằng da,
một chai vang; rồi y bình thản ngồi trên bức tường, ăn gì đấy bọc giấy
nhôm lấy từ xắc tay, nốc sạch rượu rồi kẹp ô dưới nách vui vẻ đi
tiếp. Y thanh thản bước. Tôi bảo Gustav: "Cậu có thể bắn thủng đầu gã
khả ái kia không? Lạy Chúa, tớ chịu!"

"Đâu ai đòi cậu
bắn," bạn tôi lầu bầu. Nhưng chính anh cũng thấy không thoải mái trong
lòng. Chỉ vừa mới nhìn thấy một con người cung cách vô hại, hiền hòa và như trẻ
con, một người còn có thể sống hồn nhiên, thì mọi hành động đáng ca ngợi và cần
thiết nhường ấy của chúng tôi đột nhiên dường như thành ngu xuẩn và ghê tởm. Mẹ
kiếp, bao nhiêu máu đã đổ! Chúng tôi hổ thẹn. Nhưng trong chiến tranh thậm
chí các viên tướng cũng đôi khi cảm thấy như thế đấy.

"Chúng ta không nên ở
đây lâu hơn nữa," Dora than thở, "mà nên xuống dưới kia; chắc
chắn chúng ta sẽ tìm thấy gì đấy để ăn trong những chiếc xe. Mấy
người không đói sao, hở các Bôn-sê-vích?"

Phía dưới, nơi thị trấn đang
cháy kia tiếng chuông nhà thờ bắt đầu rền rĩ, náo động và đầy
sợ hãi. Chúng tôi chuẩn bị leo xuống. Lúc giúp Dora leo qua lan can,
tôi hôn đầu gối cô. Cô cười ré lên. Nhưng rồi những thanh gỗ bung ra và hai
chúng tôi rơi vào khoảng không...

Tôi lại thấy mình đang
ở trong hành lang hình móng ngựa, vẫn còn bị kích thích bởi trò phiêu lưu săn
bắn vừa rồi. Và những hàng chữ lôi cuốn khắp nơi, trên hết thảy vô số cánh cửa:

Mutabor[68]

Hóa thân thành thú vật
và cây cỏ bất kỳ

Kamasutram[69]

Dạy nghệ thuật yêu
đương Ấn Độ

Lớp cho người mới học:
42 cách ân ái khác nhau.

Tự sát đầy hoan lạc

Cười tới chết.

Bạn muốn tâm linh hóa

Minh triết phương Đông.

Ước chi tôi có nghìn
cái lưỡi!

Dành riêng cho đàn ông.

Sự suy tàn của phương
Tây

Giảm giá. Vẫn mãi dẫn
đầu.

Bản chất của nghệ thuật

Sự chuyển hóa từ thời
gian sang không gian nhờ âm nhạc.

Cười chảy nước mắt

Phòng hài hước.

Trò chơi của người ẩn dật

Thay thế hoàn toàn cho mọi
sự quảng giao.

[68]Mutabor (tiếng
Latin): tôi sẽ được hóa thân

[69] Kamasutram (hay
Kamasutra): cổ thư Ấn Độ, khoảng thế kỷ 2 và 5, dạy nghệ thuật ái ân.

Những hàng chữ như thế
này nhiều vô số kể. Một hàng viết:

Hướng dẫn tạo dựng nhân cách

Bảo đảm thành công.

Tôi thấy thật đáng chú ý,
liền bước vào.

Một căn phòng tĩnh lặng,
sáng lờ mờ chào đón tôi. Một người đàn ông ngồi bệt dưới đất theo
kiểu phương Đông, trước mặt là một bàn cờ vua thật to. Thoạt
nhìn, tôi tưởng đó là anh bạn Pablo, vì ông cũng khoác một chiếc áo
vét lụa sặc sỡ tương tự và đôi mắt cũng đen và long lanh y hệt.

"Phải Pablo
không?" Tôi hỏi.

"Tôi chẳng là ai
cả," ông thân mật giải thích. "Ở đây chúng ta không mang tên, ở đây
chúng ta chẳng là ai hết thảy. Tôi là người chơi cờ vua. Ông muốn học về sự tạo
dựng nhân cách à?"

"Vâng, thưa
ông."

"Vậy ông hãy vui lòng
cho tôi sử dụng vài chục hình ảnh của ông đi."

"Hình ảnh của tôi
ư...?"

"Những hình ảnh mà ông
đã thấy, cái gọi là nhân cách của mình tan thành ấy. Không có hình
ảnh thì tôi không thể nào chơi được."

Ông chìa ra trước mặt tôi
một cái gương, tôi lại thấy trong đó cái cá nhân thống nhất của tôi vỡ tan
thành nhiều Cái Tôi, dường như còn tăng hơn so với mới đây. Những hình ảnh này
giờ đây nhỏ lắm, chỉ bé tựa quân cờ vua thông thường thôi. Với những ngón tay
vững vàng và lặng lẽ người chơi cờ kia nhặt vài chục cái, đặt xuống sàn bên
cạnh bàn cờ. Cùng lúc, ông ta nói đều đều như một người quen lặp lại một bài
thuyết trình hay bài giảng:

"Ông không lạ gì cái
quan niệm sai lầm, đưa đến bất hạnh rằng con người là một khối thống
nhất trường tồn. Ông cũng biết rằng con người được cấu tạo từ
một số linh hồn, từ rất nhiều bản ngã. Quan niệm về sự thống
nhất bề ngoài của cá nhân phân tán ra thành nhiều hình dạng này
bị coi là điên rồ; khoa học đặt cho nó cái tên 'chứng tâm thần
phân liệt'. Tất nhiên khoa học có lý, bao lâu nó cho rằng
không thể kiềm chế một đám đông không được lãnh đạo, không có một trật
tự và phân nhóm nhất định. Ngược lại nó sai lầm khi quan niệm chỉ có thể có một
trật tự duy nhất, liên kết vĩnh viễn cho nhiều Cái Tôi bị phân tán nhỏ. Nhầm
lẫn này của khoa học đã gây ra một số hậu quả đáng tiếc; nó chỉ được mỗi một
việc là giúp cho các thầy cô và các nhà giáo dục của Nhà nước thấy công việc
của họ đơn giản đi và khỏi cần suy nghĩ cùng thử nghiệm. Do sai lầm này mà
nhiều người điên khùng bất trị được xem là 'bình thường', thậm chí là thành
phần cao quý trong xã hội, và ngược lại những thiên tài bị coi là điên rồ.
Vì thế chúng tôi bổ khuyết môn tâm hồn học thiếu sót của khoa học
bằng khái niệm mà chúng tôi gọi là nghệ thuật tạo dựng. Chúng tôi sẽ chỉ vẽ cho
người đã trải nghiệm sự phân tán Cái Tôi của họ rằng bất kỳ lúc nào họ cũng có
thể sắp xếp lại những mảnh của Cái Tôi này theo bất kỳ trật tự nào và bằng cách
như thế đạt được tính muôn hình vạn trạng của trò đời. Giống như nhà thơ sáng
tạo nên vở kịch từ một nhúm nhân vật, chúng tôi không ngừng dựng nên từ các
hình thù bị tách ra của Cái Tôi những nhóm mới, với những trò chơi và những
căng thẳng mới, với những hoàn cảnh luôn luôn mới. Ông xem này!"

Bằng những ngón tay khôn
ngoan và lặng lẽ, ông nhặt những hình ảnh của tôi, tất cả những hình ảnh già
lão, thanh niên, trẻ con, đàn bà, tất cả những hình ảnh vui tươi và rầu
rĩ, khỏe mạnh và mảnh mai, linh lợi và vụng về, nhanh chóng xếp chúng trên
bàn cờ thành ván cờ, trong đó chúng lập tức hình thành những phe
nhóm, những gia đình, thành những trò chơi và những ẩu đả, thành những
thân hữu và những kình địch, thành một thế giới nhỏ. Trước đôi mắt hân hoan của
tôi, ông cho cái thế giới tí hon sinh động và rất thứ tự ấy hoạt động, chơi đùa
và ẩu đả, thành lập liên minh và giao chiến, ve vãn, cưới hỏi, sinh con đẻ cái;
đó quả thật là một vở kịch với đông đảo nhân vật, cảm động và hồi hộp.

Rồi ông, một nghệ sĩ cầu
toàn, với dáng điệu vui vẻ, nhẹ nhàng gạt đổ các quân cờ, gom thành đống
rồi trầm ngâm xếp cũng từ những quân cờ ấy một ván mới hoàn toàn, với
những phe nhóm mới, những tương quan và liên hệ chằng chịt mới. Ván thứ hai này
tương tự ván đầu: cũng thế giới ấy, tạo từ cùng chất liệu ấy, nhưng không khí
toát ra khác, nhịp độ thay đổi, chủ đề được nhấn mạnh khác, hoàn cảnh dựng lên
khác.

Và bằng cách ấy người công
trình sư thông minh đã dựng từ những hình ảnh, mỗi cái là một phần của chính
tôi, hết ván cờ này đến ván cờ khác. Những bàn cờ này hao hao nhau, rõ ràng tất
cả thuộc về cùng một thế giới, gắn bó với cùng một nguồn gốc, nhưng lại
hoàn toàn mới.

"Đấy là nghệ thuật
sống," ông nói như giảng bài. "Từ nay ông có thể tha hồ tự
tiếp tục tạo dựng và làm sinh động ván cờ của cuộc đời ông, nó phức tạp hay
phong phú là do ông quyết định. Tựa như sự điên rồ, trong một ý
nghĩa cao, là khởi điểm của mọi sự thông tuệ, chứng tâm thần phân
liệt là khởi điểm của mọi nghệ thuật, mọi tưởng tượng. Thậm
chí các học giả cũng đã phần nào nhìn nhận điều này, như ta có thể
tra cứu trong quyển Của ông hoàng Wunderhom[70] chẳng
hạn, một tác phẩm thú vị, ở đấy công trình gian lao và cần cù của một học
giả được cao thượng hóa nhờ sự cộng tác thiên tài của một số nghệ sĩ điên
rồ bị nhốt trong các bệnh viện tâm thần. Đây, ông hãy cất những hình ảnh
bé nhỏ này của ông đi, ván cờ sẽ còn thường làm cho ông vui thích. Cái quân cờ
hôm nay lớn ngồng thành lão ba bị trong bàn cờ khiến ông mất vui, ngày mai sẽ
bị ông giáng xuống thành một quân cờ phụ vô hại. Còn quân cờ bé bỏng đáng yêu
khốn khổ dường như suốt một lúc lâu chỉ toàn gặp rủi ro và bất hạnh sẽ được ông
cho làm công chúa trong ván sắp tới. Thưa ông, tôi chúc ông nhiều vui
thú."

[70] Hesse chơi chữ,
đặt ra cái tên Prinz Wunderhorn (Ông hoàng Sừng nhiệm mầu) để giễu cợt một
quyển sách xuất bản năm 1922 của nhà tâm lý học Prinzhorn (Ông hoàng Sừng!).

Tôi cúi rạp người tỏ lòng
biết ơn trước bậc kỳ thủ tài ba này, rồi cất quân cờ vào túi và rút lui
qua khung cửa hẹp.

Thật ra tôi định sẽ lập tức
ngồi bệt xuống hành lang, chơi hàng giờ liền, chơi liên miên với những quân
cờ này; nhưng vừa bước trở lại lối đi hình móng ngựa sáng choang của
hí viện thì những dòng lưu chuyển mới, mạnh hơn tôi, đã kéo tôi đi.
Một tấm bích chương sáng lóa trước mắt tôi:

Chuyện diệu kỳ trong việc
huấn luyện sói thảo nguyên.

Hàng chữ này dấy trong
lòng tôi nhiều loại cảm giác; mọi sự sợ hãi và kiềm chế trở về từ cuộc đời đã
qua của tôi và từ thực tại bị chối bỏ đã siết chặt trái tim tôi ghê gớm. Tôi mở
cửa với bàn tay run rẩy rồi bước vào một gian hàng chợ phiên; tôi thấy ở đó
dựng lên một tấm lưới sắt ngăn cách tôi với sân khấu bài trí sơ sài. Tôi
thấy trên sân khấu một người dạy thú đang lớn tiếng có vẻ huênh
hoang. Dù gã mang bộ ria to tướng, tay cuồn cuộn cơ bắp và y phục
gánh xiếc đỏm dáng, trông gã giống tôi một cách xảo quyệt và hết sức đáng ghét.
Gã đàn ông lực lưỡng này nắm dây dắt, như dắt chó, một con sói cao lớn,
xinh đẹp, nhưng gầy đét, ánh mắt nô lệ nhút nhát, trông thật thảm hại! Rồi tôi
coi, kinh tởm mà hồi hộp, ghét mà lại thích thú ngầm, gã dạy thú tàn bạo này
trình diễn con vật dữ và quý, nhưng lại tuân phục hết sức nhục nhã, qua một
loạt ngón nghề và những màn giật gân.

Dẫu sao người đàn ông này,
gã song sinh khốn kiếp méo mó của tôi, đã thuần dưỡng được con sói của gã thật
tuyệt vời. Con sói chăm chú tuân theo mọi mệnh lệnh, phản ứng hệt như chó trước
mỗi tiếng gọi và tiếng roi vun vút; nó quỳ xuống, giả chết, ngồi bệt
như người, ngoan ngoãn ngậm một ổ bánh mì, một quả trứng, một miếng
thịt, một chiếc giỏ con, thậm chí dùng mõm ngậm cây roi gã
kia đánh rơi, lại còn khúm núm ve vẩy đuôi trông chịu hết
nổi. Đoạn người ta dẫn đến trước mặt nó một con thỏ, rồi một con cừu
trắng; tuy sói ta nhe răng và nhỏ dãi run rẩy thèm khát, nhưng
không hề động chạm đến con nào, mà tuân lệnh điệu nghệ phóng qua hai
con vật đang khiếp đảm co rúm trên sàn, đúng thế, nó còn nằm xuống giữa thỏ và
cừu quàng chân trước qua chúng, thành một hình ảnh gia đình đầy xúc động. Cùng
lúc nó quỵ lụy ăn một phong sô cô la từ tay gã dạy thú. Quả là một cực hình khi
chứng kiến con sói này học được cách chối bỏ bản tính của nó đến mức không
tưởng tượng nổi và tôi đã kinh hoàng đến tóc tai dựng đứng.

Dẫu sao, trong phần thứ hai
của buổi trình diễn, khán giả khích động đã được đền bù cho cực hình nọ, cũng
như cho chính con sói. Bởi sau màn trình diễn thuần dưỡng thú vô cùng điệu nghệ
kia và sau khi gã dạy thú mỉm nụ cười dễ thương, đắc thắng nghiêng người trên
nhóm cừu và sói chào khán giả thì các vai diễn liền được hoán đổi. Gã dạy thú
giống hệt Harry đột nhiên khom thấp, đặt roi xuống trước chân sói, rồi bắt đầu
run rẩy, rúm người trông thảm hại y như con sói hồi nãy. Còn sói ta vừa cười
vừa liếm mép, mọi gượng gạo và giả trá biến mất sạch, mắt nó rực sáng, thân thể
nó trở nên rắn chắc và sinh động trong vẻ hoang dại vừa giành lại được.

Và bây giờ sói ta ra lệnh,
con người phải vâng lời. Người quỳ gối theo mệnh lệnh, giả làm sói, thè
dài lưỡi, dùng răng vàng cắn xé áo quần trên thân thể. Tùy theo con thú dạy
người kia ra lệnh mà gã đi hay bò hoặc ngồi bệt xuống, giả chết, để sói cưỡi
lên lưng và nhặt roi cho nó. Hệt như con chó đầy
năng khiếu, gã tham gia với trí tưởng tượng phong phú mọi sự sỉ
nhục và trò đồi bại. Một cô gái xinh lên sân khấu, lại gần gã người
được thuần dưỡng vuốt cằm gã, cọ má vào má gã, song gã vẫn cứ đứng
trên hai chân lẫn hai tay, vẫn làm con thú, lúc lắc cúi đầu, nhe răng với cô,
cuối cùng đầy đe dọa hệt như sói, khiến cô gái phải bỏ chạy. Người ta để sô cô
la trước mặt gã, nhưng gã chỉ khinh thị đánh hơi rồi đẩy ra. Sau cùng, hai con
cừu trắng và thỏ đốm mập mạp lại được mang ra; gã người sáng dạ kia liền trổ
hết tài ba đóng vai sói, với đầy hứng thú. Ngón tay gã bấu, răng gã ngoạm vào
hai con thú bé bỏng đang ré lên, rứt da thịt chúng, vừa cười vừa nhai sống, hăm
hở uống máu nóng của chúng, mắt gã nhắm nghiền đầy khoái lạc.

Tôi kinh hoàng chạy ra
ngoài. Hí viện ma thuật này, tôi đã thấy, không phải thiên đường thuần túy; ẩn
dưới bộ mặt mỹ miều của nó là hết thảy địa ngục. Chúa ơi, ngay cả ở đây cũng
không có giải thoát ư?

Tôi chạy tới chạy lui,
đầy khiếp hãi, cảm thấy trong miệng tanh mùi máu và mùi sô cô la, mùi này kinh
tởm y như mùi kia; khao khát thoát khỏi làn sóng ô trọc này nên tôi không ngớt
nỗ lực để lòng mình có được những hình ảnh thân mật hơn, dễ chịu hơn. "Các
bạn ơi, đừng có những giọng điệu ấy!"[71], tôi thầm nhủ và
kinh hoàng nhớ lại những hình ảnh ghê tởm nơi mặt trận mà lúc chiến tranh người
ta thỉnh thoảng được thấy, những xác người chồng chất quấn vào nhau, mặt nạ
phòng hơi ngạt đã biến mặt họ thành những mặt quỷ cười trâng tráo. Ngày đó, tôi
- một kẻ yêu thương đồng loại và có khuynh hướng phản chiến - đã ngu xuẩn và
con nít biết bao, khi kinh hoàng trước những hình ảnh ấy! Nay tôi hiểu rằng
không người huấn luyện thú nào, không viên bộ trưởng nào, không viên tướng nào,
không kẻ điên rồ nào lại có thể ấp ủ trong đầu óc y những ý tưởng và hình ảnh
kinh tởm, điên rồ và độc ác, thô bạo và ngu xuẩn mà bản thân tôi chưa từng có.

[71] Trước sự kiện
không ít văn nghệ sĩ và trí thức Đức (và Áo) đã hân hoan khi Thế chiến I bùng
nổ vào tháng Tám năm 1914, tháng Mười một cùng năm Hesse đã gửi đăng trên một
tờ báo Thụy Sĩ bài luận văn "Các bạn ơi, đừng nói những giọng điệu
ấy" (“O Freunde, nicht diese Töne!") kêu gọi giới trí thức Đức hãy
vượt ra khỏi chủ nghĩa dân tộc và yêu nước hẹp hòi, vì "Tình thương cao cả
hơn thù hận, cảm thông cao cả hơn giận dữ, hòa bình cao quý hơn chiến
tranh." Hesse liền bị báo chí Đức mạt sát, thậm chí chụp mũ "phản
quốc" và không ít bạn bè xa lánh, khiến phải lấy bút hiệu Emil Sinclair
cho quyển Demian (1919) nổi tiếng của mình. Thời Quốc xã, nhiều tác phẩm của
ông bị cấm ở Đức và Áo (sau khi nước này bị sáp nhập vào Đức).

Thở dài nhẹ nhõm, tôi nhớ
lại hàng chữ mà lúc mới bước chân vào hí viện đã trông thấy gã thiếu niên bảnh
bao nọ cắm đầu cắm cổ chạy theo:

Mọi đàn bà, con gái đều là
của bạn,