Lời tựa

Lý Quang Diệu (Lee Kuan Yew) là một chính khách đặc
biệt, độc nhất vô nhị trong nửa thế kỷ qua. Là “cha đẻ” và là nhân vật rất có
ảnh hưởng ở Singapore trong hơn năm thập kỷ, ông tiếp quản một thành bang nghèo
nàn, tham nhũng để xây dựng thành một quốc gia hiện đại nơi người dân hiện có
thu nhập cao hơn cả phần lớn người dân Mỹ. Không chỉ với vai trò một nhà tư
tưởng mà còn là người tiên phong hành động, ông rất hiểu vấn đề chuyển đổi.

Trong các vấn đề quốc tế, không có bất kỳ nhân vật
nào được cả một thế hệ các nhà lãnh đạo Mỹ, Trung Quốc và thế giới háo hức “săn
lùng”, thường xuyên tham khảo ý kiến và chăm chú lắng nghe bằng “nhà hiền
triết” của Singapore. Từ Richard Nixon và Henry Kissinger, khi lên kế hoạch “mở
cửa với Trung Quốc” năm 1971- 1972. đến các ông chủ Nhà Trắng kể từ đó đến nay,
các Tổng thống Mỹ, trong đó có cả Barack Obama, đều dừng chân tại Singapore và
chào đón Lý Quang Diệu tới Phòng Bầu dục khi ông sang thăm Hoa Kỳ. Từ Đặng Tiểu
Bình, khi vạch ra một cuộc trường chinh quyết liệt tiến tới một nền kinh tế thị
trường có khả năng kích thích mức tăng trưởng hai con số suốt ba thập kỷ, cho
đến Hồ Cẩm Đào và có lẽ cả Chủ tịch nước kế nhiệm, Tập Cận Bình, đều xem Lý
Quang Diệu là nhà cố vấn có ảnh hưởng lớn nhất đối với họ ở bên ngoài Trung
Quốc.

Không chỉ có các cường quốc mà cả những nước nhỏ hơn
như Israel, quốc gia luôn phải chú ý tới những xu hướng ở bên ngoài biên giới
của mình để bảo đảm sự tồn tại, cũng tìm thấy ở Lý Quang Diệu cả một nguồn viễn
kiến và cảm hứng. Từ Nursultan Nazarbayev của Kazakhstan, khi trở thành người
đứng đầu của một đất nước mới độc lập vốn chưa từng tồn tại, đến Sheikh Khalifa
bin Zayed của Các Tiểu vương quốc Á-rập, đến Paul Kagame của Rwanda, và rất
nhiều nhà lãnh đạo khác khi gặp thách thức lớn cùng đã tìm thấy ở Lý Quang Diệu
sự hợp tác chiến lược giúp họ tìm cách vượt qua những thách thức quốc tế đó.

Mục đích của cuốn sách mỏng này không phải để nhìn
lại năm mươi năm qua với những đóng góp nổi bật của Lý Quang Diệu. Thay vào đó,
chúng tôi muốn tập trung vào tương lai và những thách thức cụ thể mà Hoa Kỳ sẽ
phải đối mặt trong một phần tư thế kỷ tiếp theo. Chúng tôi đã cố gắng hình dung
ra các câu hỏi mà người tuyên thệ nhậm chức Tổng thống vào ngày 20 tháng 01 năm
2013 nhận thấy là những mối quan tâm cấp thiết nhất, sau đó tóm tắt các câu trả
lời trực tiếp của Lý Quang Diệu bằng chính ngôn từ của ông. Chúng tôi tin rằng
những câu trả lời này sẽ rất có giá trị, không chỉ với các nhà hoạch định chính
sách đối ngoại của Mỹ mà cả với giới lãnh đạo doanh nghiệp và xã hội dân sự Hoa
Kỳ, những người đang đầu tư những đồng đô la hiếm hoi và thậm chí cả quỹ thời
gian còn khan hiếm hơn dựa trên sự kỳ vọng của họ vào các xu hướng quan trọng
trong một thế giới rộng lớn. Chúng tôi chân thành cảm ơn Anthony Tan và Yeons
Yoon Yina đã tạo điều kiện cho chúng tôi phỏng vấn ngài Lý Quang Diệu.

Mười chương sách tiếp theo bắt đầu với sự trỗi dậy
của Trung Quốc, vấn đề mà chắc chắn Lý Quang Diệu hiểu rõ hơn bất kỳ nhà quan
sát hay nhà phân tích nào ở bên ngoài Trung Quốc. Liệu Trung Quốc có thách thức
vị thế của Hoa Kỳ là cường quốc đứng đầu ở châu Á và trên toàn thế giới hay
không? Hầu hết các nhà hoạch định chính sách và các chuyên gia đều trả lời câu
hỏi trọng tâm này một cách hoang mang và trừu tượng. Bỏ qua những từ ngữ hoa mỹ
và thận trọng, Lý Quang Diệu trả lời: “Tất nhiên, nhận thức của người Trung
Quốc về vận mệnh là một sức mạnh không cưỡng lại được. Ý định của Trung Quốc là
trở thành cường quốc mạnh nhất thế giới - và phải được công nhận với tư cách
Trung Quốc, chứ không phải là một thành viên danh dự của phương Tây.”

Tiếp đến, chúng tôi phỏng vấn về Hoa Kỳ và mối quan
hệ Mỹ-Trung, mối quan hệ sẽ định hình chính trị quốc tế trong thế kỷ 21. Giữa
hai cường quốc này, ông Lý nhận thấy có sự đối đầu: “Sẽ có sự tranh giành ảnh
hưởng. Sự cạnh tranh giữa hai cường quốc là điều không thể tránh khỏi.” Tuy
nhiên, ngược với những nhà duy thực bi quan, ông không đánh giá xung đột là
điều không thể tránh khỏi nếu các nhà lãnh đạo của hai nước có các quyết định
hợp lý.

[Chúc bạn đọc
sách vui vẻ tại www.gacsach.com - gác
nhỏ cho người yêu sách.]

Các chương sách tiếp theo nói đến Ấn Độ, chủ nghĩa
Hồi giáo cực đoan, địa chính trị, toàn cầu hóa, dân chủ và các chủ đề khác. Mỗi
chương đều mở đầu với các câu hỏi then chốt và sau đó đưa ra một tóm tắt ngắn
gọn các câu trả lời của Lý Quang Diệu. Nhiều câu trả lời trong số này sẽ gây
tranh cãi vì bẩm sinh Lý Quang Diệu luôn thúc đẩy thực hiện “sự chính xác chính
trị” và không bao giờ e ngại tranh luận. Là tác giả và “kiến trúc sư” của quyền
sách này, chúng tôi đã cố gắng kiềm chế đưa ra bình luận hay quan điểm của
chính mình, vì luôn lưu ý rằng không phải chúng tôi, mà chính các Tổng thống và
những cố vấn thân cận nhất của họ mới là những người được lợi nhiều nhất từ
những lời khuyên của ông Lý.

Chúng tôi đúc rút những viễn kiến chính và những lập
luận trọng tâm của Lý Quang Diệu để người đọc có thể nắm bắt được thật nhanh.
Xin chớ nhầm: Chúng tôi tin rằng tất cả những từ ngữ ở các trang sau đây đều
đáng đọc nhưng độc giả có thể đưa ra nhận định riêng. Chúng tôi e rằng những ai
hy vọng nhanh chóng bứt phá thông qua quyển sách này sẽ nhận thấy chính họ phải
bỏ ra nhiều thời gian hơn họ mong đợi. Những lời nói của Lý Quang Diệu buộc họ
phải dừng lại và suy nghĩ về những nhận định của ông ấy, nhưng điều họ thấy
kinh ngạc, thậm chí gây nhiễu loạn, nhưng lại luôn có khả năng soi rọi.

Cơ hội bỏ ra nhiều tiếng đồng hồ lắng nghe Lý Quang
Diệu và nghiền ngẫm những bài viết, bài phỏng vấn và phát biểu phong phú của
ông làm chúng tôi thỏa mãn hơn mong đợi. Nếu chúng tôi có thể đem đến cho độc
giả một chút “hương vị” của bữa tiệc đó thì tức là chúng tôi đã hoàn thành được
ước nguyện của chính mình.

o0o

Chương 1. Tương lai Trung Quốc

Các nhà lãnh đạo Trung Quốc có nghiêm túc trong
chuyện thay thế Hoa Kỳ trở thành cường quốc số 1 ở châu Á hay không? Hay trên
toàn thế giới? Số 1 nghĩa là gì? Cách ứng xử của Trung Quốc với các quốc gia
khác sẽ thay đổi như thế nào nếu Trung Quốc trở thành cường quốc thống trị châu
Á? Chiến lược của Trung Quốc để trở thành số 1 là gì? Đâu là những trở ngại
chính trong quá trình thực hiện chiến lược ấy? Các nhà lãnh đạo Trung Quốc cảm
thấy mức độ cấp bách đến đâu trong việc đạt được địa vị đứng đầu ở khu vực và
xa hơn nữa? Các nhà lãnh đạo Trung Quốc nhìn nhận vai trò của Hoa Kỳ như thế
nào ở khu vực châu Á đang thay đổi khi Trung Quốc trở thành số 1? Liệu mức tăng
trưởng hai con số mà Trung Quốc duy trì được trong suốt ba thập kỷ có tiếp tục
trong những thập kỷ tiếp theo hay không? Liệu Trung Quốc có trở thành một nền
dân chủ hay không? Liệu Trung Quốc có trở thành số 1 trên thực tế không? Cần
tiếp cận Tập Cận Bình như thế nào? Những câu hỏi này chắc chắn là trọng tâm của
khóa học về lịch sử thế giới và châu Á. Những câu trả lời cẩn trọng của Lý
Quang Diệu trong chương sách này phản ánh nhiều thập kỷ quan sát và phân tích
Trung Quốc cùng các nhà lãnh đạo của quốc gia ấy.

Các nhà lãnh đạo Trung Quốc có nghiêm túc trong
chuyện thay thế Hoa Kỳ trở thành cường quốc số 1 ở châu Á hay không? Hay trên
toàn thế giới?

Dĩ nhiên rồi. Tại sao lại không chứ? Họ đã biến cải
một xã hội nghèo nàn bằng một phép màu kinh tế để giờ đây trở thành nền kinh tế
lớn thứ hai thế giới - và đang trên đường, như dự đoán của Goldman Sachs [tập
đoàn tài chính hàng đầu thế giới], trở thành nền kinh tế lớn nhất thế giới
trong vòng hai mươi năm tới. Họ bám sát vị trí dẫn đầu của Mỹ trong việc đưa
người vào vũ trụ và bắn hạ các vệ tinh bằng tên lửa. Họ sở hữu một nền văn hóa
4.000 năm tuổi với một dân số 1,3 tỷ người, rất nhiều người trong số đó là
những tài năng lớn - một nguồn lực dồi dào và rất giỏi để khai thác. Làm sao họ
lại không thể có tham vọng trở thành số 1 ở châu Á, và sớm muộn cũng là trên
thế giới, được cơ chứ?^[1]

^[1] Lý Quang Diệu, phỏng vấn với Graham Allison và
Robert D. Blackwill, 11/5/2011.

Hiện nay, Trung Quốc là nước đang phát triển nhanh
nhất thế giới, tăng trưởng với tốc độ không thể hình dung nổi nếu cách đây năm
mươi năm, một quá trình biến đổi ngoạn mục mà không ai dự đoán được. Người
Trung Quốc đặt ra những mong muốn và kỳ vọng của họ. Mọi người Trung Quốc đều
muốn một đất nước Trung Quốc giàu mạnh, một quốc gia thịnh vượng, phát triển và
giỏi về mặt công nghệ như Mỹ, châu Âu và Nhật Bản. Sự thức tỷnh lại ý thức về
vận mệnh này chính là một sức mạnh khó cưỡng.^[2]

Người Trung Quốc muốn chia sẻ thế kỷ này ngang bằng
với người Mỹ.^[3]

^[2] Lý Quang Diệu, phát biểu nhan đề Trung Quốc: Gã khổng lồ kinh tế? (China:
An Economic Giant?) tại Diễn đàn toàn cầu Fortune, Thượng Hải, 29/9/1999.

^[3] Lý Quang Diệu, phỏng vấn với Amaud de
Borchsrave. United Press Intemational 8/2/2008.

Ý định của Trung Quốc là trở thành cường quốc lớn
nhất thế giới. Các chính sách của mọi chính phủ đối với Trung Quốc, đặc biệt
các nước láng giềng, đều phải tính đến vấn đề này. Các chính phủ ấy phải xác
định lại vị thế của chính họ bởi vì họ biết rằng sẽ có nhiều hậu quả nếu họ
ngăn trở Trung Quốc khi lợi ích cốt lõi của quốc gia đó bị đe dọa. Trung Quốc
có thể áp đặt trừng phạt kinh tế chỉ bằng cách không cho tiếp cận thị trường
1,3 tỷ dân có thu nhập và sức mua ngày càng tăng lên của mình.^[4]

Khác với các quốc gia đang trỗi dậy khác, Trung Quốc
muốn được là Trung Quốc và được nhìn nhận như vậy, chứ không phải chỉ là thành
viên danh dự của phương Tây.^[5]

^[4] Lý Quang Diệu. Sức mạnh ngày càng tăng của Trung Quốc và những hệ lụy (China’s
Growing Might and the Congequences), Forbes, 28/3/2011.

^[5] Lý Quang Diệu, phát biểu tại tiệc kỷ niệm 25
năm của Hội đồng Kinh doanh Hoa Kỳ- ASEAN, Washington D.C., 27/10/2009.

Số 1 nghĩa là gì? Cách ứng xử của Trung Quốc đối với
các quốc gia khác sẽ thay đổi như thế nào nếu nước này trở thành cường quốc
thống trị châu Á?

Cốt lõi suy nghĩ của họ chính là cái thế giới trước
giai đoạn thuộc địa đi kèm với tình trạng bóc lột và nỗi ô nhục mà họ phải
chịu. Trong tiếng Trung, Trung Quốc có nghĩa là “Vương quốc Trung tâm” - gợi nhớ
về một thế giới trong đó họ giữ vai trò thống trị trong khu vực, các quốc gia
khác có liên hệ với họ như là những chư hầu đối với một thiên triều, và những
chư hầu này đến Bắc Kinh mang theo cống phẩm: chẳng hạn, quốc vương của Brunei
mang theo lụa làm lễ vật, nhưng rồi mất tại đó từ bốn thế kỷ trước và hiện vẫn
còn một miếu thờ tại Bắc Kinh.^[6]

^[6] Lý Quang Diệu, phỏng vấn với Graham Allison và
Robert D. Blackwill, 11/5/2011.

Liệu một nước Trung Quốc công nghiệp hóa và hùng
mạnh có thái độ ôn hòa với Đông Nam Á giống như Hoa Kỳ đã làm kể từ năm 1945
không? Singapore không dám chắc điều đó. Cả Brunei, Indonesia, Malaysia,
Philippines, Thái Lan và Việt Nam cũng vậy. Chúng ta đều đã thấy Trung Quốc
ngày càng tự tin và sẵn sàng có những thái độ cứng rắn hơn.^[7]

^[7] Edward Cody, Trung Quốc không phải địch thủ của Hoa Kỳ, quan chức Bắc Kinh nói; điều
trái ngược thể hiện trong chính trị quyền lực ở châu Á (China Not a
US Rival, Beijing Official Says; Opposition Expressed to Power Politics in
Asia,”) Washington Post, 18/1/1997.

Lo ngại của Hoa Kỳ là ở chỗ họ sẽ đối mặt với kiểu
thế giới như thế nào khi Trung Quốc có thể tranh giành ưu thế của họ. Nhiều
quốc gia cỡ nhỏ và trung bình ở châu Á cùng rất lo lắng. Họ lo rằng Trung Quốc
có thể muốn giành lại địa vị thiên triều mà quốc gia này từng nắm giữ ở
những thế kỷ trước và có những e ngại về việc sẽ bị đối xử như những nước chư
hầu phải triều cống cho Trung Quốc giống như họ từng phải làm trong các thế kỷ
trước.^[8]

^[8] Lý Quang Diệu, Châu Á và thế giới trong thế kỳ 21(Asia and the World in the
21st Centuty) phát biểu tại Diễn đàn Thế kỷ 21, Bắc Kinh, 4/9/1996.

Họ mong muốn người Singapore biết kính nể Trung Quốc
hơn vì nước này ngày càng có ảnh hưởng lớn. Họ bảo chúng tôi rằng các nước lớn
hay nhỏ đều như nhau cả: chúng tôi không phải là bá chủ. Nhưng khi chúng tôi
làm được gì đó thì họ không thích, họ nói các anh đã khiến cho 1,3 tỷ người khó
chịu. Cho nên các anh hãy biết vị thế của mình.^[9]

^[9] Han Fook Kwang, Zuraidah Ibrahim. Chua Mui
Hoong, Lydia Lim, Ignatius Low, Rachel Lin, và Robin Chan, Lý Quang Diệu: Những sự thật khó khăn để
giúp Singapore đi tới (Lee Kwan Yew: Hard Truths to Keep Singapore
Going). Singapore: Straits Times, 2011, tr.331.

Chiến lược của Trung Quốc để trở thành số 1 là gì?

Người Trung Quốc quyết định rằng chiến lược tốt nhất
của họ là xây dựng một tương lai hùng mạnh và thịnh vượng, và sử dụng đội ngũ
lao động đông đảo có học vấn và kỹ năng ngày càng cao để đẩy mạnh thương mại và
kiến tạo tất cả những thứ khác. Họ sẽ tránh bất kỳ hành động nào làm ảnh hưởng
đến mối quan hệ với Hoa Kỳ. Việc thách thức một cường quốc mạnh hơn và ưu việt
hơn về công nghệ như Hoa Kỳ sẽ làm hỏng “sự trỗi dậy hòa bình” của họ.^[10]

^[10] Lý Quang Diệu, phát biểu tại tiệc kỷ niệm 25
năm của Hội đồng Kinh doanh Hoa Kỳ- ASEAN, Washington D.C., 27/10/2009.

Trung Quốc đang theo đuổi một cách tiếp cận phù hợp
với những ý tưởng trong bộ phim truyền hình Sự trỗi dậy của các cường
quốc (The Rise of Great Powers), do Đảng sản xuất để định hình cho quá
trình thảo luận về vấn đề trên trong giới tinh hoa Trung Quốc. Sai lầm của Đức
và Nhật Bản là ở chỗ hai nước này tìm cách thách thức trật tự hiện tại. Người
Trung Quốc không ngu ngốc; họ tránh sai lầm này. Tổng sản phẩm quốc nội (GDP),
không phải GDP bình quân đầu người, chính là điều có ý nghĩa về mặt sức mạnh.
Trung Quốc sẽ không sớm đạt tới đẳng cấp của Mỹ về mặt năng lực quân sự nhưng
lại đang nhanh chóng phát triển các phương tiện không tương ứng để thách thức
sức mạnh quân sự của Hoa Kỳ. Trung Quốc hiểu rằng sự tăng trưởng của mình tùy
thuộc vào hàng nhập khẩu, bao gồm cả năng lượng, nguyên liệu thô và lương thực.
Trung Quốc cùng cần những tuyến đường biển mở. Bắc Kinh rất lo lắng về sự lệ
thuộc của mình vào Eo biển Malacca và đang nỗ lực chấm dứt sự lệ thuộc này.^[11]

^[11] Thứ trường Ngoại giao Steinberg trò chuyện
ngày 30/5/2009 với Bộ trưởng cố vấn Lý Quang Diệu, điện tín mật từ Daniel L.
Shields, nguyên Phó trưởng nhóm chuyên trách Hoa Kỳ tại Sứ quán Singapore,
4/6/2009.

Người Trung Quốc tính toán rằng họ cần 30 đến 40, có
lẽ là 50 năm hòa bình và yên ổn để bắt kịp, xây dựng hệ thống của họ, thay đổi
nó từ hệ thống cộng sản chủ nghĩa thành hệ thống thị trường. Họ phải tránh
những sai lầm mà Đức và Nhật Bản đã mắc phải. Sự cạnh tranh quyền lực, ảnh
hưởng và các nguồn tài nguyên của những nước này đã dẫn tới hai cuộc chiến
tranh khủng khiếp ở thế kỷ trước. Sai lầm của người Nga là đầu tư quá nhiều cho
chi tiêu quân sự và quá ít cho công nghệ dân sự. Cho nên nền kinh tế của họ sụp
đổ. Tôi tin giới lãnh đạo Trung Quốc đã học được rằng nếu anh cạnh tranh với Mỹ
bằng vũ khí, anh sẽ thua. Anh sẽ tự phá sản. Cho nên, đề tránh điều này, hãy
cúi đầu và mỉm cười, trong 40 hoặc 50 năm.^[12]

Để cạnh tranh được, Trung Quốc tập trung vào giáo
dục thế hệ trẻ, lựa chọn những người giỏi nhất hướng vào khoa học và công nghệ,
tiếp theo là kinh tế, quản trị kinh doanh và tiếng Anh.^[13]

^[12] Lý Quang Diệu, Sợ hãi là ngu dốt (It’s Stupid to Be Afraid), phỏng vấn
với Der Spiegel 8/8/2005.

^[13] Lý Quang Diệu, Tranh giành ảnh hưởng ở khu vực Châu Á-Thái Bình Dương (Contest
for Influence in the Asia-Pacific Region), Forbes. 18/6/2007.

Phản ứng đầu tiên của tôi với cụm từ “trỗi dậy hòa
bình” là nói với một trong những nhóm cố vấn của họ rằng “Đó là một nghịch lý
về mặt thuật ngữ; bất kỳ sự trỗi dậy nào cùng là điều khiến người ta giật
mình.” Và họ đáp: “Vậy ông sẽ nói sao?” Tôi trả lời: “Quá trình phục hưng, hay
tiến hóa, hoặc phát triển hòa bình mới đúng.” Một quá trình phục hồi lại những
hào quang xưa, một quá trình cập nhật của một nền văn minh vĩ đại một thời.
Nhưng tất cả đã tiến hành rồi. Giờ đây, người Trung Quốc phải cố gắng chứng
minh điều đó cho đúng. Một năm trước, một lãnh đạo Trung Quốc đã ngoài bảy mươi
có hỏi tôi: “Ông có tin vào quan điểm của chúng tôi về trỗi dậy hòa bình
không?” Tôi trả lời: “Có, tôi tin - nhưng với một điều kiện. Thế hệ của các ông
đã trải qua chiến tranh chống Nhật, Đại Nhảy vọt, Cách mạng Văn hóa. Bè lũ Bốn
tên^[14] và cuối cùng là chính sách Mở cửa. Ông biết có
rất nhiều cạm bẫy, rằng để Trung Quốc tiến lên trên nấc thang mà không gặp tai
nạn, thì ngay bên trong các ông cần sự ổn định, bên ngoài thì cần hòa bình. Tuy
nhiên, các ông lại đang khắc sâu cho giới trẻ của mình về niềm tự hào và chủ
nghĩa yêu nước quá lớn đối với một nước Trung Quốc hồi phục. Điều đó thiếu ổn
định.” Nhà lãnh đạo Trung Quốc nói họ sẽ bảo đảm rằng thế hệ trẻ hiểu. Chà, tôi
hy vọng họ làm được như vậy. Ở đây đó trên con đường này, một thế hệ có thể tin
rằng họ đã đến tuổi trưởng thành, khi họ chưa hề trường thành.^[15]

Chiến lược của Trung Quốc với Đông Nam Á khá đơn
giản: Trung Quốc nói với khu vực này “cùng lớn mạnh với chúng tôi.” Đồng thời,
các nhà lãnh đạo Trung Quốc muốn truyền tải ấn tượng rằng sự trỗi dậy của Trung
Quốc là tất yếu và rằng các nước sẽ cần quyết định xem họ muốn là bạn hay thù
của Trung Quốc khi “đến lúc.” Trung Quốc cùng sẵn sàng xác định mức độ khuyến
khích của mình đề đạt được những gì họ muốn hoặc thể hiện thái độ không hài
lòng của mình.^[16]

^[14] Bè lũ Bốn tên: bốn người gồm Giang Thanh, Diêu
Văn Nguyên, Trương Xuân Kiều và Vương Hồng Văn. Trong thời kì Cách mạng Văn hóa
ở Trung Quốc (1966 - 1976), họ đã thâu tóm quyền lực và gây ra nhiều hậu quả
nghiêm trọng cho nước Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa - BT.

^[15] Lý Quang Diệu, phỏng vấn với Michael Elliott
Zoher Abdoolcarim và Simon Elegant, Time, 12/12/2005.

^[16] Lý Quang Diệu nói về các tướng lĩnh “ngu dốt”
của Miến Điện và Trần Thủy Biển “cờ bạc”, điện tín mật từ Patricia L. Herbold,
nguyên Đại sứ Hoa Kỳ tại Singapore, 17/10/2009.

Trung Quốc đang hút các nước Đông Nam Á vào hệ thống
kinh tế của mình bằng thị trường khổng lồ và sức mua mua ngày càng tăng của họ.
Nhật Bản và Hàn Quốc tất yếu cùng sẽ bị cuốn theo. Họ chỉ hút các quốc gia mà
không phải sử dụng vũ lực. Các láng giềng của Trung Quốc muốn Hoa Kỳ tham gia
vào khu vực châu Á-Thái Bình Dương để họ không trở thành thù địch với Trung
Quốc. Lẽ ra Hoa Kỳ cần thiết lập một khu vực mậu dịch tự do với Đông Nam Á từ
30 năm trước, từ trước khi thỏi nam châm Trung Quốc bắt đầu kéo khu vực này vào
quỹ đạo của mình. Nếu làm được như vậy thì sức mua của khu vực này giờ đã lớn
hơn rất nhiều, và tất cả các nước Đông Nam Á đều đã có mối quan hệ với nền kinh
tế Hoa Kỳ chứ không phải là lệ thuộc vào Trung Quốc. Kinh tế có những xu hướng
ngầm. Sẽ rất khó đối chọi với sức mạnh kinh tế đang lớn mạnh của Trung Quốc.^[17]

Trọng tâm của Trung Quốc là mở rộng ảnh hưởng của
mình thông qua kinh tế. Xét về mặt địa chính trị, lúc này họ quan tâm đến việc
sử dụng biện pháp ngoại giao trong chính sách đối ngoại hơn là sử dụng vũ lực.^[18]

Đâu là những trở ngại chính trong quá trình thực
hiện chiến lược ấy?

Ở trong nước, những thách thức chính là văn hóa.
ngôn ngữ, tình trạng không thể thu hút và kết hợp nhân tài từ các quốc gia
khác, và đồng thời cả năng lực quản trị nữa.^[19]

^[17] Lý Quang Diệu, phỏng vấn với Graham Allison và
Robert D. Blackwill, 2/12/2011.

^[18] Erik Eckholm và Joseph Kahn, Châu Á lo ngại về tăng trưởng sức mạnh kinh
tế của Trung Quốc (Asia Worries about Growth of China’s Economic
Power), New York Times, 24/11/2002.

^[19] Lý Quang Diệu, phỏng vấn với Graham Allison và
Robert D. Blackwill, 2/12/2011.

Kể cả khi Trung Quốc cởi mở với những di dân có tài
giống như Hoa Kỳ đã làm thì vấn đề đặt ra là làm thế nào một ai đó có thể tới
và hòa nhập vào xã hội mà không thành thạo tiếng Trung Quốc? Tiếng Trung là một
ngôn ngữ rất khó học - đơn âm tiết và có thanh điệu. Người ta có thể học được
tiếng Hoa đàm thoại sau vài năm nhưng rất khó có thể nói được nhanh.

Tôi không biết liệu Trung Quốc có thể vượt qua rào
cản ngôn ngữ và khó khăn đi kèm trong việc tuyển mộ nhân tài từ bên ngoài hay
không trừ phi họ lấy tiếng Anh làm ngôn ngữ chính, giống như Singapore đã làm.

Ở đó trẻ em học tiếng Trung: đầu tiên. Sau đó chúng
mới học tiếng Anh. Ở tuổi thiếu niên, chúng có thể sang Mỹ và thành thạo tiếng
Anh nhưng trong đầu chúng đã in sâu 4.000 năm thi pháp Trung Hoa rồi.^[20]