Một

Bây giờ cô là người trí thức trẻ duy nhất còn ở lại làng.

Cô là một người bất hạnh: cha mẹ đều mất, không họ hàng thân thích, một thân một mình. Vào cuối đông năm 1969, lúc ấy cùng đến đây lao động có hơn hai mươi thiếu niên nam nữ. Đến mùa thu thứ hai hoặc thứ ba, những người ấy đã lần lượt bay đi như đàn nhạn. Người thì nhập ngũ hoặc vào nhà máy làm công nhân; kẻ may mắn hơn thì được vào đại học. Chỉ có cô là không đi được. Cô như một con nhạn non bị gãy cánh, kẹt lại đây đã sáu năm. Ai cũng biết cô bất hạnh là vì người cha đã khuất bị tuyên bố là “tự sát vì sợ tội” – một “kẻ phản bội” – ông chết rồi, nhưng để lại cho cô một “di sản chính trị” nặng nề không thể gánh nổi.

Nhưng trong mắt một số người, sự bất hạnh của cô chủ yếu vẫn là do chính cô. Người ta cảm thấy, vào thời buổi này, những người có hoàn cảnh như cô thường rất tự ti. Vì để tồn tại trong xã hội hoặc mong cầu chút ít phát triển, họ luôn cẩn trọng từng ly từng tí, không sắc sảo, không cá tính, đi theo sát gót lãnh đạo, trôi nổi theo dòng chảy lớn của xã hội… Nhưng đáng tiếc là, Ngô Nguyệt Cầm lại không hề có cái nhận thức ấy. Những “đức tính tốt” vừa nói, cô chẳng có lấy một chút. Ngược lại, lại biểu lộ một vẻ ngạo nghễ. Nhìn cô mà xem, đi đứng đầu ngẩng cao, ngực ưỡn thẳng, ánh mắt luôn sắc sảo quét qua thế giới trước mặt. Miệng thỉnh thoảng lại khe khẽ ngân nga vài khúc ca nước ngoài nghe chẳng ai hiểu nổi, có khi còn huýt sáo như con trai. Khi người khác tranh nhau bàn luận những đề tài chính trị thời thượng, cô luôn im lặng, ánh mắt đen nhạt lạnh nhìn trân trân, hoặc dứt khoát nhắm mắt lại. Tóm lại, cô chẳng ăn nhập gì với xã hội hiện tại.

Đội sản xuất cô ở trùng hợp lại là nơi đặt trụ sở của công xã. Người dân làng dù chỉ gặp cán bộ công xã trong nhà vệ sinh cũng phải cười niềm nở chào hỏi bằng câu của dân nhà nông: “Ăn cơm chưa?” Ngô Nguyệt Cầm thì không màng mấy thứ đó. Dù có gặp bí thư công xã biệt hiệu là “Hắc Sát Thần” cô cũng chẳng chủ động chào hỏi. Nếu Phùng Quốc Bân – “Hắc Sát Thần” ấy – cũng không chào cô, thì cô thậm chí chẳng buồn ngước mắt, cứ thế đi qua mặt ông ta.

Cô rất cô độc, nhưng đó là đối với người khác mà thôi, còn trong thế giới riêng của cô, dường như không phải vậy. Ngày cũng như đêm, chỉ cần chưa ngủ, miệng cô luôn khe khẽ hát. Tất nhiên, hát những bài người ta chưa từng nghe qua. Giai điệu lạ lẫm, chẳng ai hiểu được. Cô thì thấy khoan khoái — người ta nghĩ như vậy.

Nhưng người dân làng lại khinh thường cái sự “khoan khoái” ấy. Đúng là cha cô đã mất mấy năm rồi, nhưng mẹ cô chẳng phải mới mất cách đây mấy tháng sao? Dù cha mẹ từng có vấn đề về lý lịch, thì vẫn là ruột thịt mà! Làm con sao lại không chút biểu hiện đau buồn, mà còn vui vẻ ca hát như thế? Đúng là tội lỗi!

Một lần, đội trưởng đội ba là Vận Sinh kể lại chuyện nghe thấy cô hát, khiến cả làng sững sờ. Vận Sinh nói, một buổi chiều anh ta nghe thấy cô đang hát ở con mương hoang sau làng, hát một hồi thì đột nhiên tiếng hát biến thành tiếng khóc nức nở… À, thì ra là vậy! Cuối cùng dân làng cũng phần nào hiểu được tính cách kỳ lạ của cô. Trong cuộc sống, ai chưa từng có cảm giác ấy? Khi nỗi đau quá lớn đè nặng tâm hồn, con người đôi khi không khóc bằng nước mắt, mà lại hát lên. Mà tiếng hát ấy, còn xót xa hơn cả nước mắt.

Cũng bởi vì tất cả những điều đó, Ngô Nguyệt Cầm rất nổi tiếng trong công xã. Thậm chí cán bộ huyện cũng biết ở công xã Nam Mã Hà có “một cô gái như thế”. Thêm vào đó, hầu như tất cả trí thức trẻ cùng từ tỉnh đến đã rời đi, cô gần như là người duy nhất còn giữ giọng “ngoại tỉnh” ở công xã, mà lại là một cô gái như vậy!

Với tất cả những điều ấy, cô nhất định bị người ta để ý và bàn tán. Còn cô, cứ giả vờ như không nghe thấy, vẫn sống theo cách của mình. Mới đây, cô dùng vải thô tự may một chiếc quần ống hơi loe, cả công xã lại xôn xao bàn tán như chuyện lạ. Ban đầu là văn thư hay lắm lời Dương Lập Hiếu bảo cái quần ấy gọi là “quần xòe”, là của “người Tây” mặc. Rồi sau đó dân làng truyền tai nhau rằng cô giáo Ngô Nguyệt Cầm ở trường Nam Mã Hà mặc một cái “quần thổi kèn”. Kết quả là, cứ đến phiên chợ công xã, có vô số người kéo đến trường tiểu học chỉ để ngắm chiếc “quần thổi kèn” của cô, khiến cô không thể nào dạy được.

Cô dạy học ở trường tiểu học của đại đội, ngay cả những người không ưa cô cũng phải công nhận cô dạy rất giỏi. Cô biết múa, biết hát, đặc biệt biết vẽ. Cô kéo vĩ cầm rất hay, còn biết cả tiếng Anh. Cô dạy đám trẻ vùng quê đất đá trở nên hát hay, lanh lợi chẳng kém gì bọn trẻ ở huyện. Dù dân làng nghĩ gì về cô, họ cũng thích cô, yêu quý cô vì điều đó. Cô mà vắng mặt vài hôm, cả làng thấy trống trải hẳn.

Tuy vậy, những người không ưa cô cũng không ít. Phần lớn là đám mà cô gọi mỉa là “cán bộ quốc doanh”. Trong số đó, người ghét cô nhất có lẽ chính là Phùng Quốc Bân.

Phùng Quốc Bân được gọi là “Hắc Sát Thần” không chỉ vì da ông đen và thô ráp, mà còn vì nét mặt dù có cười cũng khiến người ta sợ hãi; chủ yếu là tính tình ông nóng nảy và kỳ quặc, dễ nổi giận. Có lỡ làm sai chuyện gì, ông ít khi kiểm điểm bằng lời hay văn bản, mà sửa sai bằng hành động. Ông rất nghiêm với lỗi của dân thường, nhưng càng không nương tay với sai sót của cấp trên. Chính điều đó lại khiến ông được tôn trọng rộng rãi. Vì tính cách thẳng thắn, những cán bộ muốn lợi dụng chức quyền để trục lợi đều bị ông làm nản lòng. Ông là kiểu cán bộ cộng sản điển hình được đào tạo từ thời xưa: trung thành tuyệt đối với sự nghiệp của Đảng, nhưng đôi khi lại cứng nhắc quá mức. Không cần nói, ông rất căm ghét mọi hành vi vượt khỏi chuẩn mực bình thường.

Ông không chỉ không ưa Ngô Nguyệt Cầm mà còn có phần thù ghét. Không phải vì xuất thân của cô. Ông biết cha mẹ cô có thể là người tốt bị hãm hại – mười năm “Cách mạng Văn hóa” chuyện như thế thiếu gì? Điều ông ghét là chính bản thân cô. Trong mắt ông, cô gái này đầy rẫy khiếm khuyết, toàn thân toát lên “mùi vị tư sản”; lại thêm cách hành xử buông thả, hoàn toàn không biết xử sự. Ông thậm chí còn nghi ngờ cô có khái niệm đúng sai đạo đức của một người bình thường hay không.

Hôm ấy, văn thư Dương Lập Hiếu báo với “Hắc Sát Thần” rằng anh ta nghe người ta nói, dạo gần đây Ngô Nguyệt Cầm không chỉ hát mấy bài “nhạc vàng ngoại quốc” mà còn dạy bọn trẻ con hát theo nữa.

Phùng Quốc Bân nghe vậy nổi giận đùng đùng, lập tức sai người đi gọi Ngô Nguyệt Cầm. Ông muốn cho cô một trận ra trò. Thật là không thể tha thứ!

Hai

Ngô Nguyệt Cầm nghe nói bí thư công xã gọi mình, cảm thấy rất kỳ lạ. Cô và Phùng Quốc Bân không có giao tiếp trực tiếp gì với nhau. Những thanh niên trí thức từng cùng cô về đây, thường vì chuyện của mình mà phải va chạm với vị “Hắc Sát Thần” này, ai nấy đều quen biết ông ta cả. Riêng cô chưa bao giờ đến tìm ông. Cô đã sớm nghe từ người khác rằng bí thư công xã không có cảm tình với cô. Người ta đã không ưa, thì việc gì phải chủ động tiếp cận? Tuy nhiên, nói thật lòng, cô lại không đến mức ghét vị bí thư công xã này. Dù không hiểu rõ ông ta, cô cảm thấy người dân không ghét ông. Mà cô nghĩ: đã là người dân không ghét, thì cô cũng chẳng ghét, mặc kệ ông ta nghĩ gì về mình!

Giờ đây vị bí thư ấy lại sai người gọi cô, là có chuyện gì vậy? Có chuyện tốt chắc chẳng đến lượt cô. Người như cô mà còn mong có chuyện tốt sao! Là cô làm sai điều gì chăng? Cô cũng chẳng nhớ ra được. Dù sao đi nữa, cô cũng muốn xem thử vị “Hắc Sát Thần” này dữ đến cỡ nào! Chẳng lẽ ông ta có thể nuốt sống cô hay sao?

Từ trường tiểu học phía sau làng, cô đi về phía dãy nhà công xã bên vườn táo phía trước làng.

Trận mưa thu lất phất đã rơi rả rích hơn mười ngày, lúc này vẫn chưa dứt. Trời âm u như bị sơn phủ một lớp sơn xám đặc quánh. Cánh đồng bốc lên mùi ẩm mốc nồng nặc. Giữa những ngọn núi xa xa màu xanh xám mờ ảo, từng cụm sương mù nhẹ nhàng lững lờ trôi, tựa như một bức tranh thơ mộng khiến người ta miên man. Đường làng bị giẫm đạp nhão nhoét, rất khó đi. Cô không mang ô, cũng không đội nón rơm, chỉ cúi đầu nhìn đường mà cẩn thận bước đi.

Ngoại hình của cô có vẻ không hoàn toàn giống với tính cách. Bộ quần áo do cô tự cắt may vừa vặn tôn lên thân hình khỏe khoắn của cô. Khuôn mặt đoan trang, xinh đẹp, làn da trắng mịn, hồng hào. Hàng mi dài che phủ đôi mắt trong veo như nước, trông ngây thơ đơn thuần. Mái tóc được cột hờ bằng một sợi len xanh sau đầu, bện thành một búi phồng nhẹ — lúc này trên mái tóc đen ấy bám đầy giọt mưa li ti như những vụn bạc rải đều. Trên vùng đất cao nguyên thô ráp và hùng vĩ này, cô như một đóa hoa mỏng manh xinh đẹp – người ta có thể tưởng tượng được, để không bị tàn úa giữa gió sương mưa tuyết, cô đã phải trả giá biết bao nhiêu!

Ngô Nguyệt Cầm mang theo người ướt sũng bước vào phòng của bí thư công xã. Bí thư đang ngồi ngay ngắn nghiêm nghị phía sau bàn làm việc, hai tay đặt lên chiếc bàn gỗ đã bong sơn, cả người mặc đồ như một nông dân già thực thụ. Có vẻ như ông đang đợi để nói chuyện với cô, nhưng lại chẳng nói lời nào khi cô đến, khiến cô đứng đó lúng túng một lúc. Cô lập tức biết mình gặp phải một người tính khí kỳ quặc. Cô cũng chẳng nói gì, liền ngồi vào chiếc ghế đối diện ông, quay đầu nhìn lên mấy bảng số liệu về nông nghiệp của công xã treo trên tường. Thực ra cô chỉ đưa mặt về phía những con số ấy chứ không thật sự xem. Dù từ khi vào cô chưa nhìn rõ mặt bí thư, nhưng cảm giác rất rõ rằng khuôn mặt đó không hề thân thiện. Trong căn phòng như đang tràn ngập một thứ không khí sắp bùng nổ.

Cô thật sự cảm thấy kỳ lạ! Cô đã làm gì sai mà phải chịu kiểu đối xử thế này? Cô cảm thấy đây là một kiểu áp bức. Cô không thể chịu được, cô phải phản kháng! Nhưng cô không định mở lời trước, cứ để người ngồi sau bàn kia, người có quyền lực ấy, nổ ra sấm sét trước đi! Cô không sợ mấy thứ đó. Trong mười mấy năm qua, cô đã chịu đủ loại áp bức, đòn đánh rồi còn gì!

“Cô ăn cơm chiều chưa?” Phùng Quốc Bân cuối cùng cũng mở miệng, nhưng giọng lại bình thản đến bất ngờ. Điều này khiến Ngô Nguyệt Cầm hơi sửng sốt. Tuy nhiên, cô nghe ra được, đây rõ ràng là âm thanh bị nén lại, giống như tia chớp báo trước một tiếng sấm.

“Cháu ăn rồi.” Cô trả lời thản nhiên.

“Cô đúng là không ra gì!” Phùng Quốc Bân  cuối cùng gầm lên.

Đòn bất ngờ này khiến cô gái vốn tưởng mình không sợ điều gì cũng hơi rùng mình. Ánh mắt cô lập tức như cây kim bị hút bởi nam châm, dán chặt vào mặt Phùng Quốc Bân. Lúc này, cô nhìn rõ khuôn mặt nổi tiếng khắp huyện ấy: đen sạm, như một khối sắt thô ráp, giờ đây đang bị cơn giận dữ làm méo mó, những nếp nhăn như nứt ra. Trên má phải có một vết sẹo, kéo chéo từ đuôi mày qua khóe mắt, như một dấu chấm than sừng sững. Có lẽ là kỷ niệm của chiến tranh để lại.

“Cháu… làm sao ạ?” Cô hỏi bằng giọng điềm tĩnh. Trong khoảnh khắc này, sự bình thản không biểu lộ cảm xúc của cô ít nhất cũng mạnh mẽ ngang với tiếng gầm của Phùng Quốc Bân. Khuôn mặt như tấm sắt kia dường như cũng hơi rung động vì điều đó.

Phùng Quốc Bân không trả lời cô, tiếp tục quát:

“Tôi thấy cô đúng là hết thuốc chữa rồi! Cô, muốn đi đường nào thì đi! Nhưng cô không được lôi bọn trẻ con theo vào hố đen! Tôi thấy…”

“Bí thư Phùng! Rốt cuộc cháu đã làm gì?” Ngô Nguyệt Cầm cắt ngang lời ông, mắt tròn xoe, khuôn mặt đỏ bừng vì kích động.

“Tôi thấy tốt nhất cô đừng dạy học nữa! Về đội sản xuất mà lao động đi!” Phùng Quốc Bân dứt khoát quay đầu đi chỗ khác, cầm điếu cày, lục mạnh trong túi thuốc lào.

“Rốt cuộc cháu làm gì sai? Ông phải nói rõ ràng! Cháu có thể nghỉ dạy! Nhưng ông phải nói rõ cháu đã làm sai điều gì?”

“Còn giả vờ không biết à! Cô dạy bọn trẻ mấy cái bài hát tầm bậy của nước ngoài gì đó?”

Phùng Quốc Bân cầm điếu cày chưa bật lửa, giọng sắc lạnh, ánh mắt giận dữ.

Ngô Nguyệt Cầm khựng lại. Ngay sau đó, khóe môi cô hiện lên một nụ cười chế nhạo. Cô nói:

“Ông hiểu lầm rồi. Đó không phải là bài hát nước ngoài! Là bài hát thiếu nhi cháu tự sáng tác, chỉ là dùng tiếng Anh để dạy cho bọn trẻ. Cháu nghĩ như vậy thì một công đôi việc — bọn trẻ vừa học hát, vừa học được tiếng Anh… Hơn nữa, lời bài hát cũng không có gì tầm bậy! Để chứng minh, cháu có thể đọc lời cho ông nghe. Lời là như thế này: Bông hoa nhỏ, bông hoa nhỏ, mọc dưới cây thông cao; gió thổi đến, mưa rơi xuống, cây thông không cúi đầu, bông hoa nhỏ cũng cười ha ha… Ông nói xem, đây có phải bài hát tầm bậy không?”

Phùng Quốc Bân im lặng. Hiển nhiên Dương Lập Hiếu đã cung cấp thông tin sai cho ông, khiến ông vô cớ nổi trận lôi đình. Sự im lặng của ông coi như là một lời xin lỗi với đối phương. Tuy nhiên, ông chỉ im lặng một lát — tức là sau khi “xin lỗi” xong — lại gằn giọng nói gay gắt: “Cô tự mình hát mấy bài nhạc vàng của nước ngoài thì là thật rồi chứ gì?”

Ngô Nguyệt Cầm vẫn giữ vẻ thản nhiên, nói: “Tôi đúng là thích hát vài bài hát nước ngoài, còn ông nói là nhạc vàng, tôi cũng không biết cái gì gọi là ‘vàng’. Những bài tôi hát có một số phản ánh đời sống tình cảm, nhưng tôi thấy chẳng có gì là dung tục. Cứ có nội dung tình cảm là thành ‘nhạc vàng’ sao? Hiện giờ trong mấy vở mẫu kịch, nam nữ toàn độc thân, nhưng tôi thấy…”

“Đừng nói nữa!” Phùng Quốc Bân thô lỗ cắt ngang lời cô, lộ rõ vẻ chán ghét như muốn nói: “Con gái mà nói chuyện yêu với đương, không biết xấu hổ! Người ta nói cô không đứng đắn, quả nhiên không sai.”

Ngô Nguyệt Cầm đứng dậy. Cô kéo lại vạt áo, thách thức hỏi: “Bí thư Phùng, tôi còn tiếp tục dạy học không?” Ngừng một chút, không hiểu sao cô bỗng xúc động nói thêm: “Hay là cho tôi tiếp tục dạy đi! Có thể ông không biết, nếu tôi phải rời khỏi đám học trò đó, tôi có khi phát điên mất…”

Phùng Quốc Bân xoa mạnh lên khuôn mặt đen sạm một cái, không nói gì. Ông quay người đi, quẹt diêm, châm điếu thuốc lào.

Dù chỉ tiếp xúc ngắn ngủi, Ngô Nguyệt Cầm đã phần nào nắm được tính khí của vị “Hắc Sát Thần” này. Sự im lặng của ông chính là câu trả lời đồng ý cho câu hỏi của cô. Không hiểu vì sao, cô lại liếc nhìn tấm lưng cứng như sắt nguội kia với ánh mắt biết ơn, rồi bước ra khỏi phòng.

Ngoài trời mưa vẫn tiếp tục rơi. Núi non phía đối diện làng đã mờ nhạt – hoàng hôn đang đến gần.

Khi cô bước xuống bậc thềm, đi ngang qua sân đầy vết nước đến cổng lớn của sân, văn thư công xã Dương Lập Hiếu đang bê một bát mì cũ kỹ, vừa húp lấy húp để. Ăn đến mồ hôi đầm đìa, chỉ mặc chiếc sơ mi trắng mỏng; trong túi quần vải xanh “phenliting” lòi ra sợi dây xích mạ vàng có móc chìa khóa, đeo lủng lẳng ở thắt lưng, sáng lóa lên. Thấy cô bước tới, hắn nhanh tay nhét đũa đang cầm vào tay kia ôm bát, đưa tay vuốt hai bên tóc rẽ ngôi, nhe răng cười với cô, nói: “Bí thư Phùng mắng cô, tôi nghe thấy hết đấy! Haizz, ông ấy là người cổ hủ thế đấy! Cô cũng đừng để bụng, nhưng mà sau này cũng nên để ý một chút! Cô không thấy bây giờ người ta đang chỉ trích tư tưởng sính ngoại sao?”

Ngô Nguyệt Cầm vốn rất phản cảm với người này. Hắn khiến người ta ghê tởm như nhân vật Tôn Thủy Miệng trong Lịch sử khởi nghiệp. Cô khẽ cười khinh bỉ, chỉ vào chiếc áo sơ mi trắng của anh ta rồi nói: “Anh soi gương lại mình xem sao!” Nói xong liền vội vã rời khỏi cổng. Dương Lập Hiếu khó hiểu nhìn xuống ngực áo mình, lập tức mặt đỏ bừng. Chiếc sơ mi trắng đó được may lại từ bao phân bón nhập khẩu, dù đã giặt không biết bao lần, vẫn còn lờ mờ mấy chữ “Ure Nhật Bản sản xuất”. Hắn bối rối gọi với theo bóng lưng cô:

“Đừng cười tôi! Tôi là theo tác phong Diên An đấy! Gian khổ, giản dị…”

Ba

Ngô Nguyệt Cầm dẫm lên con đường làng lầy lội đi về phía trước. Mưa thu nhẹ nhàng vỗ xuống mặt đất, trong không khí lẫn mùi khói củi nồng nặc, đã đến giờ cơm tối.

Cô không quay lại trường học, rẽ chân rời khỏi con đường cũ, bước đi không mục đích.

Cô phát hiện mình lại bước vào con mương hoang phía sau làng. Cô thích lang thang một mình ở đây. Mỗi lần đến, cô như tách khỏi cả thế giới. Cái thế giới này, khiến cô quá mệt mỏi!

Ở đây, vui buồn hờn giận của cô, ngoài núi non và cỏ cây, chẳng ai biết đến. Cô hát ở đây, khóc, gào lên, rồi lại lắng nghe xem núi non sẽ trả lời mình thế nào. Nhưng câu trả lời chỉ luôn là tiếng vọng lại chính âm thanh của cô: một tiếng, rồi một tiếng nữa, xa dần, yếu dần, cuối cùng tan biến trong cõi mênh mông trời đất.

Mấy năm trước, cha cô – Phó viện trưởng Học viện Mỹ thuật tỉnh – bị người ta đẩy từ tầng bốn của phòng biệt giam xuống, rồi bị tuyên bố “tự sát vì sợ tội”. Mẹ cô cũng mới qua đời không lâu vì bệnh tật và dằn vặt. Về cả vật chất lẫn chính trị, cô đều trở thành cô nhi. Năm kia cô thi đại học, đỗ thủ khoa toàn khu, vui mừng được một thời gian. Nhưng rồi vì có Trương Thiết Sinh, mọi thứ lại trở về như cũ. Tổ quốc đang chịu khổ, cô cũng đang chịu khổ. Trái tim đơn độc của cô luôn bị lời đồn ác ý trong xã hội chà đạp một cách tàn nhẫn… Mưa li ti như những sợi chỉ mềm rơi lên vai cô, như có bàn tay vô hình dịu dàng vuốt ve. Bóng tối phủ xuống, mọi thứ đều chìm vào trong đêm. Cỏ ướt vì mưa tỏa mùi thơm ngọt len vào mũi. Chỗ này chỗ kia, chim bay về tổ xao xác vỗ cánh. Cô dạo bước chậm rãi trên con đường quen thuộc. Cô chẳng sợ gì cả: không sợ sói, không sợ ma, không sợ bóng tối.

Cô đã gặp đủ bất hạnh rồi. Còn gì đáng sợ hơn nữa? Cô cứ đi, bâng khuâng ngước nhìn trong đêm tối. Cô luôn muốn nhìn thấy điều gì đó, nhưng chẳng thấy gì. Cô đứng lại, dứt khoát nhắm mắt. Cô sợ nhất là nhớ lại quá khứ, nhưng những hình ảnh quá khứ lại luôn hiện về vào lúc này: ánh mặt trời mùa xuân ấm áp chiếu xuống thảm cỏ xanh mướt, cô tựa vào lòng mẹ, chân gác lên đầu gối cha, vẽ phác họa trên giấy tuyên trong giá vẽ — cành liễu non vàng mướt, mặt hồ xanh trong, chóp tháp trắng lóa… Mưa nặng hạt hơn, bắt đầu có gió. Trong bóng tối, gió và mưa quất rát vào mặt cô đang nóng bừng, quần áo ướt sũng lạnh buốt dính chặt vào người, đau nhức vô cùng. Cô tuyệt vọng hét to vào không trung tối đen: “A— a— a— a—!” Núi non trập trùng trong bóng tối vang vọng lại tiếng cô, kéo dài, kéo dài…

“Tiểu Ngô!”

Một giọng gọi vang lên từ sau lưng. Cột sống cô lạnh toát, theo phản xạ quay phắt lại, căng thẳng hỏi: “Ai đấy?”

“Tôi… Vận Sinh đây. Cô mau về đi! Trời tối thế này, còn mưa nữa…”

Khi cô thực sự nghe rõ đó là giọng của đội trưởng, toàn thân mới thả lỏng ra. “Cầm lấy, đội cái nón rơm của tôi vào.” Vận Sinh trong bóng tối đưa chiếc nón rơm tới, lại một lần nữa van nài như nài nỉ: “Về đi mà…”

Cô nhận lấy nón, lặng lẽ cất bước. Sau đó, phía sau cô vang lên tiếng bước chân “bì bõm, bì bõm”.

Lúc ấy, cô mới chợt nhận ra con mương hoang tối đen này thật đáng sợ, như thể khắp bốn phía đều có những con quỷ nanh vuốt đang rình rập nhảy xổ vào mình. Nhưng cô lại cảm thấy có một sức mạnh đang bảo vệ cô. Chính là tiếng bước chân “bì bõm, bì bõm” phía sau ấy, như tiếng trống trận trừ tà, đầy linh nghiệm. Cái nón rơm ấy cô vẫn chưa đội lên đầu, chỉ nắm chặt trong tay; cô cảm thấy đó không phải là cái nón rơm, mà là một thanh kiếm hộ thân mà Vận Sinh trao cho cô.

Gió mưa càng lúc càng dữ dội, cả đất trời chỉ còn tiếng gió mưa đơn điệu mà hỗn độn. Chẳng mấy chốc, trong các con mương vang lên tiếng nước róc rách. Tiếng sóng ở đoạn sông trước làng cũng đột ngột dâng cao. Cô vừa đi loạng choạng vừa hỏi: “Vận Sinh, sao anh biết tôi ở đây?”

Vận Sinh đi không xa phía sau cô đáp: “Không phải chỉ hôm nay, mỗi lần cô đến mương hoang này tôi đều biết cả. Tôi hay đứng sau cái gò đất nhỏ kia, sợ cô… Tiểu Ngô à, cô tuyệt đối, tuyệt đối đừng nghĩ quẩn đấy nhé! Hôm nay tôi biết bí thư Phùng gọi cô đi. Ông Phùng là người tốt, chỉ có điều tính nóng thôi, cô đừng để bụng…”

Một dòng cảm xúc nóng hổi trào dâng trong lồng ngực Ngô Nguyệt Cầm. Cô nghĩ, trong mấy năm nay, nếu không có chàng trai mộc mạc này và người mẹ hiền hậu của anh quan tâm cô như người ruột thịt, không biết tình cảnh của cô đã tồi tệ đến mức nào! Khi cô ốm, anh ấy chẻ củi, gánh nước giúp cô, mẹ anh thì ngày đêm túc trực bên cô, sắc thuốc, đút cháo… Để cô có điều kiện tiếp tục học, anh chạy vạy khắp nơi nói giúp, cuối cùng giúp cô được dạy học trong đội.

Đã đến đầu làng. Ngô Nguyệt Cầm lau mưa trên mặt, cũng tiện tay lau hai giọt nước mắt ở khóe mắt. Cô đứng lại chờ Vận Sinh tới gần, đưa lại nón cho anh. Trong bóng tối cô không nhìn rõ mặt anh, nhưng cảm nhận được hơi thở thân quen của một người nhà nông. Vận Sinh nói: “Mẹ tôi còn đang ở chỗ cô, tôi phải đến đón bà.”

Ngô Nguyệt Cầm vuốt lại mái tóc ướt đẫm, rồi sánh vai cùng anh đi về phía trường học.

Mẹ Vận Sinh đang ngồi thẫn thờ bên giường cô, thấy họ về, khuôn mặt đầy nếp nhăn liền nở rộ nụ cười, môi run run như muốn nói gì đó. Nhưng cuối cùng không nói ra lời, chỉ đưa tay chỉ vào mâm bánh bột mì trắng và bát cháo gạo nóng hổi trên bếp, nói: “Mau ăn đi cho nóng, chúng tôi về đây.”

Ngô Nguyệt Cầm lấy ô treo trên tường xuống, rồi với tay lấy đèn pin bên cạnh gối, đưa cho Vận Sinh. Khi Vận Sinh nhận lấy hai món đó, cô nhìn anh một cách cảm kích. Cô thấy anh thân thương vô cùng: đôi mày rậm đen bóng, khuôn mặt đỏ au, thân hình rắn rỏi cân đối, và quan trọng nhất – anh có một tấm lòng quá đẹp!

Cô tiễn hai mẹ con ra tận cổng trường. Mẹ Vận Sinh vừa đi, vừa trong bóng tối dặn dò: “Cô về nhanh ăn cho nóng nhé…”

Ngô Nguyệt Cầm quay lại phòng, cài then cửa, ngã sấp xuống giường khóc òa — nhưng không phải vì đau khổ.

Khóc xong, cô thay bộ quần áo khô, đứng trước gương cẩn thận chải lại mái tóc. Bao nhiêu năm rồi, cô mới lần đầu tiên phát hiện ra: mình vẫn còn trẻ, và còn xinh đẹp nữa.

Cô ăn hết chỗ bánh nướng thơm phức và bát cháo, rồi gỡ đàn violon từ trên tường xuống, tràn đầy sức sống kéo đàn lên. Tiếng đàn hòa cùng tiếng gió mưa ngoài cửa sổ, khiến đêm khuya tĩnh mịch trở nên đầy sôi động và nhiệt huyết.

Bốn

Không lâu sau khi mắng Ngô Nguyệt Cầm, Phùng Quốc Bân đã gặp vận xui. Không biết ai trong công xã, nhân danh “quần chúng cách mạng”, viết một bức thư nặc danh gửi lên địa ủy, tố cáo ông chống lại quyết định của địa ủy, nói rằng ở công xã Nam Mã Hà không học tập “kinh nghiệm Hác Nhĩ Tháp”, không thực hiện “đại hội xã hội chủ nghĩa”; rằng chợ tự do ở công xã không những không bị dẹp mà còn hoạt động rầm rộ hơn; rằng các hoạt động tư bản chủ nghĩa tràn lan khắp nơi. Bức thư kết luận dứt khoát: công xã này đã trở thành một “vương quốc tư bản chủ nghĩa” chính hiệu, mà “quốc vương” của vương quốc đó chính là Phùng Quốc Bân.

Ngay ngày hôm sau khi nhận được thư, địa ủy lập tức cử tổ công tác đến, không thông báo với huyện ủy mà trực tiếp tới công xã Nam Mã Hà. Đúng lúc hôm ấy công xã có phiên chợ, lập tức xác nhận nội dung thư nặc danh. Tổ công tác ngay lập tức thay mặt địa ủy ra lệnh đình chỉ công tác Phùng Quốc Bân để kiểm điểm, sau đó mới thông báo cho huyện ủy.

“‘Hắc Sát Thần’ không sợ mấy trò đó đâu!” Ông vốn là người sai thì lặng lẽ sửa trong im lặng; huống chi lần này ông cho rằng mình chẳng sai, cớ gì phải đứng giữa hội nghị lớn mà kiểm điểm?

Trong hội nghị toàn thể cán bộ công xã do tổ công tác triệu tập, ông không kiểm điểm, cũng không biện hộ; không nói một lời, chỉ hút hết điếu thuốc lào này đến điếu khác. Tổ công tác không có cách gì, đành phải quay về địa ủy báo cáo.

Bị đình chỉ công tác, ông chẳng buồn để tâm. Ăn còn nhiều hơn trước, ngủ thì ngáy như sấm. Hằng ngày vác cuốc đi tham gia lao động với đại đội Nam Mã Hà. Việc của công xã ông vẫn can thiệp như cũ. Ông vẫn là người cầm trịch ở đây!

Ngay trong thời điểm đó, ông lại nghe thấy một chuyện về Ngô Nguyệt Cầm, vẫn là do Dương Lập Hiếu báo. Dương nói: Ngô Nguyệt Cầm gần đây càng lúc càng quá đáng, dám có quan hệ mờ ám với đội trưởng Vận Sinh đội ba Nam Mã Hà; giờ cả công xã đều xì xào bàn tán, ảnh hưởng rất xấu.

Phùng Quốc Bân nghe xong thì cực kỳ kinh ngạc. Thực ra, qua lần nói chuyện trước, hình ảnh cô gái này trong lòng ông đã thay đổi phần nào, đặc biệt là tính cách không chịu khuất phục của cô để lại ấn tượng rất tốt. Dù ông không nói ra, nhưng ông thầm tán thưởng điều đó. Không ngờ giờ lại xảy ra chuyện thế này!

Giờ đây, ông lờ mờ cảm thấy, trước kia mình đã quá thiếu quan tâm đến cô gái này. Không chỉ là thiếu — thực tế là chưa từng quan tâm. Giờ ông mới thật sự suy nghĩ nghiêm túc: cô gái trẻ đang sống trên mảnh đất mà ông phụ trách này, số phận và hoàn cảnh bi đát biết bao! Không chỗ dựa, tài năng đầy mình, vậy mà chẳng đi đâu được, bao năm qua bị giam hãm trong cái làng heo hút này; tuổi ngoài hai mươi, đến chuyện kết hôn cũng chẳng thể tính. Gặp phải vận mệnh như vậy, không chừng cũng có thể khiến người ta sa ngã. Ông nghĩ, nếu cô gái này thật sự sa ngã, thì bản thân ông cũng có trách nhiệm. Trước đây ông có cơ hội giúp cô phần nào, nhưng ông đã không làm. Nghĩ đến việc mình lại thờ ơ với một người bất hạnh như thế, ông thấy vô cùng day dứt. Cho nên, dù bản thân cũng đang gặp chuyện, ông vẫn quyết định phải nói chuyện với cô một lần. Lần này ông không định gọi cô lên công xã, mà đích thân đến tìm, điều đó cũng chứa đựng một phần ý xin lỗi.

Hôm ấy, ông từ công trường đắp đập Nam Mã Hà trở về, người đầy mùi đất, vội vàng xới ăn bát cơm đậu đỏ khô mà người nấu ăn để lại, mặt còn chưa rửa đã vội vã đi đến trường tiểu học Nam Mã Hà.

Đã là lúc lên đèn, bầu trời thu đêm trong trẻo, sao mọc từng đợt từng đợt. Ông đi bộ, hai tay khoanh sau lưng, bước chân vì mệt mỏi mà lười nhác, không nói một lời. Trên con đường làng này, ông cũng ngửi được hương lúa chín trong đồng. Vị “bí thư bị đình chỉ” này âm thầm cảm thấy vui: mùa này chắc chắn sẽ được mùa. Vì điều đó, những người dân còng lưng gập gối kia đã chịu bao nhọc nhằn! Còn ông, mồ hôi cũng chẳng ít rơi, gánh thêm bao áp lực chính trị nữa! Nhưng ông nghĩ: chỉ cần dân có thóc đầy kho, ông có sống chết cũng thấy xứng đáng. Vừa đi ông vừa tính toán: chặng tiếp theo là phải chống lại “thu mua quá mức”. Ông sẽ nộp đủ lương thực cho nhà nước, nhưng nếu móc đến bữa cơm trong bát dân, thì dù có đập nát đầu ông cũng không xong!

“Không xong đâu!” Nghĩ vậy, ông đột nhiên hét lên một câu vào rặng táo trong bóng đêm. Ông hoàn toàn quên mất mình giờ là “cán bộ bị đình chỉ”, có khi còn bị cách chức, mà có gây chuyện cũng không tới lượt mình nữa!

Khi đến cổng trường tiểu học, ông mới nhớ ra đêm nay đến để làm gì — ông muốn có một cuộc nói chuyện đầy quan tâm thực sự với Ngô Nguyệt Cầm. Ông muốn nói với cô: “Phải tranh đấu! Dù gặp vận rủi cỡ nào cũng không được sa ngã! Phải giữ mình trong sạch!” Ông bước vào sân trường, thấy một cửa sổ còn sáng đèn, liền đoán chắc đó là chỗ Ngô Nguyệt Cầm ở, vì giáo viên trong làng đều về nhà.

Khi đi đến giữa sân, ông đứng khựng lại, vì nghe thấy trong phòng có hai người đang trò chuyện, giọng khá to — là Ngô Nguyệt Cầm và Vận Sinh.

Lòng ông trùng xuống. Ban đầu ông định quay người rời đi, nhưng nghe thấy hai người đó nhắc đến tên mình, ông liền đứng lại nghe.

“… chắc chắn lại là tin đồn do Dương Lập Hiếu dựng chuyện! Giờ cả công xã đang bàn tán về hai chúng ta đấy. Bí thư Phùng có khi cũng biết rồi. Nếu không phải ông ấy dạo này cũng đang bị hại oan, chắc chắn đã gọi anh lên công xã mà mắng một trận.”

Đó là giọng của Vận Sinh.

Ngô Nguyệt Cầm lập tức lên tiếng:

“Em không sợ! Nếu Bí thư Phùng mà can thiệp vào tình yêu chính đáng của người khác, thì ông ấy đúng là quá đáng! Em nghĩ ông ấy sẽ không làm vậy đâu! Còn như Dương Lập Hiếu đồn đại chuyện của chúng ta, thì chúng ta sống ngay thẳng, chẳng sợ ma gõ cửa lúc nửa đêm… Vận Sinh à, anh nói một câu đi! Anh xem bây giờ em không có ai nương tựa. Em còn có thể trông cậy vào ai để cứu vớt mình nữa? Chỉ có anh và mẹ anh là người thân thiết nhất của em. Em yêu anh không phải vì điều gì khác. Chỉ vì tấm lòng tốt của anh thôi. Anh đồng ý với em đi! Dù sống dù chết, chúng ta hãy cùng sống với nhau! Em không biết may vá, nhưng em chịu khổ được! Em bằng lòng chịu khổ chịu cực cả đời với anh…”

Ngoài sân, Phùng Quốc Bân nghe những lời ấy, xúc động mạnh mẽ. Ông chợt cảm thấy, trước nay mình không hiểu gì về cô gái này cả! Nhớ lại trước đây từng đối xử thô bạo với cô, dưới ánh sao, ông cúi thấp cái đầu lấm tấm lông của mình đầy hổ thẹn.

Tiếng nói chuyện trong nhà lại vang lên. Ông gắng kiềm chế cảm xúc hỗn loạn, tiếp tục lắng nghe.

Giọng của Vận Sinh:

“Tiểu Ngô! Tấm lòng của em, anh hiểu cả. Nhưng anh không thể như vậy được! Anh chỉ là một anh nông dân quê mùa, chỉ học qua vài buổi học sơ sài. Cuộc sống của anh chỉ xoay quanh cái vùng đất quê mùa này thôi! Em là người có học, nên làm được việc lớn hơn, không nên cả đời bị giam hãm ở nơi thôn dã Nam Mã Hà này! Rồi đất nước sẽ có ngày cần em làm những việc xứng đáng với năng lực của em! Nếu em cưới anh thì chẳng khác gì anh hại em. Bây giờ cả công xã đang đồn đại về chuyện của anh với em, anh với mẹ anh cũng đã khóc mấy lần vì chuyện này. Vài hôm trước, mẹ con anh bàn bạc, nhờ cậu tôi ở làng bên mai mối cho một người vợ, hôm qua nhà gái đã đến, chúng tôi đã đính hôn rồi. Còn chuẩn bị chút rượu thịt, ngày mai mời một số người ở công xã và làng ăn uống, coi như để dập tắt những lời đồn thổi.

Cô đã chịu nhiều ấm ức rồi, chẳng thể vì tôi mà chịu thêm nữa!”

Ngay sau đó, chỉ nghe thấy tiếng Ngô Nguyệt Cầm nức nở như một đứa trẻ không còn kiềm chế được…

Máu trong người Phùng Quốc Bân bốc thẳng lên đầu. Ông đột nhiên cảm thấy choáng váng. Ông loạng choạng đi đến dưới gốc cây hòe già giữa sân, dựa khuôn mặt đen sẫm vào thân cây lạnh và sần sùi. Hai trái tim còn trẻ và trong sáng ấy, khiến sống mũi ông cay cay.

Trong nhà, tiếng khóc của Ngô Nguyệt Cầm ngừng lại. Cô thì thầm nói: “Vận Sinh, anh thật tốt. Anh tốt lắm, Vận Sinh! Em sẽ coi anh như anh ruột của em; mẹ anh chính là mẹ ruột của em, em là con gái ruột của bà, là em gái ruột của anh… ruột thịt đấy…”

Lúc này, Vận Sinh cũng bật khóc. Dù tiếng khóc của chàng trai có kìm nén, nhưng vẫn nghe ra được từng tiếng thô ráp phát ra từ tận đáy lòng. Phùng Quốc Bân bước vội bằng đôi chân ngắn thô của mình, rời khỏi sân trường. Cơ mặt ông căng cứng, vết sẹo trên má chuyển sang màu tím đỏ. Dáng ông giống như một con bò già đang bảo vệ con, tức giận vô cùng. Ông cảm thấy xã hội này có những kẻ khốn nạn đang hại mấy đứa trẻ này! Nếu giờ có thể tóm được bọn đó, ông nhất định sẽ dùng bàn tay từng cầm cuốc sắt, bóp gãy cổ bọn chúng! Đồng thời ông cũng nghĩ đến chuyện, trong lúc mấy đứa trẻ này chịu đày đọa, ông lại chẳng giúp được gì, lòng ông đau như dao cắt!

“Mẹ nó chứ!” Ông đi đến khúc quanh con sông, chửi một câu về phía ngọn núi dưới ánh trăng. Rồi như một kẻ phát cuồng, ông nhặt một tảng đá lớn bên đường, “rầm” một tiếng, ném xuống một vũng nước sâu bên dưới.

Ông dùng tay áo lau những giọt nước văng lên mặt, sải bước về phía công xã.

Phùng Quốc Bân để lại một mảnh giấy trên bàn làm việc, cửa cũng không khóa, nhảy lên xe đạp phóng thẳng đến huyện thành.

Hai tiếng sau, ông xuất hiện trong văn phòng của Bí thư Huyện ủy Trương Hoa.

Bí thư huyện đang trải chăn, hình như chuẩn bị đi ngủ. Phùng Quốc Bân đột ngột đến khiến ông giật mình. Ông sững người một lát, rồi bật cười ra đón:

“Trời ơi! Cái ông này! Nửa đêm lù lù như con gấu mò tới, làm người ta phát khiếp! Sao thế, bận đến độ không kịp cắt tóc hả?” Phùng Quốc Bân nhe răng, coi như đáp lại câu đùa ấy. Ông cầm bình nước nóng, rót đầy vào nửa chén trà còn lại của Bí thư rồi ngửa cổ uống cạn. Trên mép còn dính một mảnh lá trà.

Trương Hoa đưa hộp kẹo ra mời. Ông đưa tay lấy hai viên, vụng về bóc vỏ, nhét cả hai viên vào miệng, ngồi phịch xuống ghế sô pha nhai lấy nhai để, trông cực kỳ mệt mỏi, chưa muốn nói gì.

Trương Hoa mỉm cười nhìn ông, ngồi trên ghế sau bàn làm việc. Bí thư Huyện ủy người cao to, mặc bộ đồ rộng thùng thình. Tóc chải ngược bóng lộn; trán rộng sáng bóng dưới ánh đèn. Ông có vẻ thư thái, mang dáng vẻ của một học giả. Chỉ có làn da rám nắng cho thấy ông là người lâu năm làm công tác nông thôn. Ông nhìn Phùng Quốc Bân đầy thân thiết rồi nói:

“Chắc đến vì chuyện bị đình chỉ công tác phải không? Đúng là 'Hắc Sát Thần'! Thông báo của địa ủy, mười bảy công xã không ai dám phản đối, mỗi ông dám chống lại! Thế nào, giờ chịu không nổi rồi hả?” Bí thư đứng dậy, châm một điếu thuốc, đi vài bước rồi đứng lại, nghiêm túc nói: “Thực ra chuyện này không có gì to tát! Dĩ nhiên, địa ủy đã ra văn bản, tôi không thể lại ra văn bản đối lập, đây là vấn đề nguyên tắc tổ chức. Nhưng thật lòng mà nói, tôi ước gì cả mười tám công xã đều dám như ông! Cái trò gì thế! Tay chân nông dân đã bị trói đủ rồi, ngay cả việc đi chợ cũng bị cấm cản, quá đáng thật! Ông đừng lo, tôi đã nói dối với địa ủy rồi, bảo do tôi phê chuẩn để công xã ông giữ nguyên tình hình, nếu cần đình chỉ, thì đình chỉ tôi trước!”

Phùng Quốc Bân dừng nhai. Ông nhìn Bí thư Huyện ủy bằng ánh mắt sâu xa, rồi nuốt trọn kẹo trong miệng. Ông rút điếu thuốc lào ra châm lửa, nhả một hơi dài rồi nói: “Tôi không đến vì chuyện của mình. Tôi không sợ bị đình chỉ! Cùng lắm là mất cái mũ quan, cây cuốc sắt của tôi chắc không ai giật nổi! Hôm nay tôi đến vì chuyện của Ngô Nguyệt Cầm.”

Trương Hoa hình như chưa nhớ ra cái tên lạ đó, suy nghĩ một lúc mới nói: “À, cô gái trí thức nghịch ngợm ở công xã các ông à? Cũng có chút tiếng tăm. Cô ta lại gây chuyện gì nữa?”

Phùng Quốc Bân thở dài:

“Chúng ta không hiểu cô ấy. Đây là một thanh niên xuất sắc. Tôi phục ông, cấp dưới ông gặp chuyện, ông lập tức lo cho vận mệnh của họ. Tôi thì lại thiếu điều đó. Tay chân thô vụng, chỉ lo công việc, mà không quan tâm đến đồng chí, đến vận mệnh của họ… Chi tiết về Ngô Nguyệt Cầm tôi không nói nữa, kỳ thi đại học năm nay đã kết thúc, nhưng trường sư phạm khu vẫn đang tuyển, ông có thể viết cho Sở Văn hóa Giáo dục một giấy giới thiệu, không cần ông đi, để tôi mang đến gặp họ, nhờ họ giúp cô ấy vào trường. Cô ấy có tài năng, phẩm hạnh đoan chính, bị kẹt sáu năm trời trong làng quê nghèo… Chúng ta đang lãng phí nhân tài như thế đó!”

Trương Hoa lắng nghe chăm chú. Chưa bao giờ thấy “Hắc Sát Thần” nói chuyện dịu dàng đến vậy.

Bí thư không hỏi thêm lý do, suy nghĩ một lát rồi nhanh chóng viết giấy giới thiệu đưa cho ông.

Phùng Quốc Bân nhận lấy, đứng dậy ngay. Trương Hoa mời ngồi lại cũng không chịu. Biết tính ông cố chấp, Bí thư cũng không ép, chỉ vòng tay ôm lấy vai ông một cách thân mật, tiễn ra tận cổng. Trên đường đi, Bí thư hỏi còn chuyện gì quan trọng muốn nói không. Phùng Quốc Bân ngẩng đầu, nghiêm khắc nhìn ông nói:

“Quan trọng nhất là phải chặn cái ‘thu mua quá mức’ ở trên huyện lại! Mấy ông lớn ở trên bị lú rồi, không phải do dân nuôi sao? Định đẩy dân tới chỗ chết à!”

Lời nói thô nhưng chí lý khiến Bí thư Huyện ủy bật cười lớn. Ông vỗ vào vai sắt của Phùng Quốc Bân, nói: “Nhìn ông ngốc nghếch thế mà lại trúng ngay trọng điểm! Tôi cũng nghĩ như vậy. Nhưng này, lão Phùng! Ông không thể lúc nào cũng đứng về phía nông dân đâu nhé! Đây là tật xấu của ông! Đừng quên ông là đảng viên cộng sản!”

Phùng Quốc Bân cười khà khà trong vòng tay Bí thư, cười ngây thơ như một đứa trẻ.

 

Năm

Sau trận xúc động mạnh mẽ của đêm qua, nội tâm Ngô Nguyệt Cầm trở nên bình thản. Mọi thứ ở cô dường như vẫn như cũ, nhưng về tinh thần, cô đã trải qua một cuộc rửa tội thiêng liêng. Từ Vận Sinh và mẹ của anh, cô đã nhìn thấy phẩm chất cao quý của nhân dân lao động – những phẩm chất không một thế lực ác độc nào có thể phá vỡ hay bóp méo. Những con người tay lấm chân bùn ấy, chính là hình mẫu cho đạo làm người! Cô không muốn oán trách sự bất công của cuộc đời nữa, mà quyết tâm sống nghiêm túc trong hoàn cảnh bất công ấy, để không thẹn với mảnh đất và quê hương đã nuôi dưỡng mình. Cô muốn đền đáp tấm ân tình này suốt đời!

Dường như cô bỗng trở nên già dặn. Đôi mắt trong sáng như làn nước mùa xuân bỗng chốc trở nên sâu thẳm như hồ thu. Cô âm thầm nhét chiếc “quần kèn” mà mình đã may lấy một cách tùy tiện vì chán nản cô đơn xuống đáy rương, thay bằng bộ đồng phục học sinh màu xanh đã bạc trắng vì giặt quá nhiều.

Sáng sớm, cô đi gánh nước bên giếng. Dương Lập Hiếu chẳng biết từ đâu chui ra, gần như hét vào mặt cô:

“Này, Tiểu Ngô! Cô biết không, Phùng Quốc Bân bị sập bẫy vụ chợ tự do ở công xã rồi! Địa ủy đã đình chỉ công tác của ổng, bắt ổng kiểm điểm mà ổng không chịu, tổ công tác lại báo cáo lên! Ổng hoảng quá, tối qua vội vã đạp xe thẳng lên huyện, chắc là bám lấy chân Trương Hoa rồi! Ha, còn để lại tờ giấy bảo sáng nay về nữa! Xem kìa, hoảng loạn đến thế đấy! Hôm trước chẳng phải còn trừng mắt mắng cô sao? Giờ đến lượt người ta mắng lại ổng rồi!”

Ngô Nguyệt Cầm thấy anh ta vui sướng trước nỗi bất hạnh của người khác mà phẫn nộ trong lòng. Thường ngày chẳng phải rất cung kính, nịnh bợ Bí thư Phùng đó sao? Nay ông gặp chuyện, lại lộ rõ mặt thật thế này!

Dương Lập Hiếu tưởng cô sẽ cười tươi nghe tin đó, không ngờ lại bị cô lườm với ánh mắt ghê tởm. Anh ta ngượng ngùng, lúng túng rút lui.

Ngô Nguyệt Cầm cắn môi, ngẩn ngơ đứng bên giếng, quên cả gánh nước. Mấy hôm trước, cô đã nghe tin về tình hình của Phùng Quốc Bân. Khi đó, cô nghĩ ông là người cứng rắn, không dễ khuất phục, người ta không làm gì được ông. Nhưng giờ nghe tin ông cũng lo lắng, đêm hôm vội vã lên huyện, cô rất ngạc nhiên.

Lần trước, dù bị ông quở trách, cô không hề oán giận. Ngược lại, sau khi nghiền ngẫm, cô bắt đầu kính trọng ông. Dù ấn tượng ban đầu không tốt, nhưng cô cảm nhận rõ ông là người thẳng thắn, chân thành. Cô thích những người có tính cách như vậy – trước mặt họ, mình có thể thổ lộ mọi điều.

Cô lại nghĩ đến con người ấy – suốt ngày đêm làm việc vì dân, như một con bò già cứng đầu và cần mẫn, phải gồng mình chống chọi đủ loại áp lực. Giờ ông gặp chuyện, không phải vì lợi ích cá nhân – người vì mình mà gặp nạn thì đáng đời! Ông chịu đòn vì dân cả công xã. Ông vì mọi người mà khổ. Nay ông lại lo lắng như vậy, chứng tỏ chuyện thật sự nghiêm trọng.

Không hiểu sao, cô cảm thấy mình nên đến gặp ông ngay. Lần trước cô đã quá bất lịch sự. Cô khát khao được xin lỗi ông, và muốn an ủi, trấn an ông: “Đừng lo! Nhân dân đứng về phía ông!” Sau khi ăn sáng, cô chờ thêm một lúc, đoán chắc ông đã từ huyện trở về, bèn vội vàng đến công xã.

Nhưng cô đến nơi thì không thấy ông đâu. Phải chăng sự việc nghiêm trọng thật?

Cô lo lắng bước ra khỏi công xã, không kìm được quay đầu nhìn về phía con đường dẫn lên huyện. Không hiểu sao, cô cứ mong được gặp ông ngay lập tức, muốn nói vài lời an ủi, như thể mấy câu nói ấy sẽ cứu ông khỏi tai họa.

Cô cứ thế đi dọc theo con đường. Trẻ con một cách ngốc nghếch, cô nghĩ: “Nếu mình đá hòn sỏi dưới chân rơi trúng cái hố nhỏ phía trước, thì ông sẽ trở về ngay; nếu không trúng, hôm nay ông sẽ không về.” Thế là, cô hồi hộp đá hòn sỏi – thật giống như số phận của ông nằm trong hòn sỏi đó vậy.

Hòn sỏi không vào hố. Cô thở dài, chuẩn bị quay về, thì thấy từ khúc ngoặt phía xa hiện ra một chiếc xe đạp. Cô hồi hộp nhìn kỹ, rồi nở nụ cười – là ông về thật! Cô nghĩ, hóa ra mình đoán sai rồi, lẽ ra phải nghĩ rằng: “Nếu đá trượt thì ông sẽ về ngay.”

Phùng Quốc Bân mồ hôi nhễ nhại thấy Ngô Nguyệt Cầm, nhảy khỏi xe, ngạc nhiên và vui mừng hỏi:

“Cô làm gì ở đây thế?”

Ngô Nguyệt Cầm ngượng ngùng cười, thẳng thắn nói: “Cháu đợi chú!”

“Có việc gì à?” Phùng Quốc Bân dựng xe, hỏi.

“Không. Bí thư Phùng, cháu chỉ muốn… chú đừng lo lắng nữa! Chú không sai! Chú là người tốt! Chú cứ yên tâm! Chú…” Những điều cô chuẩn bị sẵn trong đầu, lúc này chẳng biết nói thế nào, cô còn quên cả chuyện phải xin lỗi ông vì lần trước.

Nhưng Phùng Quốc Bân qua những câu nói dồn dập, đã cảm nhận được trọn vẹn tấm lòng chân thành của cô gái này. Ông lau mồ hôi trên mặt, nhìn cô bằng ánh mắt ấm áp, trong đôi mắt từng trải ẩm ướt. Ông cảm động nghĩ: “Cô gái này cần được an ủi đến vậy… mà lại đang an ủi người khác.”

Ông suy nghĩ một chút rồi nói: “Cô về nhà chuẩn bị nhanh đi. Đến trường sư phạm khu mà học. Lần này tôi lên huyện, là để lo chuyện đó cho cô.”

Khuôn mặt Ngô Nguyệt Cầm tái đi. Tin vui bất ngờ ấy như ngọn lửa bùng cháy trong đầu cô! Mấy năm qua, ai đã từng báo cho cô một tin tốt như thế? Đến nằm mơ cũng không dám nghĩ có ngày như vậy! Cô đứng sững một lúc, rồi quay đi, hai tay ôm mặt khóc nức nở.

Phùng Quốc Bân nhìn đôi vai run rẩy của cô, đưa tay lau khóe mắt, lặng lẽ đưa ánh mắt về phía những dãy núi xa xa, xanh xen vàng.

Ngô Nguyệt Cầm quay lại, hạ tay khỏi mặt, nói một cách kiên quyết:

“Không! Chú Phùng, cháu không đi! Cháu thấy rõ tấm lòng chân thành và tốt đẹp của chú! Chính vì thế, cháu không muốn để chú bị liên lụy vì cháu! Giờ chú đang khó khăn, những kẻ xấu bụng sẽ vin vào chuyện này để nói xấu chú… Hơn nữa, cháu không muốn đi học bằng cách này, để cải thiện số phận; cháu muốn dùng chính đôi tay, trái tim và nỗ lực của mình để giành lấy tương lai! Xin chú hãy đồng ý với cháu! Cháu đã quyết rồi.”

Phùng Quốc Bân nghe xong lời bày tỏ đầy xúc động của cô, gương mặt ông trở nên nghiêm nghị. Ông khoanh tay sau lưng, đi vài vòng trên đường, rồi đứng lại, nhìn khuôn mặt đầy chờ đợi ấy, nói:

“Nếu cô không đi vì lý do đầu tiên thì không cần lo; nếu là vì lý do sau, tôi không có gì để nói. Nhưng tôi phải nói với cô, cô bé à, tôi thật lòng muốn giúp cô, để chuộc lại những lỗi lầm không thể tha thứ trước kia. Nhưng tôi cũng rất vui khi nghe những lời cô vừa nói! Phải, một người nghĩ được như vậy, tức là đã thực sự bước chân vào con đường của cuộc sống!”

“Chú Phùng, cháu sẽ nhớ những lời chú nói. Dù sao cháu cũng không đi đâu. Chú hãy đồng ý với cháu đi!”

Phùng Quốc Bân nở nụ cười hài lòng như người cha nhìn con mình, nói:

“Thôi được! Ta về thôi.”

Ông dắt xe, cô bước bên cạnh. Một già một trẻ, sánh bước dưới ánh mặt trời đang lên, đi về công xã. Cánh đồng mùa thu hiện ra trước mắt họ rực rỡ sắc màu. Những thành quả tưới đẫm bằng mồ hôi đã chín – mùa gặt đang đến gần!
 

Hai năm sau — năm 1977.

Lại là một mùa thu hoạch nữa. Ngô Nguyệt Cầm với thành tích xuất sắc đã thi đậu vào một trường đại học kỹ thuật nổi tiếng ở thủ đô. Cùng lúc đó, Phùng Quốc Bân cũng được đề bạt làm Phó Chủ nhiệm Ủy ban Cách mạng huyện. Thật ra, quyết định điều động ông đã được ban hành từ trước, nhưng ông cứ chần chừ mãi không làm thủ tục — ông muốn chờ Ngô Nguyệt Cầm.

Đó là một buổi sáng trong vắt, ánh nắng vàng rực rỡ chiếu sáng khắp cánh đồng đầy màu sắc. Người dân trong sân công xã vây quanh để tiễn Ngô Nguyệt Cầm sắp lên đường. Vận Sinh, giờ đã làm cha, phấn khích ngồi trên buồng lái máy kéo — anh muốn đích thân đưa Ngô Nguyệt Cầm ra bến xe huyện. Hầu như cả làng đều đến tiễn cô. Những người vợ, các bà mẹ già tranh nhau nắm tay cô, vuốt ve cô. Học sinh trong trường bịn rịn không muốn rời xa cô giáo Ngô, đứa nào đứa nấy mắt đỏ hoe, nước mắt lưng tròng.

Ngô Nguyệt Cầm ôm hôn đứa bé trong vòng tay vợ của Vận Sinh, rồi tựa vào ngực mẹ Vận Sinh mà òa khóc. Mẹ Vận Sinh vuốt ve mái tóc cô, nước mắt cũng tuôn như suối, chẳng khác gì chuỗi hạt đứt dây.

Phùng Quốc Bân không chen vào được đám đông, đứng trên bậc cửa, liên tục rít thuốc từ chiếc điếu cày, tay run run.

Ngô Nguyệt Cầm thấy ông, lập tức chạy nhanh lại.

Cô đứng trước mặt ông, nước mắt lăn trên má, nhưng nụ cười vẫn rạng rỡ. Cô lấy từ trong cặp sách màu vàng ra một cuộn giấy được bọc cẩn thận, hai tay đưa lên trước mặt ông, nói:

“Chú Phùng, cái này là quà cháu tặng chú làm kỷ niệm! Chú còn nhớ bài đồng dao cháu đọc cho chú nghe hai năm trước không? Nhất định chú còn nhớ! Cháu đã vẽ bức tranh này dựa theo ý nghĩa của bài hát đó. Cháu lâu lắm không vẽ, tay nghề vụng về lắm, vẽ không đẹp, mong chú đừng chê. Đây là chút lòng thành của cháu.”

Phùng Quốc Bân nhận lấy cuộn tranh, môi mấp máy như muốn nói gì, nhưng lại chẳng thốt nên lời. Ông nhìn cô bằng ánh mắt đầy yêu thương, như một người cha dặn dò đứa con chuẩn bị đi xa:

“Trên đường nhớ cẩn thận, đừng để cảm lạnh. Tới Bắc Kinh rồi nhớ viết thư cho tôi đấy nhé.”

“Nhất định rồi.”

“Được, tạm biệt.”

Ông đưa bàn tay to lớn ra bắt lấy tay cô, rồi lập tức quay người trở về phòng. Ngô Nguyệt Cầm đoán: chắc ông không muốn tận mắt nhìn thấy cô rời đi — điều này cũng thể hiện rõ tính cách đặc biệt của ông! Cô dừng lại một chút, nhìn thật sâu vào căn phòng nơi ông sống, rồi chạy nhanh về phía chiếc máy kéo.

Phùng Quốc Bân trở vào phòng, tay chắp sau lưng, đứng lặng trước cửa sổ. Ông nghe thấy tiếng máy kéo nổ, rồ lên, rồi xa dần, xa mãi…

Lúc này, ông mở bức tranh ra, cẩn thận dán nó lên cạnh bàn làm việc, rồi lùi lại vài bước, châm một điếu thuốc, lặng lẽ ngắm bức họa: cây thông xanh sừng sững đứng giữa trời xanh mây trắng; dưới gốc cây là một bông hoa nhỏ đỏ rực đang nở rộ. Bên trái bức tranh, nét chữ thảo uyển chuyển viết dọc một hàng: Thông xanh và hoa đỏ nhỏ.