NGƯỜI VIẾT PHẢI CÓ LÒNG TỰ TRỌNG, NGƯỜI ĐỌC ĐỪNG HỌC ĐÒI VỊ THA
Trong những ngày qua, cộng động tác giả sử dụng Wattpad tại Việt Nam trở nên nóng hơn bao giờ hết trước thông tin tác giả Pê Tê – một trong số các tác giả có lượng theo dõi tương đối lớn tại Wattpad hiện nay – có hành vi sao chép trái phép một số câu văn từ nhiều tác phẩm khác. Cũng từ vụ việc của Pê Tê, ngay trên trang VN Wattpad Confession đã nổ ra rất nhiều tranh cãi xung quanh vấn nạn đạo văn tại Wattpad, làm dấy lên câu hỏi về nhận thức của các tác giả Wattpad trước vấn đề “đạo văn”.
Trước tiên, khái niệm đạo văn (plagiarism) được từ điển Oxford Advanced Learner Dictionary of Current Engish định nghĩa “Là hành động sao chép ý tưởng hoặc kết quả, thành quả nghiên cứu của người khác và coi như đó là của mình.” Ý tưởng ở đây, khi áp dụng vào lĩnh vực văn học, sáng tác nghệ thuật, có thể hiểu là nội dung tác phẩm, câu từ diễn đạt,... Vậy, thể theo định nghĩa này, có thể so sánh trùng lặp giữa các văn bản hay tác phẩm với nhau cũng như thời điểm công khai tác phẩm để xem xét, đánh giá tác giả có hành vi đạo văn hay không.
Quay trở lại trường hợp của Pê Tê, đây hoàn toàn không phải là lần đầu cộng đồng tác giả Wattpad tại Việt Nam được chứng kiến việc phanh phui một tác giả có hành vi đạo văn. Trước Pê Tê, Wattpad đã có Mio – tác giả được giải Wattys 2016 – với vụ đạo nội dung từ tác phẩm truyện tranh Skip Beats của Nhật Bản; hoặc rộng hơn, ở quy mô xuất bản vào năm 2016, là tác giả Lê Ngọc Linh với tác phẩm tiểu thuyết lãng mạn có yếu tố lịch sử Thành Kỳ Ý và nhà thơ kiêm đạo diễn Phan Huyền Thư. Việc bóc trần hàng loạt các tác giả có hành vi đạo văn, từ online đến đời thực phần nhiều đã thúc đẩy tác giả ở Wattpad nói chung hình thành ý thức ở mức độ nhất định đối với vấn đề này. Song, dường như đâu đó vẫn có những người dùng hay thậm chí là chính tác giả xem nhẹ mức độ nghiêm trọng của hành vi đạo văn.
MỘT GÓC NHÌN KỲ KHÔI
Thái độ xem nhẹ này có thể lý giải là bắt nguồn từ nhận thức sai lệch về “đạo văn” cũng như tác hại của “đạo văn”. Điển hình, trong vụ việc Pê Tê có dấu hiệu đạo văn, không ít ý kiến bênh vực cho rằng sự trùng lặp giữa các câu văn chỉ là trích dẫn thông thường, hoặc là lỗi vô ý do tham khảo chưa đúng cách gây ra. Thậm chi, những ý kiến bênh vực còn phê phán thái độ phản đối gay gắt của cộng đồng tác giả Wattpad đối với Pê Tê, quy kết thái độ đó bắt nguồn từ sự đố kỵ. Một logic rất khó hiểu khi đem mức độ phổ biến của một người thành cái cớ để bỏ qua mọi ý kiến trái chiều, đảo trắng thay đen như vậy. Đạo văn chưa bao giờ là một hành động vô ý hay sơ suất, bởi khi gõ những dòng văn bản của mình, tác giả chắc chắn phải ý thức được mình đang viết gì. Đó là còn chưa kể đến việc nhờ vào các tác phẩm của mình, Pê Tê đã và đang có rất nhiều người theo dõi, ủng hộ. Liệu có công bằng không khi ở Wattpad, rất nhiều tác giả viết lách nghiêm túc, ý thức được sự sai trái của hành vi đạo văn lại bị mỉa mai, bóp méo thành đố kỵ với một cây viết ăn cắp trắng trợn chỉ vì lượng theo dõi ít hơn hay tác phẩm được ít view/vote hơn? Liệu những người lớn tiếng bênh vực có “vị tha” được như vậy không nếu tác phẩm của các bạn bị “cầm nhầm”?
ĐẠO VĂN - CON ĐƯỜNG ĐI XUỐNG VỰC
Trên phương diện tác giả, nếu người viết có tâm, để viết được một chương truyện 1000-3000 từ, cần đầu tư không chỉ thời gian mà còn là kinh nghiệm sống, kiến thức khoa học-xã hội, tâm tư tình cảm,... Vậy sẽ ra sao khi sự đầu tư đó “được” người khác sử dụng chỉ bằng vài cú click chuột? Sẽ thế nào khi những sự đồng cảm, hâm mộ, lời khen ngợi – những thứ được xem như phần thưởng cho mỗi tác giả - thay vì dành tặng đúng người đã bỏ công sức lại gửi đến cho kẻ copy&paste? Bất cứ tác giả từng nếm trải khổ cực, từng vắt óc suy nghĩ chắc chắn đều từ chối “đồng cảm” với kẻ ăn cắp. Sự vị tha sẽ chỉ có ích khi dành cho những lỗi lầm đã được ăn năn, chứ không phải cho lời xin lỗi bâng quơ hay bao biện chống chế. Còn ở phương diện người đọc, cũng chẳng ai muốn những cảm xúc, sự yêu mến của mình lại dành cho những cái máy photocopy. Về lâu dài, đạo văn tạo ra một lớp người viết với tư duy trì trệ, chỉ chầu chực vay mượn ý tưởng, xói mòn khả năng sáng tạo, tẩy sạch phong cách cá nhân trong từng tác phẩm – điều tối quan trọng đối với một tác giả. Hệ quả tất yếu, người viết sẽ trở thành một con gà công nghiệp, “đẻ” ra những tác phẩm mang tính công nghiệp, phục vụ cho đối tượng độc giả dễ dãi. Thậm chí, trong nhiều trường hợp, khi được tung hô và tán tụng quá đà, lối viết mỳ ăn liền kém chất lượng này lại trở thành chuẩn mực cho các tác giả đi sau. Rồi thì sau đó, như Lỗ Tấn đã viết “Kỳ thực trên mặt đất làm gì có đường. Người ta đi mãi thì thành đường thôi”, Wattpad nói riêng và cộng đồng viết lách nói chung sẽ có đến cả trăm nẻo đạo văn.
LỜI KẾT
Ở Wattpad, hình phạt cho kẻ đạo văn mới chỉ là việc bị cộng đồng quay lưng, bị phê phán trên kênh confession. Pê Tê, Mio hay nhiều tác giả từng có hành vi đạo văn khác có thể dễ dàng gầy dựng lại danh tiếng chỉ với một cái account clone, với đôi dòng văn vẻ hợp thị hiếu. Có lẽ vì thế mà đạo văn chẳng phải vấn đề gì lớn lao. Tuy nhiên, hãy nhớ rằng “gieo thói quen, gặt tính cách”, khi việc đạo văn cũng như xem nhẹ sự sáng tạo trở thành quen thuộc với một cá nhân thì tự khắc nó sẽ vượt khỏi ranh giới online, thâm nhập vào cuộc sống thực của cá nhân ấy. Và tất nhiên, trong cuộc sống thực, sẽ không có bất kỳ “account clone” nào có thể giúp một người reset lại cuộc sống của mình. Nếu bạn không tin? Lê Ngọc Linh, Phan Huyền Thư là những tấm gương điển hình nhất, khi nhắc đến họ, công chúng chỉ nhớ đến cái án đạo văn mà thôi.
(Nguồn: Lục Diệp)
Chỉnh sửa lần cuối:
