Quan niệm sai lầm thứ sáu: “Bạn phải làm việc mười bốn giờ một ngày nên liên tục chịu đựng stress.”

Không phải vậy!

Một số người chỉ làm việc có vài tiếng đồng hồ một ngày – một điều kiện xem ra rất nhàn hạ, khó mà bị rơi vào tình cảnh phải đối mặt với thời hạn hoặc những áp lực khác – nhưng họ còn bị stress nặng nề hơn cả những người làm việc trong nhiều giờ để hoàn tất công việc theo thời gian đã định. Vấn đề là bạn cần nhận ra điều gì gây nên stress. Nó phụ thuộc vào cảm nhận của bạn.

Bạn đã bao giờ quan sát hai người cùng làm một công việc hay những việc tương tự như nhau, và có cùng một thời hạn cuối cùng chưa? Một người thì vò đầu bứt tóc với vẻ lo lắng hiện rõ. Còn người kia vẫn cứ vui vẻ. Tại sao lại có sự khác biệt đến như vậy. Đều do nhận thức mà ra cả. Đó là cách mà mỗi người cảm nhận họ làm gì, và kết quả như thế nào. Nhận thức được dựa trên niềm tin của chính mình. Nếu bạn tin rằng mình sẽ điên lên khi bị muộn thời hạn đã định, hoặc bạn sẽ bị người có quyền lực trừng phạt vì mình chưa hoàn thành công việc, thì stress sẽ là người bạn đồng hành cùng bạn ở bất cứ nơi nào mà bạn đến, với bất cứ điều gì mà bạn làm, trong suốt cả quãng đời còn lại. Nhưng nếu bạn tin vào chính mình, tin rằng bạn có thể kiểm soát được cảm xúc, tin rằng không ai có thể làm bạn tổn thương, tin rằng việc trễ mất thời hạn cuối cùng không phải là sự kết thúc của thế giới hay công việc của bạn, thì bạn sẽ luôn có thể thư giãn, dù cho bạn ở đâu, hay là cái hạn chót đó nó có gần kề đến thế nào đi nữa. Và khi ấy, kỳ lạ thay, bạn sẽ ít bị trễ thời hạn hơn là người cứ thường xuyên lo lắng.

Niềm tin không được xây dựng sẵn trong gen di truyền ADN của bạn. Tất cả mọi niềm tin đều do học hỏi, trải nghiệm mà có. Chúng ta học hỏi và đưa chúng vào tiềm thức của mình, rồi đến lúc chúng bất ngờ trỗi dậy, tuôn ra thông qua suy nghĩ, cảm xúc và lời nói của chúng ta.

Thời gian là cuộc sống

Cái đồng hồ ở trên tường không phải là thời gian, nó chỉ đơn giản là một dụng cụ thể hiện sự trôi qua của thời gian theo kinh nghiệm của con người. Nó không phải là chủ nhân của ta, nó chỉ là đồ vật do ta tạo ra. Bạn không thể tiết kiệm thời gian, đánh mất thời gian hay rút ngắn thời gian. Nhưng theo một cách nào đó, bạn có thể làm như thế được, bởi vì bạn LÀ thời gian, thời gian là cuộc sống và bạn là cuộc sống. Khi bạn phí thời gian, thì bạn lãng phí chính mình. Vì vậy, hãy cẩn thận với cách bạn “tiêu phí” bản thân. Đừng để cho bất kỳ ai tiêu phí cuộc đời của bạn. Hãy quan sát, tìm hiểu cách mà người khác làm phí đi cuộc đời của họ. Bạn không thể đánh mất thời gian nhưng bạn có thể lãng phí nó. Bạn không thể tiết kiệm thời gian nhưng bạn có thể tiết kiệm cuộc đời. Hãy bắt đầu từ chính mình. Đơn giản là bắt đầu từ sự nhận thức về bản thân. Sự thông tuệ sẽ xuất hiện theo một cách tự nhiên.

Quan niệm sai lầm thứ bảy: “Những người khác, các sự kiện, tình huống trong cuộc sống phải chịu trách nhiệm về tình trạng stress của bạn.”

Vô lý!

Sự thật thì cách chúng ta phản ứng với người khác và những sự kiện trong cuộc sống mới là nguyên nhân gốc rễ gây ra stress. Việc kiểm soát stress đồng nghĩa với việc kiểm soát bản thân. Khi kết tội ai đó hay một việc gì đó khiến mình bị stress, bạn đã nuôi ảo tưởng rằng mình không chịu trách nhiệm cho những cảm nhận, suy nghĩ và hành động của mình. Nói cách khác, bạn đang cho rằng người khác có thể sống thay cho bạn!

Đây là quan niệm sai lầm, ảo tưởng thường gặp nhất, nó như một thứ “bệnh dịch” toàn cầu – chứng “xem mình là nạn nhân”. Thậm chí rất nhiều người ở vị trí lãnh đạo cũng đổ lỗi cho những người khác vì những gì họ cảm thấy, và việc làm ấy đã nói lên rằng họ tự làm suy yếu đi sức mạnh của chính mình khi tự biến mình thành nạn nhân. Hãy lắng nghe cuộc đối thoại của bạn với những người khác và để ý xem có bao nhiêu lần và bao nhiêu cách khác nhau mà bạn cảm thấy mình nói “Tôi là một nạn nhân”, hay là “Tôi cảm thấy như thế này là do… (ai đó).”

Sự kiểm soát stress thật sự hay là sự kiểm soát bản thân đặt trên nguyên tắc hoàn toàn tự chịu trách nhiệm cho bất kỳ cảm giác không thoải mát nào về mặt cảm xúc, tinh thần. Đây là sự chủ động lựa chọn cách phản ứng đối với bất cứ điều gì đang diễn ra bên ngoài chúng ta. Không phải chuyến tàu trễ hay chiếc xe bị trầy xước làm cho bạn đau khổ, mà do cách bạn phản ứng trước những tình huống như thế. Nếu cách phản ứng của bạn gây ra stress, đây là dấu hiệu cho thấy bạn phụ thuộc vào chiếc xe thay vì dựa trên giá trị của bản thân, hay là chấp thuận người khác thay vì đánh giá cao giá trị của chính mình. Những lỗi lầm cơ bản này có thể “nhốt” chúng ta mãi mãi trong sự đau đớn nếu chúng ta cứ tiếp tục như thế. Đừng bao giờ để lòng tự trọng hay giá trị bản thân phụ thuộc vào bất cứ điều gì bên ngoài.

Việc chịu trách nhiệm cho khả năng phản ứng, chọn lựa cách duy trì sự điềm tĩnh, đảm bảo luôn luôn thể hiện được tính tích cực khi đối mặt với mọi tình huống – đó là những dấu hiệu của một tâm hồn được khai sáng. Nhưng để đạt đến trạng thái mà chúng ta có thể giữ cho mình sự điềm tĩnh trong khi mọi người quanh ta chọn lấy sự hốt hoảng và hỗn loạn, chúng ta cần phải học về con người bên trong mình, học cách kiểm soát suy nghĩ, học để thử thách niềm tin của mình và chọn lấy những hiểu biết sáng suốt khác. Một khi bạn thấy được chính bạn mới là thủ phạm gây căng thẳng cho mình, bạn đã đi được một nửa chặng đường. Nửa cuộc hành trình còn lại là để xóa đi ý nghĩ đổ lỗi cho người khác vốn đã trở thành một thói quen trong mỗi con người chúng ta.

Nhìn, lắng nghe và yêu thương

Bạn đừng quên rằng mọi người luôn hiện diện ở hai nơi cùng một lúc: ở “ngoài kia”, tức là ở môi trường sống bên ngoài, và ở “trong này”, tức là thế giới nội tâm của bạn. Nếu bạn trở nên giận dữ với người khác, bạn là người đầu tiên phải chịu đựng, rồi bạn sẽ trở nên giận dữ với chính mình. Điều đó giống như việc bạn cầm con dao và tự đâm vào mình. Do đó, đừng bao giờ trở nên giận dữ!

Hãy làm lành “vết thương giận dữ” bằng sự hiểu biết và tình yêu thương từ trái tim, vì chính mình. Đó là tất cả. Những gì bạn phải làm là dừng lại, nhìn vào “bên trong”, và lắng nghe. Hay hỏi những người đang thực hành điều này để được chỉ dẫn và giải thích về cách thức thực hiện. Tốt hơn là hãy học cách thiền định. Và đây chính là lý do để học thiền.

Phần II: HIỂU BIẾT VÀ SỰ THẬT

Bảy hiểu biết sâu sắc về bản chất con người bạn

Có thể bạn đã biết sử dụng xe rất nhiều năm nhưng chưa bao giờ bạn quan tâm đến cấu tạo và cách hoạt động của nó. Khi chiếc xe bị hỏng, bạn chỉ biết cầu cứu người khác. Lúc đó, có thể bạn sẽ nghĩ rằng “Trời ơi, ước gì con biết mấy cái thứ này hoạt động ra sao…”. Nhưng thật ra không may là Trời chẳng thể nào giúp sửa xe được cả!

Điều đó cũng tương tự như thái độ của bạn đối với chính mình. Nếu bạn không có những hiểu biết cần thiết về mình thì làm thế nào bạn có thể điều chỉnh hoặc sửa chữa bản thân chứ? Như chúng ta đã biết, sự hiện diện của bất kỳ loại stress nào, hay là bất kỳ hình thái nào của cơn đau tinh thần đều là dấu hiệu cho thấy có điều gì đó không ổn bên trong “cỗ máy ý thức” của bạn. Ở đây, chúng ta không đề cập đến những bất ổn thông thường của cơ thể vì khi đó bạn có thể được bác sĩ giúp đỡ một cách dễ dàng. Tuy nhiên, nếu hiểu rõ hơn thì bạn sẽ biết được nguyên nhân sâu xa của hầu hết căn bệnh thể chất đều đến từ ý thức, từ trạng thái tâm lý, cảm giác và cảm xúc của bạn. Tất cả đều dựa trên niềm tin và ẩn sâu trong tiềm thức của bạn, và bạn cần phải học để hiểu được điều đó.

Chúng ta cần học về bản thân mình – một môn học đã bị bỏ qua ở hầu hết mọi người. Bạn đã sẵn sàng quay trở lại trường học chưa? Bạn có thích thú học về cơ cấu ý thức của mình – một cơ cấu tạo ra nhiều kết quả trong cuộc đời bạn – không? Nếu bạn thích thú và đánh giá được giá trị của việc học hỏi này, bạn sẽ thấy rằng việc học tập thật sự trong cuộc đời chẳng phải quá khó khăn và phức tạp bởi bài học là những điều không thể nào quên được. Đó là sự trải nghiệm mạnh mẽ, tỉnh táo và thú vị. Giờ đây, khi bạn khoác lên mình chiếc áo học trò một lần nữa, bạn sẽ thấy cuộc đời mình chính là trường học, mỗi hoàn cảnh là một cuộc thảo luận, và mỗi quan hệ tương giao đều chứa đựng một bài học tiềm tàng để nhận thức và học tập.

Có lẽ phải có đến bảy triệu điều hữu ích bạn có thể biết về bản thân mình, nhưng không phải tất cả đều cần ngay lập tức. Chỉ có bảy điều cần thiết ngay bây giờ cho sự lành mạnh, hạnh phúc của bạn, giúp bạn hiểu được bằng cách nào và tại sao bạn lại tự tạo ra những tổn thương cho mình, và làm thế nào để tự sửa chữa những điều đó mà không cần phải đi gặp các chuyên gia tâm lý.