Chương 7. Tương lai địa chính trị và toàn cầu hóa

Những vấn đề lớn nhất mà thế giới phải đối mặt trong
thập kỷ tới là gì? Những triển vọng lâu dài của nước Nga là gì? Liệu Brazil,
Nga, Ấn Độ và Trung Quốc - nhóm nước gọi là BRIC - có giành được ảnh hưởng như
là một khối quốc gia hay không? Các nước ASEAN có giành được ảnh hưởng như một
khối hay không? Đâu là những bài học bạn cần lĩnh hội từ cuộc khủng hoảng tài
chính toàn cầu? Toàn cầu hóa mang lại những cơ hội và thách thức gì? Các cá
nhân, công ty và quốc gia phải làm gì để thành công trong một thế giới toàn cầu
hóa? Toàn cầu hóa có thể đảo ngược không?

Chương sách này đưa ra những câu trả lời trực tiếp
và sắc sảo của Lý Quang Diệu cho những câu hỏi này.

Những vấn đề lớn nhất mà thế giới phải đối mặt trong
thập kỳ tới là gì?

Trước hết, có một khu vực sử dụng đồng euro. Nếu
cuộc khủng hoàng nợ của Hy Lạp không được xử lý một cách thích đáng thì sẽ ảnh
hưởng đến Bồ Đào Nha, Tây Ban Nha và Italia. Khi đó bạn sẽ có phản ứng dây
chuyền làm tổn hại không chỉ các nền kinh tế ở châu Âu mà cả nền kinh tế của
Hoa Kỳ và Trung Quốc.

Thứ hai là vấn đề dai dẳng của Triều Tiên. Một anh
chàng trẻ tuổi, Kim Jong-un, lên nắm quyền và đang cố chứng minh cho thế
giới thấy rằng anh ta dũng cảm và phiêu lưu y như những người tiền nhiệm.

Thứ ba là tình trạng đình đốn của Nhật Bản, gián
tiếp tác động đến toàn bộ khu vực châu Á-Thái Bình Dương. Sự già cỗi của xã hội
Nhật đã ngăn không cho nền kinh tế nước này cất cánh. Nhật Bản không chấp nhận
người nhập cư vì họ muốn duy trì một dân số thuần chủng.

Thứ tư là khả năng nổ ra một cuộc xung đột ở Trung
Đông liên quan đến vấn đề bom mà Iran đang phát triển, điều này sẽ có tác động
tai hại đến thị trường. Chương trình hạt nhân của Iran là thách thức mà cả thế
giới dễ náo loạn nhất. Trung Quốc và Nga chắc chắn không chấp nhận các giải
pháp trừng phạt của Liên Hợp Quốc, và nếu Iran cảm thấy chắc chắn các nước này
sẽ tiếp tục không chấp nhận những giải pháp ấy, thì họ sẽ càng được khích lệ
tiếp tục phát triển bom. Đến một lúc nào đó, Israel phải quyết định, cho dù có
được Hoa Kỳ ủng hộ hay không, xem có nên tìm cách phá hủy các cơ sở ngầm của
Iran hay không. Nếu Iran có bom Saudi Arabia sẽ mua bom từ Pakistan, Ai Cập sẽ
mua bom từ ai đó, và khi đó bạn có một Trung Đông hạt nhân hóa. Lúc đó bùng nổ
hạt nhân ở khu vực này chỉ còn là vấn đề thời gian mà thôi.^[254]

^[254] Lý
Quang Diệu, phỏng vấn với Graham Allison và Robert D. Blackwill, 28/3/2012.

Những triển vọng lâu dài của nước Nga là gì?

Tương lai của Nga không khác mấy so với mười năm
hoặc thậm chí hai mươi năm trước, khi Liên Xô sụp đổ, ngoại trừ quốc gia này đã
để mất quyền nắm giữ các nguồn năng lượng ở Caucasus và Kazakhstan. Họ sẽ không
thể phát triển được một nền kinh tế có khả năng tạo ra tài sản mà không phụ
thuộc vào xuất khẩu năng lượng và tài nguyên thiên nhiên.

Dân số Nga đang giảm sút. Không rõ vì sao, nhưng
tình trạng nghiện rượu có thể là một nguyên nhân; cùng với thái độ bi quan, tỷ
lệ sinh giảm và tuổi thọ giảm. Thách thức của Vladimtr Putin là đem lại cho
nước Nga một tầm nhìn đầy hy vọng về tương lai: bỏ uống rượu, làm việc
chăm chỉ, xây dựng những gia đình ổn định và có thêm con cái. Siberia và
Vlapostock ngày càng có đông người Trung Quốc. Đất đai dọc sông Amur sẽ toàn
người Trung Quốc sinh sống. Người Nga có thể bất ngờ quyết định rằng tương lai
rất đáng sống và sinh thêm con cái để đảo ngược xu hướng nhân khẩu học này,
nhưng tôi không thấy có sự thay đổi như vậy xảy ra trong tương lai gần.^[255]

^[255] Lý
Quang Diệu, phỏng vấn với Graham Allison và Robert D. Blackwill, 28/3/2012.

Họ sẽ làm được tốt hơn rất nhiều nếu họ có thể hình
thành một hệ thống thích hợp. Hệ thống của họ không hoạt động bởi vì nó rối
rắm. Họ mất khả năng kiểm soát nhiều tỷnh. Họ có một kho hạt nhân rất lớn,
nhưng còn gì nữa? Quân đội của họ giờ là một quân đội rất khác. Dân số của họ
thì đang suy giảm. Hằng năm số người Nga tử vong cao hơn số trẻ em Nga được
sinh ra bởi vì người dân không mấy lạc quan. Ở Mỹ, người dân lạc quan và nói
tôi sẽ sinh con. Nhưng khi cuộc sống của bạn khó khăn và thỉnh thoảng có khá
lên nhờ giá dầu lên chuyện đó chỉ là nhất thời, thì bạn sẽ có quan điểm rất
khác về tương lai.^[256]

^[256] Lý
Quang Diệu, phỏng vấn với Charlie Rose, 22/10/2009.

Liệu Brazil, Nga, Ấn Độ và Trung Quốc - nhóm nước
gọi là BRIC - có giành được ảnh hưởng như là một khối quốc gia hay không?

Như một đối trọng thì có - họ sẽ có thể ngăn được
những điều thái quá của Mỹ và châu Âu - còn không thì không hề. Họ là những
quốc gia khác nhau ở những lục địa khác nhau có vẻ như đang phát triển nhanh
hơn so với các nước khác trên cùng lục địa cộng lại, cho nên có người nói: tại
sao không kết hợp họ lại và biến họ trở thành một lực lượng toàn cầu? Chắc chắn
Trung Quốc sẽ mua đậu tương từ Brazil. Họ là một quốc gia đang lên rất cần các
nguồn lực và có thể trả tiền cho những thứ đó. Nhưng người Trung Quốc và người
Ấn Độ không cùng chung giấc mơ.^[257]

Các nước ASEAN có giành được ảnh hưởng như một khối
hay không?

Có, nhưng rất chậm, bởi vì họ vẫn chưa nhập tâm được
ý tưởng phải có một thị trường chung, kết hợp nguồn lực và mời gọi đầu tư từ
các khu vực khác nhau của ASEAN dựa trên lợi thế so sánh của những khu vực này.
Họ cùng thiếu tự tin. Thái Lan đang gặp rắc rối liên quan đến Thaksin Shinawatra
và chế độ quân chủ. Việt Nam vẫn rất cảnh giác với Trung Quốc. Campuchia sẽ mất
cả một thời gian dài đề phục hồi. Miến Điện có vẻ như sẽ mở cửa vào lúc này,
nhưng hãy nghĩ đến xuất phát điểm của họ: họ đã đóng cửa một thời gian dài đến
mức không còn gì tệ hơn được nữa.^[258]

Để duy trì được vị thế trung tâm của quá trình tiến
triển về kinh tế và chính trị của châu Á, ASEAN phải gắn kết chặt chẽ hơn và
thật khẩn trương. Nếu không, họ sẽ bị tách khỏi nhịp điệu chung. ASEAN thiếu
trọng tâm chiến lược.^[259]

Vị trí nằm giữa hai gã khổng lồ Trung Quốc và Ấn Độ,
các nước ASEAN phải gắn kết được thị trường của mình để cạnh tranh và thích ứng
với tư cách cả một khu vực. Không còn lựa chọn nào khác.^[260]

^[257] Lý
Quang Diệu, phỏng vấn với Graham Allison và Robert D. Blackwill.

^[287] Lý
Quang Diệu, phỏng vấn với Graham Allison và Robert D. Blackwill.

^[259] Lý
Quang Diệu, phát biểu tại tiệc kỷ niệm 25 năm của Hội đồng Kinh doanh Hoa Kỳ-
ASEAN, Washington D.c., 27/10/2009.

^[260] Lý
Quang Diệu, Những nguyên tắc cơ bản trong chính sách đối ngoại của Singapore:
Sau này và hiện tại (The Fundamentals of Singapore’s Foreign Policy: Then and
Now), bài thuyết trình S. Rajaratnam_, Singapore. 9/4/2009.

Đâu là những bài học bạn cần lĩnh hội từ cuộc khủng
hoàng tài chính toàn cầu?

Cuộc khủng hoàng tài chính toàn cầu có nguyên nhân
do những dư thừa của hệ thống các quy định tự do và niềm tin cho rằng một thị
trường hoàn toàn tự do sẽ cho phép cải tiến mạnh mẽ và phân bổ vốn cho những
doanh nghiệp có lãi nhất với lợi nhuận cao nhất. Một khi Giám đốc Cục Dự trữ Liên
bang quyết định không cần phải điều tiết các yếu tố phái sinh và giám sát chúng
thì ngòi nổ đã được châm. Một khi bạn thấy rằng bạn có thể trộn lẫn rất nhiều
tài sản tốt và xấu thành một mớ và chuyển rủi ro của mình vòng quanh châu Âu và
những khu vực khác của thế giới thì bạn sẽ bắt đầu thứ gì đó giống như mô hình
Ponzi^[261] vốn tất yếu phải đi đến kết cục vào một thời
điểm nào đó. Công việc kinh doanh của một người trong một thiết chế tài chính
là tạo ra lợi nhuận lớn nhất cho chính mình, cho nên việc đổ lỗi cho các
chủ ngân hàng và những người tìm kiếm lợi nhuận chẳng có ý nghĩa gì cả. Bạn cho
phép có những quy định này và họ hoạt động theo đúng những quy định ấy.^[262]

^[261] Mô
hình Ponzi là trò vay tiền của người này để trả nợ người khác. Kẻ đi vay đưa ra
cam kết trả lợi tức cao cho người cho vay và quàng cáo với họ về những tấm
gương đã từng nhận được lợi tức cao trước đây để hấp dẫn người cho vay. Người
cho vay bị hấp dẫn bởi lợi tức cao lại thậm chí giới thiệu những người cho vay
mới hơn. Bằng hình thức này, kẻ đi vay càng ngày càng vay được những khoản tiền
lớn hơn từ nhiều người cho vay mới hơn. Trò Ponzi được đặt theo tên Charles
Ponzi, người đã thực hiện trò này rất xuất sắc và làm cho nó trở nên nổi tiếng.
- ND

^[262] Phiên
hỏi đáp với Lý Quang Diệu tại tiệc kỷ niệm lần thứ 5 Trường Chính sách công Lý
Quang Diệu, Singapore, 2/9/2009.

Doanh nghiệp tự do tạo ra cuộc khủng hoảng này. Các
chính phủ phải chịu trách nhiệm chính và chinh đốn lại hệ thống, và sau đó cho
phép doanh nghiệp tư nhân lựa chọn và tiếp tục. Nhưng nếu, khi đổ tiền vào
những ngân hàng này cùng tất cả những doanh nghiệp khác, khi đó bạn nói bạn
không thể thanh toán được lợi tức trong tổng số tiền lớn như vậy, cũng như
những lựa chọn chứng khoán của bạn, khi đó bạn sẽ thay đổi bản chất của hệ
thống doanh nghiệp tự do kiểu Mỹ. Nó vận hành hiệu quả bởi vì bạn thưởng cho
những người làm cho công ty thành công.^[263]

^[263] Phiên
hỏi đáp với Lý Quang Diệu tại Hội nghị Thượng đỉnh CEO của APEC, Singapore,
13/11/2009.

Chúng ta biết tình trạng suy thoái như vậy thỉnh
thoảng vẫn xảy ra. Đó là bản chất của các thị trường tự do ở thế giới phương
Tây mà nền kinh tế của chúng ta gắn vào. Người dân và các hệ thống có xu hướng
bị cuốn phăng đi do sự vồ vập. Các nhà đầu tư này sinh tâm lý tham lam và đổ xô
mua vào, với niềm tin rằng giá cả sẽ chỉ tăng lên. Khi giá cả sụp đổ, các nhà
đầu tư thấy mình bị mất quá nhiều tiền. Khi đó là tâm trạng tuyệt vọng và nản
chí.^[264]

^[264] Lý
Quang Diệu, 2009 sẽ kiểm chứng nghị lực của người Singapore (2009 Will Test the
Character of Singaporeang), phát biểu tại tiệc đón Tết Nguyên đán Tanjong
Pagar, Singapore, 6/2/2009.

Trước khi có cuộc khủng hoảng kinh tế hiện tại, thế
giới không phản bác quan điểm đồng thuận của Washington cho rằng mô hình kinh
tế Anglo-Saxon là hiệu quả nhất để phân bố các nguồn lực tài chính nhằm tạo ra
lợi nhuận cao nhất. Tuy nhiên, mô hình thị trường Hoa Kỳ không còn được xem là
lý tưởng nữa. Trung Quốc tự tin rằng tốt hơn cả chính phủ nên nắm quyền kiểm
soát và quản lý nền kinh tế của mình. Trung Quốc giờ đây cùng sẽ chậm lại trong
việc mở cửa các thị trường vốn đã bị đóng của mình để tránh những dòng ngoại
hối đầu cơ quá lớn chảy vào và chảy ra.^[265]

Chỉ có những quốc gia lục địa lớn với dân số đông
đảo như Trung Quốc và Ấn Độ mới có thể xốc dậy sức tiêu thụ nội địa của mình đề
tránh bị ảnh hưởng quá nhiều bởi tình trạng suy thoái kinh tế hiện tại.^[266]

^[265] Lý
Quang Diệu, Thay đổi đến gần (Changes in the Wind), Forbes, 19/10/2009.

^[266] Lý
Quang Diệu, Thế giới thật sự là một ngôi làng toàn cầu (The World Is Truly a
Global Village), Forbes, 26/3/2012.

Toàn cầu hóa mang lại những cơ hội và thách thức gì?

Một giai đoạn trong lịch sử nhân loại đã chấm dứt.
Một giai đoạn mới hứa hẹn rất thú vị. Động thái kích hoạt thị trường toàn cầu
hóa bắt đầu vào tháng 3/1991, khi Quỹ Khoa học Quốc gia tư nhân hóa mạng
Internet, mà không hề nhận thức được rằng nó sẽ trở thành một công cụ hùng mạnh
như thế nào trong việc làm tăng năng suất, giúp cho người dân và doanh nghiệp
tiếp cận được với nhau vượt qua mọi biên giới quốc gia, và tạo ra một cộng đồng
tri thức toàn cầu và một thị trường toàn cầu.^[267]

Sức mạnh kinh tế sẽ lan ra nhiều trung tâm trên toàn
cầu. Họ là những “thành phố ở các giao lộ”, nơi người dân, các ý tưởng và
vốn từ nhiều vùng địa lý liên tục hội tụ, tương tác và ảnh hưởng lẫn nhau. Đây
chính là nơi sản sinh ra những kiến thức, sản phẩm và dịch vụ mới.^[268]

^[267] Lý
Quang Diệu, Làm cách nào Singapore cạnh tranh được trong nền kinh tế toàn cầu?
(How Will Singapore Compete in a Global Economy?), phát biểu tại Đại học Công
nghệ Nanyang, Singapore, 15/2/2000.

^[268] Lý
Quang Diệu, Vai trò của Singapore trong cơn sốt châu Á (The Role of Singapore
in the Asian Boom), phát biểu tại Trường Quản lý Quốc tế, Barcelona, 13/9/2005.

Sức mạnh của toàn cầu hóa lần đầu tiên được minh
chứng trên các thị trường chứng khoán cách đây mười năm, vào tháng 7/1997, với
sự bắt đầu của cuộc khủng hoảng tài chính châu Á. Chỉ trong vài ngày, tất cả
các thị trường đang lên trong khu vực đều bị ảnh hưởng. Mối đe dọa cơ bản đối
với sự tồn tại của loài người là tình trạng ấm lên toàn cầu và biến đổi khí
hậu. Môi sinh của hàng triệu, có lẽ hàng tỷ người có thể bị hủy hoại. Tình
trạng tranh giành của cải nằm bên dưới lớp băng đang diễn ra. Nếu mực nước biền
dâng lên nhận chìm hàng triệu người, và nếu băng vĩnh cửu ở Himalaya, Tây Tạng
và dãy Andes tan chảy, khiến cho hàng triệu người nữa không có đủ nước, thì sẽ
không còn “cuộc sống như bình thường.”^[269]

^[269] Lý
Quang Diệu, Càng toàn cầu hóa, càng rắc rối (More Globalized, More Troubled),
Forbes, 15/10/2007.

Chính công nghệ, quá trình chinh phục tự nhiên của
con người, đã làm thay đổi thế giới mãi mãi, hơn hẳn tất cả những thay đổi
trong mỗi trường chính trị và hệ tư tưởng. Cái sẽ ảnh hưởng sâu sắc đến cuộc
sống của thế hệ bạn hơn hẳn bất kỳ nhân tố nào khác chính là tốc độ thay đổi
ngay càng nhanh của khoa học và công nghệ. Cuộc sống của bạn sẽ trở nên mạnh
khỏe hơn và dài hơn bởi vì bộ gen của con người đã được lập bản đồ. Trong vài
thập kỷ tới, sẽ có rất nhiều phát hiện về công nghệ sinh học. Sẽ có thêm nhiều
thực phẩm và hàng hóa dành cho tiêu dùng trên toàn thế giới. Thương mại và đầu
tư sẽ mở rộng toàn cầu khi các xã hội tiêu dùng phát triển phát triển mạnh ở
ngày càng nhiều quốc gia mới trỗi dậy. Có thêm nhiều người tạo ra tăng trưởng
kinh tế cao hơn thịnh vượng hơn. Nhưng cũng có thêm nhiều người trên toàn thế
giới tạo ra những vấn đề nghiêm trọng: tình trạng ấm lên của Trái đất, nước
biển dâng, các mỏm băng tan chảy khi khí carbon dioxide và khí nhà kính trong
không khí làm thay đổi khí hậu trên toàn thế giới. Với mật độ dân cư cao hơn, sẽ
có những va chạm và xung đột khi người ta phải tranh giành không gian hạn chế
trên thế giới này cũng như các nguồn lực hạn chế, đặc biệt là dầu mỏ. Có cả
những vấn đề sâu xa và dai dẳng khác: AIDS, buôn bán ma túy, di dân bất hợp
pháp, mafia toàn cầu. Đây đều là một phần của thế giới toàn cầu hóa, giống như
chủ nghĩa khủng bố toàn cầu.^[270]

^[270] Lý
Quang Diệu, Tương lai có gì cho thế hệ các bạn? (What Has the Future in Store
for Your Generation?), phát biểu tại Thính phòng Nanyang, Singapore, 18/2/2003.

Thế giới hiện tại có nhiều triển vọng cũng như đe
dọa. Công nghệ mới, thông tin liên lạc tức thời và giao thông nhanh chóng giúp
thế giới hòa nhập. Mọi người đều biết điều gì đang diễn ra quanh mình trên toàn
thế giới. Tình trạng di cư rất lớn. Hàng trăm nghìn người từ các quốc gia nghèo
khó hơn đang tìm tới các nước giàu có hơn đề mong một cuộc sống tốt hơn. Những
thay đổi lớn đang diễn ra. Những cường quốc cũ, như Hoa Kỳ và EU, phải đón
nhận những cường quốc mới nổi như Trung Quốc, Ấn Độ, Nga và Brazil. Nhiều quốc
gia đang phát triển khác đang cố gắng để bắt kịp. Trong khi đó, tình trạng ấm
lên của Trái đất tiếp diễn khi có thêm khí carbon dioxide được thải ra mỗi
ngày. Biến đổi khí hậu sẽ làm thay đổi môi sinh một cách sâu sắc theo những
cách chúng ta không thể dự báo.^[271]

^[271] Lý
Quang Diệu, phát biểu tại tiệc kỷ niệm Quốc khánh lần thứ 42 Tanjong Pagar,
Singapore, 17/8/2007.