2. Truyện ngắn

Tiếng nhạc phát ra từ ngôi nhà

Trong ngày
tuyển dụng, phòng tiếp kiến tại cung điện tràn đầy những người hăm hở đến để
cạnh tranh nhau vì công việc ấy. Tổng giám mục đã quyết định và yêu cầu mọi
người ở đó chuẩn bị giấy và bút.

Vào đêm
trước Lễ Giáng sinh, nhà vua vời vị tổng giám mục đến để cùng nhau tham gia vào
cuộc vi hành thường kỳ của họ. Nhà vua thích ngắm sự trang hoàng trên đường phố
nhưng vì không muốn thần dân của mình phải mất quá nhiều tiền vào đó chỉ để làm
ông hài lòng, họ thường tự cải trang thành những thương nhân đến từ những vùng
đất xa xôi.

Họ đi khắp
trung tâm thành phố, trầm trồ trước những ánh đèn, những cây thông Noel, những
cây nến được thắp trên những bậc thềm của các ngôi nhà, các quầy bán quà tặng,
những người đàn ông, đàn bà và lũ trẻ vội vã tổ chức bữa tiệc Giáng sinh gia
đình quanh chiếc bàn đầy thức ăn.

[Chúc bạn đọc sách vui vẻ tại www.gacsach.com -
gác nhỏ cho người yêu sách.]

Trên đường
quay lại, họ đi qua một khu người nghèo, nơi có không khí thật khác biệt. Ở đó
không có đèn, không có nến, không có mùi thơm của thức ăn. Ở đó hầu như không
có một linh hồn trên đường, và như ông vẫn thường làm mỗi năm, nhà vua nhắc
tổng giám mục phải chú ý đến người nghèo trong vương quốc. Tổng giám mục gật
đầu, tự nhủ, chuyện này rồi lại sẽ bị quên lãng, dưới hàng đống công việc triều
chính và các cuộc bàn thảo với các quan chức ngoại quốc từ ngày này qua ngày
khác.

Đột nhiên họ
nghe thấy tiếng nhạc phát ra từ một trong những ngôi nhà nghèo nhất. Túp lều
quá xiêu vẹo và gỗ thì mục nát đầy những lỗ thủng đến nỗi mà họ có thể nhìn
xuyên qua và chứng kiến điều đang xảy ra trong đó. Và điều họ nhìn thấy cực kỳ
vô lý: một người đàn ông già nua ngồi trên chiếc xe lăn hình như đang khóc, một
phụ nữ trọc đầu đang khiêu vũ và một chàng trai trẻ với đôi mắt buồn đang lắc
một cái trống lục lạc và hát một bài dân ca.

“Tôi sẽ tìm
hiểu xem họ đang làm gì,” nhà vua nói.

Ngài gõ cửa.
Tiếng nhạc dừng lại, người phụ nữ bước đến cánh cửa.

“Chúng tôi
là những nhà buôn đang tìm một nơi để nghỉ chân. Chúng tôi nghe thấy tiếng nhạc
và thấy rằng các vị vẫn còn thức, tôi tự hỏi rằng liệu chúng tôi có thể qua đêm
ở đây được không?”

“Ông có thể
tìm một chốn nương thân trong một khách sạn trong thành phố. Chao ôi, chúng tôi
không thể giúp ông. Không kể tiếng nhạc thì ngôi nhà này đầy rẫy sự buồn rầu và
khổ đau.”

“Và chúng
tôi có thể biết vì sao không?”

“Tất cả đều
tại tôi.” Ông già ngồi trên chiếc xe lăn lên tiếng. “Tôi đã dành trọn cuộc đời
để dạy con trai mình nghệ thuật viết chữ đẹp (thư pháp) để một ngày nào đó nó
có thể làm việc như một người sao chép bản thảo trong cung điện của nhà vua.
Nhưng vài năm trôi qua mà không có thông báo nào xuất hiện. Sau đó, vào đêm
cuối cùng, tôi đã có một giấc mơ ngớ ngẩn: một thiên thần xuất hiện và bảo tôi
mua một cái cốc nhỏ bằng bạc bởi vì, thiên thần nói, nhà vua sẽ đến thăm tôi.
Ông ấy muốn uống từ chiếc cốc và trao cho con trai tôi một công việc. Thiên
thần đã có sức thuyết phục quá đến nỗi mà tôi quyết định làm như điều Người đã
nói. Chúng tôi không có tiền, sáng nay con dâu tôi đi đến chợ và bán mái tóc
của nó để chúng tôi có thể mua được chiếc cốc bạc ở đằng kia. Hai đứa chúng nó
đang cố gắng hết sức để an ủi tinh thần tôi trong lễ Giáng sinh nhưng nó chẳng
ích gì.”

Nhà vua nhìn
chiếc cốc bạc, hỏi xin một chút nước để dập tắt cơn khát của mình, trước khi ra
đi, ông nói với mọi người:

“Các vị biết
không, chúng tôi đã nói chuyện với tổng giám mục ngày hôm nay, và ông nói với
chúng tôi rằng lễ tuyển chọn của công việc ghi chép bản thảo trong cung điện sẽ
được loan báo vào tuần tới.”

Ông già gật
đầu, thực sự không tin vào điều mình vừa nghe thấy và đưa ra lời tạm biệt những
người lạ mặt. Buổi sáng sau đó, một lời tuyên cáo của hoàng gia được đọc trên
tất cả các con đường trong thành phố; cung điện cần một người ghi chép bản
thảo. Trong ngày tuyển dụng, phòng tiếp kiến tại cung điện tràn đầy những người
hăm hở đến để cạnh tranh nhau vì công việc ấy. Tổng giám mục đã quyết định và
yêu cầu mọi người ở đó chuẩn bị giấy và bút:

“Đây là chủ
đề của bài luận: Tại sao một ông già đang khóc, một cô gái trọc đầu đang khiêu
vũ và một cậu trai trẻ đang hát?”

Tiếng thì
thào của sự hoài nghi lan ra khắp phòng. Không ai biết cách nào để kể một câu
chuyện, trừ người trai trẻ ăn mặc một cách xoàng xĩnh đang đứng ở một góc của
căn phòng, cười tươi và bắt đầu viết.

Nguyễn Anh
Dân dịch

Đôi dép của José

Ngày xửa
ngày xưa, đã lâu lắm rồi, lâu đến nỗi không ai còn nhớ rõ ngày tháng, tại một
ngôi làng nhỏ ở phía Nam Brazil, có một cậu bé tên là José sinh sống. Bố mẹ
José đã qua đời từ khi cậu còn nhỏ, nhỏ lắm và cậu được một bà cô vô cùng keo
kiệt nuôi nấng.

Bà này thì
dù có bạc vạn đi nữa cũng chẳng chịu mất một đồng nào sắm sanh cho đứa cháu.
José vốn chưa từng biết đến tình yêu, tưởng rằng cuộc sống là như thế, nên cậu
chẳng hề thấy phiền lòng.

Họ sống cạnh
những người hàng xóm vô cùng giàu có nhưng bà cô của José yêu cầu ông hiệu
trưởng thu của cháu bà một khoản học phí chỉ bằng một phần mười so với những
đứa trẻ khác, nếu không bà sẽ kêu lên quận trưởng. Hiệu trưởng đành chấp nhận,
không còn cách nào khác. Nhưng ông xúi giục tất cả giáo viên trong trường tìm
mọi cách sỉ nhục José bất cứ lúc nào có thể với hy vọng cậu bé sẽ phản ứng lại
một cách hỗn láo để nhà trường có cớ mà đuổi cậu. Nhưng José, vốn chưa từng
biết đến tình yêu, tưởng rằng cuộc sống là như thế, nên cậu chẳng hề thấy phiền
lòng.

Giáng sinh
đến. Vị linh mục của làng đang đi nghỉ, nên tất cả học sinh trong trường đều
phải đi một đoạn đường khá xa để đến làm lễ tại một nhà thờ ở ngôi làng khác.
Các cô bé cậu bé đi cùng nhau, ríu rít trò chuyện về những món quà mà họ sẽ
nhận được vào ngày hôm sau do ông già Noel đem đến: những bộ cánh hợp mốt, đồ
chơi đắt tiền, chocolate, ván trượt tuyết và xe đạp. Bởi hôm đó là một ngày đặc
biệt nên các cô cậu bé đều ăn vận rất đẹp, tất cả, trừ José. Cậu mặc bộ quần áo
rách tả tơi và đi đôi dép đã mòn vẹt, lại còn nhỏ hơn chân của cậu đến vài số
(bà cô mua nó cho cậu từ khi cậu mới bốn tuổi và hứa đến khi cậu mười tuổi, bà
sẽ mua cho một đôi khác). Một số người bạn hỏi xem tại sao cậu lại đói nghèo
đến thế và nói họ thấy xấu hổ khi có một người bạn ăn vận tuềnh toàng như cậu.
Nhưng José, vốn chưa từng biết đến tình yêu, tưởng rằng cuộc sống là như thế,
nên cậu chẳng hề thấy phiền lòng.

Tuy nhiên,
khi họ vào đến nhà thờ, khi José nghe tiếng nhạc vang lên, thấy ánh đèn rực rỡ
và những đồ trang trí Giáng sinh bắt mắt, thấy những gia đình quần tụ bên nhau,
thấy những đứa trẻ được chở che trong vòng tay bố mẹ, cậu bỗng nhận ra, mình là
đứa trẻ bất hạnh nhất trên thế gian. Sau lễ ban Thánh thể, cậu không ra về như
những bạn khác mà ngồi sụp xuống cầu thang nhà thờ và lặng lẽ khóc. José chưa
từng bao giờ biết đến tình yêu nhưng trong giây phút này, cậu hiểu thế nào là
cô độc, không được chở che và bị bỏ rơi.

Đột nhiên,
cậu nhận thấy có một chú bé gầy gò đang đứng cạnh mình, chân trần và rõ ràng là
cũng nghèo như cậu vậy. Chưa từng gặp chú bé này trước đây nên José nghĩ rằng,
chú bé chắc là người từ nơi khác đến và chắc đã phải đi bộ một đoạn đường rất
xa. José tự nhủ: “Chân bạn ấy chắc phải rất đau rồi. Mình sẽ cho bạn ấy một
chiếc dép của mình. Như thế, bạn ấy sẽ đỡ đau đi một nửa.” Dù José chưa từng
biết đến tình yêu, nhưng cậu thấu hiểu sự đau đớn và cậu không muốn người khác
cũng phải chịu đau đớn như mình.

Đưa cho
người bạn nhỏ mới quen một chiếc dép, José trở về nhà với chiếc còn lại. Trên
đường về, cậu liên tục đổi dép từ chân trái sang chân phải để những viên đá
cuội không làm sưng tấy mỗi một chân. Vừa bước vào nhà, cô của José đã nhận
ngay ra là cậu chỉ còn có một chiếc dép. Bà bảo, nếu ngày hôm sau, José không
tìm thấy chiếc dép kia, cậu sẽ bị phạt nặng.

José đi ngủ
mà lòng nặng trĩu lo lắng bởi cậu đã biết quá rõ những hình phạt của bà cô.
Suốt cả đêm, José run lên vì sợ và hầu như không ngủ được. Khi vừa chợp mắt
được một lúc, cậu bỗng nghe thấy nhiều giọng nói xôn xao ngoài phòng. Cô của
José bước vào, đòi các vị khách giải thích xem chuyện gì đang xảy ra. Vẫn loạng
choạng vì thiếu ngủ, José cũng bước ra ngoài, và bày ra trước mắt cậu là chiếc
dép mà cậu đã cho người bạn nhỏ. Nhưng bên cạnh nó, còn vô khối đồ chơi, xe
đạp, ván trượt và quần áo. Nhưng những người hàng xóm đang chửi bới và kêu la
ầm ĩ. Họ cho rằng, quà của con cái họ đã bị đánh cắp vì khi chúng thức dậy,
chúng chẳng thấy món quà nào cạnh những chiếc bít tất cả.

Đúng lúc đó,
vị linh mục nhà thờ mà hôm qua họ làm lễ bất ngờ bước vào, thở dốc và kể: trên
cầu thang nhà thờ hiển linh hình ảnh chúa Hài đồng trong bộ quần áo dát vàng
nhưng chân chỉ đi có một chiếc dép. Không khí im lặng bao trùm. Tất cả mọi
người đều ngợi ca Chúa và phép màu của Người còn bà cô của José khóc lóc, van
xin được tha thứ. Và trái tim José ngập tràn nghị lực và Tình yêu.

Thanh
Huyền dịch

(Nguồn: The
Guardian)

* Paulo Coehlo kể,
dựa trên truyện của nhà văn Pháp François Coppée.