Chương 1 – Dẫn nhập

Năm 1992, huyện Do Đường, Nam Thiểm, núi Lão Ngưu Đầu.

Sáng sớm, Diêm Hoàn Sơn đã ra khỏi cửa, đạp xe chạy nửa vòng huyện, mang lễ đến bảy tám chỗ “cơ quan hữu quan” cả trắng lẫn đen —— hắn ở phía tây núi mở một mỏ than nhỏ, tư cách không đủ, thủ tục không toàn, vi phạm nghiêm trọng, nếu không lén “hiếu kính”, phút chốc sẽ bị đóng cửa.

Có điều, nói đi cũng phải nói lại, thời buổi này, kinh tế quốc gia vừa mới vận hành, lại “vận hành” có phần mãnh liệt, pháp quy các loại chưa theo kịp, thì đành phải dựa vào nhân tình và quan hệ mà đi thiên hạ.

Một buổi sáng, Diêm Hoàn Sơn đã vung ra hai ba vạn, nhưng hắn chẳng hề thấy đau lòng, ngược lại còn hớn hở: quan hệ đã thông, chuyện mỏ than sẽ dễ bề xoay xở; vợ hắn – Lâm Hỉ Nhu – đang mang thai, nhờ người xem kết quả siêu âm, bảo là con trai.

Con trai đấy, có cái đầu đinh rồi, nhà họ Diêm có người nối dõi rồi!

Sự nghiệp gia đình song toàn, Diêm Hoàn Sơn hài lòng đến cực điểm: trên đường về mỏ, hắn đạp xe lảo đảo đầy vẻ phong tình, miệng còn ngân nga 《Điềm Mật Mật》 của Đặng Lệ Quân.

Từ xa, Diêm Hoàn Sơn đã thấy Lâm Hỉ Nhu bụng hơi nhô, đứng ở cổng mỏ.

Thế này thì còn ra thể thống gì nữa, đàn bà có bầu sao có thể đi lại bừa bãi! Diêm Hoàn Sơn hoảng hốt, chẳng kịp chống chân xe, vội vứt sang bên, sải bước tới: “Em sao lại đến đây?”

Lâm Hỉ Nhu chừng hai mươi bảy, hai mươi tám, người như tên, dung mạo vừa duyên dáng vừa dịu dàng. Nàng giơ hộp cơm giữ nhiệt trong tay: “Cơm tập thể trong mỏ khó ăn lắm, em gói bánh bao thịt heo cho anh.”

Lúc này Diêm Hoàn Sơn mới sực nhớ gần đến giờ cơm, đồng thời dâng lên niềm kiêu hãnh có vợ kề bên: dưới hầm toàn mấy gã độc thân, hoặc có vợ cũng ở xa quê, nào được ăn cơm nóng hổi chan chứa “tình thương” thế này.

Hắn cẩn thận đỡ Lâm Hỉ Nhu bước vào văn phòng mỏ: “Nào, nào, đi cẩn thận, chậm thôi.”

Lâm Hỉ Nhu cười phì: “Em mới chỉ bước có mấy bước, anh lo lắng cái gì chứ.”

Trong văn phòng có hơi lộn xộn, trên tường dán đầy những bằng khen “mười giỏi”, “tiên tiến”, toàn là thứ Diêm Hoàn Sơn hai năm nay chạy chọt khắp nơi mà có.

Lâm Hỉ Nhu liếc một cái rồi tránh mắt, kỳ thực nàng vốn chẳng ưa mấy thứ giả dối này, nhưng bạn bè chị em đều khen, đàn ông như vậy là đầu óc linh hoạt, khôn ngoan, biết xoay xở.

Hộp cơm mở ra, hương hẹ, mùi thịt tươi cùng vị chua của giấm lâu lan khắp, Diêm Hoàn Sơn hít lấy mấy hơi đầy thoả mãn, rồi lập tức ăn lấy ăn để.

Lâm Hỉ Nhu ngồi đối diện, lấy trong túi ra kim đan và cuộn len, thành thạo đan áo, vừa tìm chuyện để nói: “Cái Lý Nhị Cẩu kia, vẫn chưa tìm thấy à?”

Diêm Hoàn Sơn ăn húp sùm sụp, trả lời mơ hồ: “Cái thằng rùa con đó… ăn trộm tiền trong mỏ, lại chẳng chuồn xa đi? Tìm ở đâu được chứ?”

Chuyện của Lý Nhị Cẩu, coi như là việc duy nhất không thuận trong thời gian gần đây.

Nhưng hắn nghĩ cũng thoáng, mỏ nào, xưởng nào chẳng có hạng người tồi? Ăn bám lười làm, đi muộn về sớm đã đành, còn suốt ngày tung tin nhảm, bảo dưới hầm có ma, làm công nhân hoang mang, bị hắn quát cho một trận, thế là oán hận, nửa đêm cạy kho tài vụ, cuỗm mất gần vạn bạc.

Gần vạn bạc đấy, nghĩ lại hắn vẫn xót.

Lâm Hỉ Nhu nói: “Thật không báo công an sao? Dễ dàng cho loại người xấu này quá.”

Diêm Hoàn Sơn càng trả lời lấp lửng: “Báo gì chứ, thêm chuyện chi bằng bớt chuyện.”

Dù sao, mỏ của hắn còn bao nhiêu việc mờ ám, chẳng muốn rước công an đến cửa.

Lâm Hỉ Nhu im lặng, cúi đầu đan thêm vài mũi, liếc thấy Diêm Hoàn Sơn không còn ngấu nghiến nữa: hắn cắn đũa, mắt nhìn ra ngoài cửa sổ.

Nàng cũng nhìn theo, thấy cửa hầm phía xa tụ một đám công nhân, lại nhìn đồng hồ tường: mười hai giờ rưỡi rồi, thợ trong hầm hẳn là vừa lên ăn trưa.

Nàng mở lời mới: “Hôm nay mỏ nấu món chính là gì? Thịt dê à?”

Diêm Hoàn Sơn lẩm bẩm: “Không ổn, xảy ra chuyện rồi?”

Lâm Hỉ Nhu ngẩn ra, nhìn ra ngoài lần nữa, lần này quả nhiên thấy khác lạ: thường đến bữa là đám thợ chạy vội vào nhà ăn, nhanh hơn sói, còn nay, ba năm tụ một chòm, chen kín cửa hầm, kích động la hét gì đó, ai để ý còn thấy ánh mặt trời chiếu sáng những tia nước bọt bắn ra.

Chẳng lẽ thật có chuyện rồi?

Thợ mỏ sợ nhất là sự cố dưới lòng đất, mà đã sự cố, thì tuyệt chẳng phải va quệt đơn giản. Diêm Hoàn Sơn hoảng hốt, buông bát đũa, ba bước gộp hai chạy ra cửa, còn cách mấy mét đã gầm lên: “Sao thế? Có chuyện gì thế này?”

Đây là kinh nghiệm hắn lăn lộn nhiều năm: bất kể chuyện gì, kể cả chết người, cũng không được run sợ, phải hung, phải cất tiếng thì mới trấn áp được bọn họ.

Quả nhiên, tiếng ồn ào vơi đi nhiều, tổ trưởng Lưu Tam Trì mặt than tro, dưới khuôn ngựa lộ vẻ trắng bệch: “Lão… lão bản, Nhị Cẩu nó không nói dối, dưới… dưới hầm có ma đấy.”

Không chết người! Diêm Hoàn Sơn thấy như tảng đá lớn rơi khỏi tim, càng gầm to: “Mẹ kiếp!”

Lâm Hỉ Nhu đi tới thì nghe được Diêm Hoàn Sơn đang thuyết giảng “vô thần luận” cho đám thợ.

“Sách nói rõ rành rành, thế gian này làm gì có ma. Nhị Cẩu nó mù chữ, chẳng lẽ các anh cũng không biết chữ? Có ma à? Gọi nó ra đây cho tôi xem!”

Tên hậu sinh mới vào mỏ hai hôm – Trường Hỉ – rụt rè giải thích: “Không gọi được, ban ngày nắng to, tôi nghe nói, ma phơi nắng sẽ tan thành nước.”

Ơ, đến ma cũng còn được thương hại?

Diêm Hoàn Sơn tức sôi máu: “Các người tận mắt thấy à? Thật mới lạ, ma trông thế nào?”

Thật sự có người đáp.

Mao Vượng: “Trắng phau, không nhìn rõ, thoắt cái biến mất.”

Tôn Quý: “Biết phát ra tiếng, tôi nghe tiếng rên rỉ.”

Hàn Đức Phúc: “Tôi mang xuống hai quả dưa, cả hai đều mất rồi!”

Diêm Hoàn Sơn mỉa mai: “Đã thành ma rồi, còn thèm ăn dưa sao?”

Lâm Hỉ Nhu thoáng động tâm, kéo tay áo Diêm Hoàn Sơn, lôi sang một bên: “Có khi nào là Lý Nhị Cẩu không?”

Nàng sinh trong thập niên sáu mươi, cũng như Diêm Hoàn Sơn, được giáo dục Mác – Lê vững vàng, xưa nay cười nhạo chuyện quỷ thần. Nghe dưới hầm có quái sự, phản ứng đầu tiên tất nhiên là nghĩ đến con người.

—— Lý Nhị Cẩu bỏ trốn giữa đêm, áo quần chẳng mang, nghe nói chỉ mặc áo may-ô trắng, quần đùi đen, “trắng phau” chẳng phải là cái áo trắng sao? Trong hầm tối om, cái trắng ấy hẳn nổi bật vô cùng.

—— Khắp nơi không tìm thấy Lý Nhị Cẩu, sao hắn không thể trốn trong mỏ? “Hai quả dưa đều mất”, dưới hầm chẳng có gì ăn, chẳng phải chỉ có thể ăn trộm sao?

Diêm Hoàn Sơn lập tức vỡ lẽ, đập đùi: “Chính hắn, không thể là ai khác!”

Trong lòng đã có đáp án, hắn quay lại, giọng càng cứng rắn: “Thế này nhé, tôi cùng các anh xuống gặp con ma này một phen.”

Thợ mỏ đa phần thô kệch ít chữ, khó mà giảng giải chủ nghĩa duy vật cho rõ ràng; cách hữu hiệu nhất chính là mắt thấy tai nghe, để quần chúng cùng chứng kiến phá tan cái gọi là “ma”.

Tiếc thay, chẳng ai chịu xuống, dù thưởng hai mươi đồng cũng không đi.

Không ai chịu xuống cũng tốt, Diêm Hoàn Sơn đổi ý, nghĩ rằng một mình xuống hầm lôi Lý Nhị Cẩu ra càng có khí thế, cho bọn đào mỏ này thấy, làm mỏ chủ không phải hữu danh vô thực —— oai phong dựng lên, sau này ra lệnh sẽ càng thuận lợi.

Hắn đảo mắt một vòng, khinh khỉnh: “Đều không dám chứ gì? Đợi đó, xem anh Diêm của các người lôi nó ra phơi nắng cho mà coi.”

So ra mới thấy khác biệt, trong cảnh cả đám thợ mỏ ủ rũ cúi đầu, Diêm Hoàn Sơn vốn đã cao ráo khôi ngô lại càng nổi bật uy mãnh. Lâm Hỉ Nhu trong lòng lâng lâng, thấy chồng mình quả thật xứng đáng đem ra khoe, mãi đến khi bóng dáng hắn gần khuất hẳn ở cửa hầm mới kịp dặn một câu: “Đừng nặng tay quá đấy.”

Diêm Hoàn Sơn thuở thiếu thời từng lăn lộn ngoài đường, tay cứng chân nhanh, ba bốn gã lực lưỡng cũng chẳng phải đối thủ. Lâm Hỉ Nhu sợ hắn tức quá, ra tay không chừng mực, làm Lý Nhị Cẩu thành tàn phế.

Mỏ than lớn có thực lực đều có thang nâng lên xuống, giữa các đường hầm có xe chở quặng; mỏ của Diêm Hoàn Sơn nhỏ, mọi thứ giản tiện, cửa hầm chỉ mắc mấy bộ ròng rọc thô sơ, mọi người dùng bao tải buộc vào ròng rọc để lên xuống.

Gọi là “túi khỉ”, tức là bao tải đục hai lỗ dưới đáy, người ngồi vào, hai chân thả xuống từ chỗ thủng, sau đó theo ròng rọc tụt dần xuống đáy hầm —— bởi độ an toàn thấp, cả hành trình phải co ro không dám động, nhìn chẳng khác gì con khỉ ngốc, cho nên vốn là bao người mà lại gọi thành “túi khỉ”.

Diêm Hoàn Sơn chào gác cửa hầm, rồi ngồi túi khỉ tụt xuống.

Mỏ này là hắn mua lại từ chủ cũ, hàng “second-hand”, đào thế nào thì đến tay hắn vẫn thế. Có nói đặc biệt thì chỉ có một: sâu, cực kỳ sâu.

Cũng bởi vì sâu, trong mỏ này truyền ra nhiều chuyện ma quái hơn các mỏ khác. Như Lý Nhị Cẩu từng tung tin đồn, bảo đây là cửa vào mười tám tầng địa ngục, còn quả quyết đã thấy quỷ mặt xanh nanh dài —— đúng là tào lao, nếu thật là cửa địa ngục, Diêm Hoàn Sơn còn khai thác mỏ làm gì, bán vé tham quan còn lời hơn, hơn một tỷ người Trung Quốc, đảm bảo ai nấy đều kéo đến xem náo nhiệt.

Xuống đến đáy hầm, bên cạnh là chỗ chất dụng cụ, Diêm Hoàn Sơn nhặt cái cuốc, cầm theo đèn mỏ, đi vào đường hầm chằng chịt như mạng nhện.

Hắn vốn không quen lối đi dưới hầm, đây cũng chẳng trách được: mỏ nhỏ vốn không thèm vẽ bản đồ hầm lò, hơn nữa đào thủ công ngẫu hứng, đôi khi thấy không ổn, sợ sập, bèn lấy gậy chống tạm, rồi đổi hướng đào. Lâu dần, đào thành kiểu chó bới lợn ngoạm, vừa rối vừa loạn, nhìn không nổi, nhớ cũng không nổi.

Diêm Hoàn Sơn vừa đi vừa hô to: “Nhị Cẩu, tự ra đây đi, còn mong được khoan hồng xử nhẹ!”

Đường hầm đen kịt, ánh đèn mỏ lắc lư trái phải, mỗi lần chỉ soi được một khoảnh cỡ cái bàn con, nhưng Diêm Hoàn Sơn chẳng hề sợ hãi: một là vốn to gan, hai là, người thì có gì đáng sợ? Còn ma, trên đời này nào có ma.

Đi chừng một khắc, hắn gào khản cả họng, vẫn chẳng thấy Lý Nhị Cẩu ló mặt thú tội. Hắn nổi cáu, định rẽ sang hầm khác, thì bất ngờ giẫm phải cái gì đó.

Thứ đó trơn tuột, đứng không vững, Diêm Hoàn Sơn không kịp trở tay, “ấy da” một tiếng, trượt mấy bước, rồi ngửa ra ngã uỵch, cú ngã làm hắn choáng váng tối sầm, đèn mỏ rơi nứt toác mấy đường.

Phải mất năm giây hắn mới hoàn hồn, vội cầm đèn soi quanh, rất nhanh đã tìm ra thủ phạm: là phần đít quả dưa, chỗ cuống, bảo sao mà trơn thế.

Mẹ kiếp, thằng rùa nào vứt đây!

Diêm Hoàn Sơn chửi lầm bầm, đang định gượng dậy, thì bỗng khựng lại.

Ngay phía trước, nơi ánh đèn chạm tới, trong bóng đen lờ mờ, có một đôi chân, thon gầy trắng trẻo, nhìn qua đã biết không phải chân đàn ông.

Không thể nào, dưới hầm sao lại có đàn bà?

Diêm Hoàn Sơn theo bản năng nâng cao đèn.

Hắn thấy một khối đen kịt, quả thật là một người đàn bà, trần truồng, co ro trong góc, tóc dài rậm rạp che khuất gương mặt và phần lớn thân thể, đôi mắt ẩn sau loạn phát đang nhìn chằm chằm hắn, không chớp.

Nói cũng lạ, đôi mắt đó ngoài sáng hơn, đẹp hơn, sâu hơn mắt người thường, thì chẳng có gì đặc biệt, nhưng trong đầu Diêm Hoàn Sơn bật ra từ đầu tiên lại chẳng liên quan đến sáng, đẹp, hay sâu.

Từ hắn nghĩ đến là “mới”.

Đôi mắt mới tinh, chưa từng dùng đến, như mắt trẻ sơ sinh, vừa mới được tạo ra.

Diêm Hoàn Sơn nhìn sững đôi mắt ấy.

Hắn phát hiện mình không nhúc nhích được nữa.

Người đàn bà kia bò tới.

Ngày 16 tháng 9 năm 1992 / Thứ Tư / Nắng chuyển âm, rồi mưa to

Mười giờ rưỡi rồi, Đại Sơn vẫn chưa về. Ngoài trời mưa lớn thế, trong nhà chỉ có mình tôi, có chút sợ.

Trưa mang bánh bao cho Đại Sơn, gặp chuyện buồn cười: công nhân nhốn nháo, nói dưới mỏ có ma.

Ma đâu ra, tôi đoán tám phần là Lý Nhị Cẩu.

Đại Sơn một mình xuống hầm “bắt ma”, tôi còn khá mong chờ, nhưng nghĩ lại, chưa chắc bắt được: Lý Nhị Cẩu làm chuyện xấu, nào dám để Đại Sơn tìm thấy, nghe động tĩnh chắc đã sớm lẩn trốn.

Quả nhiên tôi đoán đúng, Đại Sơn uổng công một phen, lên nói trong đó chẳng có gì.

Mười giờ bốn lăm rồi.

Việc mỏ thật bận, Đại Sơn vất vả quá, mong con trai sớm ra đời, mau lớn, để Đại Sơn có thêm cánh tay đắc lực.

Dạo này tôi đang nghĩ tên cho con, rất thích lật từ điển, để ý một từ: “khai thác”.

“Khai thác”, nghe hay quá, khai mở trời đất mới, mở rộng con đường mới, dám khiến nhật nguyệt thay da đổi thịt.

Diêm Khai, Diêm Thác, nghe đều ổn, tôi thực sự thích cả hai, chẳng chọn nổi.

Thôi, để Đại Sơn chọn vậy.

Ngoài kia có tiếng động, chắc là Đại Sơn về rồi, viết đến đây thôi.

——【Trích nhật ký của Lâm Hỉ Nhu】