SUY NGHĨ SÂU SỐ 4

Hãy chăm sóc

Cây cối

Trẻ em

Nhà
tôi có một bà giúp việc đến làm ba giờ mỗi ngày, nhưng mẹ tôi tự tay
chăm sóc cây cối. Đó là một tiết mục xiếc không thể tin được. Mẹ có hai
bình tưới, một cái đựng nước pha phân bón, một cái đựng nước không có
cặn vôi, và một bình phun có thể phun nhiều kiểu khác nhau như phun “một
điểm”, phun “mưa” hay phun “mù”. Mỗi buổi sáng, mẹ kiểm tra hai mươi
cây xanh trong căn hộ và đưa ra cách chăm sóc thích hợp cho từng cây. Mẹ
tôi lẩm bẩm đủ thứ và hoàn toàn dửng dưng với phần còn lại của thế
giới. Các bạn có thể nói bất cứ điều gì với mẹ tôi trong khi bà chăm sóc
cây cối, nhưng bà chẳng hề để ý đâu. Ví dụ: “Hôm nay tôi định dùng ma
túy và dùng quá liều” câu trả lời là: “Cây cọ bị vàng ở đầu lá, nhiều
nước quá, không tốt tí nào.”

Thế là đã có phần mở đầu của một câu
mẫu: nếu bạn muốn phí hoài cuộc sống bằng cách không nghe thấy những gì
người khác nói với mình, hãy chăm sóc cây xanh. Nhưng câu chuyện không
dừng lại ở đây. Khi mẹ tôi phun nước lên lá cây, tôi nhận thấy rõ niềm
hy vọng đang thúc đẩy mẹ. Mẹ tôi nghĩ rằng đó là một dạng thuốc phiện sẽ
ngấm vào cây và cung cấp thứ mà nó cần để phát triển tốt. Với phân bón
cũng tương tự như vậy, mẹ tôi vùi những thanh phân bón nhỏ vào trong đất
(thực ra là hỗn hợp đất-mùn-cát-bùn mà mẹ tôi đặt hàng riêng cho mỗi
cây ở vườn cảnh ở cửa ô Auteuil). Vậy là mẹ tôi nuôi dưỡng cây xanh như
đã nuôi dưỡng con cái của mình: nước và phân bón cho cây cọ, quả đậu và
vitamin C cho chúng tôi. Đây chính là tâm điểm của câu mẫu: hãy tập
trung vào sự vật, hãy cung cấp cho chúng các chất dinh dưỡng ngấm từ
ngoài vào trong, và trong khi ngấm vào bên trong, chúng làm cho cây lớn
lên và tốt hơn. Một nhát xịt lên lá, thế là cây đã được trang bị để đối
mặt với sự tồn tại. Người ta nhìn nó với niềm lo lắng pha lẫn hy vọng,
người ta ý thức được về sự mong manh của cuộc sống, lo lắng về các tai
nạn có thể xảy ra, nhưng đồng thời cũng thoả mãn vì đã làm được cái cần
phải làm, đã hoàn thành vai trò người nuôi dưỡng của mình: người ta cảm
thấy yên tâm, được yên tâm, được an toàn trong một thời gian. Theo cách
đó, mẹ tôi thấy cuộc sống là một chuỗi các hành động xua đuổi tà ma,
cũng vô tác dụng như một nhát xịt, chỉ đem lại ảo tưởng ngắn ngủi về sự
bình an.

Sẽ tốt hơn nhiều nếu chúng ta cùng nhau chia sẻ tình
trạng mất an toàn, nếu chúng ta cùng đi vào bên trong chính bản thân
mình, để tự nói với mình rằng quả đậu và vitamin C, mặc dù nuôi được
loài vật, nhưng không thể cứu vãn được cuộc sống và không nuôi dưỡng
được tâm hồn.

10

Một con mèo tên là Grévisse

Chabrot ấn chuông phòng tôi.

Chabrot
là bác sĩ riêng của Pierre Arthens. Đó là một người đã có tuổi, đẹp
trai và da luôn rám nắng. Ông ta vặn vẹo mình như một con giun đất trước
mặt Thầy, và trong hai mươi năm, ông ta chưa hề chào tôi hay tỏ vẻ nhìn
thấy tôi. Đặt câu hỏi vì sao cái không xuất hiện trong ý thức của những
người khác có thể sẽ là một thí nghiệm hiện tượng luận thú vị. Việc
hình ảnh của tôi có thể cũng lúc in trong não của Neptune và không để
lại dấu vết trong não của Chabrot đúng là khá hấp dẫn.

Nhưng sáng
nay, Chabrot có vẻ không được rám nắng. Hai má ông ấy chảy xệ xuống, bàn
tay run rẩy, còn mũi thì… ướt. Vâng, ướt. Chabrot, bác sĩ của những
người quyền thế lại bị chảy nước mũi. Hơn nữa, ông ấy còn gọi tên tôi.

- Bà Michel.

Có
lẽ đây không phải là Chabrot, mà là một dạng người ngoài hành tinh biến
hình có cơ quan tình báo hoạt động không tốt, bởi vì ông Chabrot thật
không làm cho đầu mình rắc rối với những thông tin liên quan đến đám
người thấp kém vô danh.

- Bà Michel, - người đóng giả Chabrot nhưng không đạt nói tiếp, - bà Michel.

Được, để rồi xem. Tôi tên là bà Michel.

- Một bất hạnh khủng khiếp đã xảy ra, - Mũi Chảy nói. Khỉ thật, thay vì sì mũi ra thì hắn ta lại hít vào.

Thế
rồi hắn ta hút rõ mạnh, tống chỗ nước mũi chảy ra về nơi mà tự nó không
bao giờ tới được, và hành động quá nhanh này buộc tôi phải chứng kiến
yết hầu của hắn ta co rút lại để cho nước mũi đi qua. Trông thật ghê
tởm, đúng hơn là ngỡ ngàng.

Tôi nhìn bên phải, bên trái hắn ta.
Sảnh đang vắng vẻ, không một bóng người. Nếu người ngoài hành tinh này
có những ý đồ thù địch, tôi không thể có bất cứ hy vọng gì.

Hắn ta nói tiếp, lại nhắc lại.

- Một bất hạnh khủng khiếp, vâng, một bất hạnh khủng khiếp. Ông Arthens đang hấp hối.

- Hấp hối, - tôi nói, - hấp hối thật sao?

- Đúng là đang hấp hối, bà Michel ạ, đúng là đang hấp hối. Ông ấy chỉ còn sống được bốn mươi tám giờ nữa thôi.

- Nhưng sáng hôm qua tôi còn nhìn thấy ông ấy, ông ấy còn khỏe như vâm! - tôi nói, giọng hốt hoảng.

-
Thế đấy, bà ạ, thế đấy. Khi tim nhả ra, cũng như lưỡi dao của máy chém.
Buổi sáng, bà còn nhảy như một con dê con, nhưng buổi tối, bà đã ở
trong mộ.

- Ông ấy sẽ chết ở nhà, không đến bệnh viện hay sao?

-
Ôôôôôi, bà Michel, - Chabrot nói và nhìn tôi với vẻ mặt giống như vẻ
mặt của Neptune khi bị dắt dây, - ai mà muốn chết ở bệnh viện cơ chứ?

Lần
đầu tiên sau hai mươi năm, tôi có thiện cảm mơ hồ với Chabrot. Tôi tự
nhủ, rốt cuộc ông ta cũng là một con người, và cuối cùng thì tất cả
chúng ta đều giống nhau.

- Bà Michel ạ, - Chabrot nói tiếp, còn
tôi mệt mỏi vì phải nghe quá nhiều từ “bà Michel” sau hai mươi năm chẳng
được gọi tên, - chắc chắn rất nhiều người sẽ muốn đến gặp Thầy trước…
trước. Nhưng ông ấy không muốn tiếp ai cả. Ông ấy chỉ muốn gặp Paul. Bà
có thể đuổi khéo những kẻ làm phiền được không?

Tôi mâu thuẫn sâu
sắc. Theo thói quen, tôi ghi nhớ rằng người ta chỉ làm ra vẻ nhận ra sự
có mặt của tôi để nhờ tôi làm việc gì đó. Nhưng dù sao, tôi nghĩ, đấy là
việc của tôi. Tôi cũng ghi nhận rằng tôi thích cách nói của Chabrot -
bà có thể đuổi khéo những kẻ làm phiền được không? - và tôi cảm động vì
nó. Cách nói lịch sự kiểu cũ đó làm tôi thích thú. Tôi là nô lệ của ngữ
pháp, - tôi thầm nghĩ, - lẽ ra tôi phải đặt tên cho con mèo của mình là
Grévisse(14). Ông ta làm tôi khó chịu, nhưng cách nói của ông ta thật
khéo làm sao. Rốt cuộc, ai mà muốn chết ở bệnh viện cơ chứ? Ông già đẹp
lão đã hỏi như thế. Không ai cả. Không phải Pierre Arthens, không phải
là Chabrot, không phải tôi, không phải Lucien. Khi đặt câu hỏi chung
chung như thế, Chabrot đã coi tất cả chúng ta là con người.

14.
Maurice Grévisse (1895 - 1980): nhà ngữ pháp học người Bỉ, tác giả cuốn
Le Bon Usage, cuốn sách ngữ pháp tiếng Pháp nổi tiếng

- Tôi sẽ làm những gì có thể, - tôi đáp, - Nhưng tôi không thể đi theo họ đến tận cầu thang được.

- Không, - ông ta nói, - nhưng bà có thể ngăn cản họ. Bà cứ nói là nhà Thầy đã đóng cửa.

Và ông ta nhìn tôi với ánh mắt rất lạ.

Tôi
phải chú ý, cực kỳ chú ý. Thời gian gần đây, tôi đã lơ là. Đã xảy ra vụ
việc của thằng bé nhà Pallières, nếu nó thông minh bằng một nửa con bò,
thì cái cách thức kỳ cục khi nói về Hệ tư tưởng Đức lẽ ra đã thổi vào
tai nó nhiều thứ rắc rối. Thế nhưng vì một ông già cả tin da rám nắng vì
tia cực tím sử dụng những cách diễn đạt cũ kỹ, nên tôi xúc động trước
ông ta và quên hết tính nghiêm khắc.

Tôi nhấn chìm lại vào trong
mắt mình tia sáng vừa mới lóe lên từ đó và lại thể hiện cái nhìn đờ đẫn
của một bà gác cổng thực thụ, sẵn sàng làm hết sức mình nhưng lại không
đi theo khách đến tận cầu thang.

Vẻ kỳ lạ của Chabrot biến mất.

Để xóa hết mọi dấu vết của những việc làm sai lầm, tôi tự cho phép mình nói sai một chút.

- Đấy là một dạng nhồi máu cơ tim phải không?

- Đúng, - Chabrot đáp, - đúng là nhồi máu cơ tim.

Im lặng.

- Cám ơn, - ông ta nói.

- Không có gì, - tôi đáp rồi đóng cửa lại.