NHẬT KÍ SỐ 5

VỀ SỰ VẬN ĐỘNG CỦA THẾ GIỚI

Động đây, có động đậy không?

Hôm
nay, mẹ tôi dẫn tôi đến gặp bác sĩ tâm lý. Lý do: tôi lẩn trốn. Mẹ tôi
nói tôi thế này: “Con yêu, con biết rõ là bố mẹ phát điên lên vì con cứ
lẩn trốn như thế. Mẹ nghĩ sẽ là một ý hay nếu con đến nói chuyện với bác
sĩ Theid, nhất là điều mà con nói lần trước”. Thứ nhất, bác sĩ Thied
chỉ là bác sĩ trong cái đầu óc bé nhỏ bị rối loạn của mẹ tôi. Ông ta
cũng không phải là thầy thuốc hay có bằng cấp gì hơn tôi nhưng rõ ràng
là mẹ tôi rất thích gọi ông ấy là “bác sĩ”, vì bề ngoài ông ấy nhiệt
tình chữa cho mẹ tôi nhưng lại lấy đi khá nhiều thời gian của mẹ (mười
năm). Ông ấy chỉ là một người vốn thuộc cánh tả, đã chuyển sang phân tâm
học sau vài năm học không mấy vất vả ở Nanterre và sau khi may mắn gặp
được một nhân vật có uy tín bảo vệ chủ nghĩa Feud. Thứ hai, tôi không
thấy vấn đề ở đâu cả. “Tôi lẩn trốn” cũng không phải là sự thực: tôi ở
một mình ở chỗ mà người khác không thể tìm thấy tôi. Tôi chỉ muốn viết
các Suy nghĩ sâu và Nhật kí về sự vận động của thế giới trong yên tĩnh,
và trước đó, tôi chỉ muốn được tĩnh tâm suy nghĩ trong đầu mà không bị
quấy rầy bởi những lời ngu ngốc mà chị tôi nói hay nghe trên đài hay
trên tivi của chị ấy, hoặc bị mẹ làm phiền khi đến thì thầm: “Con yêu
ơi, mẹ đây này, thơm mẹ cái nào,” đây là một trong những câu kém hấp dẫn
nhất mà tôi từng biết.

Còn bố tôi trừng mắt tức giận và hỏi:
“Cuối cùng thì tại sao con lại lẩn trốn cơ chứ?” thường thì tôi không
trả lời. Tôi phải nói gì đây? “vì bố mẹ làm con căng thẳng thần kinh và
con có một tác phẩm quan trọng cần phải viết trước khi chết”? Rõ ràng là
tôi không thể nói như thế. Lần gần đây nhất, tôi cố gắng nói hài hước,
để bớt bi kịch. Tôi làm ra vẻ hơi ngơ ngác và vừa nhìn bố vừa nói với
giọng như sắp chết: “tại vì có những tiếng nói trong đầu con”. Trời ơi,
hỗn chiến xảy ta! Bố trợn trừng, hai mắt như lồi ra khỏi mặt, mẹ và chị
Colombe vội chạy đến ngay khi bố gọi và cả nhà nói với tôi cùng một lúc:
“Không sao con yêu ạ, bố sẽ giúp con ra khỏi đó” (bố), “Mẹ gọi bác sĩ
Thied ngay bây giờ” (mẹ), “em nghe thấy bao nhiêu tiếng nói?” (chị
Colombe),..v..v… Vẻ mặt mẹ tôi rất trầm trọng, vừa lo lắng vừa phấn
khích: Liệu con gái tôi có phải là một trường hợp để khoa học nghiên cứu
không? Thật khủng khiếp, nhưng cũng thật vinh quang! Vâng, khi nhìn họ
điên lên như thế, tôi nói: “Không, con đùa ấy mà!” nhưng tôi đã phải
nhắc đi nhắc lại vài lần họ mới nghe thấy thêm nhiều lần nữa họ mới tin
tôi. Thế nhưng tôi không nghĩ họ đã tin thực sự. Tóm lại, mẹ đặt hẹn cho
tôi và bác sĩ T. và sáng nay, hai mẹ con tôi cùng tới đó.

Đầu
tiên, chúng tôi đợi trong phòng chờ rất xịn. Có nhiều tạp chí của những
thời khác nhau: Vài cuốn Géo từ cách đây mười năm và số mới nhất của
Elle tất nhiên được đặt ngay bên trên. Rồi bác sĩ T. đến. Giống như
trong ảnh (in trên một tạp chí mà mẹ tôi từng khoe với cả nhà) nhưng là
người thật, tức là thêm màu sắc và mùi: Hạt dẻ và tẩu thuốc. Khoảng năm
mươi tuổi, đỏm dáng, ăn mặc chải chuốt, nhất là đầu tóc, râu cạo nhẵm,
nước da rám nắng, áo len chui đầu, quần, giày, đồng hồ đeo tay: tất cả
đều màu hạt dẻ, cùng tông, tức là như một hạt dẻ thực sự. Hoặc như lá
khô. Ngoài ra, còn có mùi tẩu thuốc cao cấp (thuốc lá sợi vàng: mật ong
và hoa quả khô). Thôi được, tôi tự nhủ, hãy cứ đến đó tư vấn nhẹ nhàng
kiểu trò chuyện mùa thu quanh bếp lửa giữa những người tử tế, một cuộc
trò chuyện tao nhã, mang tính xây dựng và thậm chí có thể nhẹ như tơ
(tôi rất thích từ này).

Mẹ cùng vào với tôi, chúng tôi ngồi trên
hai chiếc ghế trước bàn làm việc của ông ấy. Ông ấy ngồi phía sau bàn,
trong một chiếc ghế bành xoay to với đôi tai ghế rất kì dị, hơi giống
kiểu trong phim Star Trek. Ông ấy khoanh tay trên bụng, nhìn chúng tôi
và nói: “Tôi rất vui được tiếp cả hai mẹ con”.

Đến đây, câu chuyện
khởi đầu quá tệ. Nó làm cho tôi nóng tai ngay lập tức. Một câu nói sặc
tính thương mại của các siêu thị nhằm mục đích bán bàn chải đánh răng
hai mặt cho Quý Bà và cô con gái đừng nấp sau chiếc xe đẩy, dù sao thì
tôi cũng không chờ đợi một câu nói như thế từ bác sĩ tâm lý. Nhưng cơn
tức giận của tôi dừng lại ngay lập tức khi tôi ý thức được một sự kiện
thú vị cho Nhật kí về sự vận động của thế giới mà tôi đang viết. Tôi
nhìn thật kĩ, tập trung tất cả sức lực của mình và tự nhủ: không, không
thể được. Được chứ, được chứ! Được mà! Không thể tin được! Tôi bị cuốn
hút đến mức chỉ nghe câu được câu chăng về chuyện mẹ đang kể (con gái
tôi lẩn trốn, chúng tôi hoảng sợ khi con gái tôi kể rằng nghe thấy những
tiếng nói ở trong đầu, con gái chúng tôi không nói chuyện với cả nhà,
chúng tôi rất lo cho con gái mình), mẹ nhắc đi nhắc lại “con gái tôi”
hai trăm lần, trong khi tôi chỉ cách mẹ mười lăm xăng timét, và do đó,
khi ông ấy nói với tôi, tôi gần như giật nảy mình.

Tôi phải giải
thích cho các bạn trước đã. Tôi biết rằng bác sĩ T. là người sống vì ông
ấy đã bước đi trước mặt tôi, ông ta đã ngồi xuống và đã nói. Nhưng sau
đó, ông ấy giống như người đã chết: không động đậy. Sau khi đã yên vị
trên ghế thì không còn bất cứ vận động nào nữa: chỉ có đôi môi rung rung
nhưng hết sức dè xẻn. Phần còn lại: bất động, hoàn toàn bất động. Thông
thường, khi nói, người ta không chỉ động đậy môi mà nhất định phải có
thêm những động tác khác: cơ mặt, những động tác rất nhẹ của tay, của
cổ, của vai; và khi không nói, người ta cũng rất khó bất động hoàn toàn;
luôn luôn nhất định phải có một cử động nhẹ ở đâu đó, nháy mi mắt hay
một cử động không nhận thấy được của chân, v.v…

Nhưng ở đây: không
có gì cả! Nada! Wallou! Nothing! Một bức tượng sống! Thế đấy! “Thế nào,
cô bé, - ông ấy nói làm tôi giật mình, - cháu nói gì về chuyện này?”
Phải khó khăn lắm tôi mới tập hợp được suy nghĩ của mình vì đang hoàn
toàn tập trung vào sự bất động của ông ấy, và do đó tôi dành ra một chút
thời gian để trả lời. Mẹ tôi vặn vẹo người trên ghế cứ như bệnh trĩ,
còn bác sĩ nhìn tôi không chớp mắt. Tôi tự nhủ: “Mình phải làm cho ông
ấy động đậy mới được, mình phải làm cho ông ấy động đậy mới được, chắc
chắn phải có cái gì đó làm cho ông ấy động đậy”. Thế là tôi nói: “ Cháu
sẽ chỉ nói khi có mặt luật sư của cháu” với hi vọng sẽ thành công. Thất
bại hoàn toàn, không một cử động nào. Mẹ tôi thở hắt ra như Đức Mẹ bị
hành hình, còn bác sĩ vẫn hoàn toàn bất động. “Luật sư của cháu… Hừm…”
ông ta nói mà không động đậy. Lúc này, thách thức trở nên hấp dẫn. Động
đậy, có động đậy không? Tôi quyết định dồn hết sức vào cuộc chiến. “Đây
không phải là tòa án, - ông ta nói thêm, - cháu biết rồi đấy, hừm.” Còn
tôi, tôi tự nhủ: nếu tôi làm ông ấy động đậy được thì cũng đáng công,
không, tôi sẽ không phí hoài một ngày! “Được, - bức tượng nói, - thưa bà
Solange kính mến, tôi sẽ nói chuyện một mình với cô bé này.” Bà Solange
kính mến đứng dậy và nhìn ông ta với con mắt của con chó cocker chực
khóc và ra khỏi phòng sau khi làm nhiều động tác thừa (chắc chắn là để
bù trừ).

“Mẹ cháu rất lo cho cháu,” ông ta tấn công và lập nên kỳ
tích khi thậm chí không cần động đậy môi dưới. Tôi suy nghĩ một lát và
quyết định rằng chiến thuật khiêu khích ít có khả năng thành công. Bạn
có muốn cũng có niềm tin vào sự tự chủ của bản thân cho bác sỹ tâm lý
của bạn không? Hãy khiêu khích ông ta như bọn trẻ con vẫn làm với bố mẹ
chúng. Vì thế tôi đã chọn cách nói rất nghiêm túc với ông ta. “Bác nghĩ
rằng chuyện này có liên quan tới cơ chế bảo vệ khỏi chứng loạn tâm thần
dưới hình thức ảo giác Tên Cha ư?” Bạn nghĩ là ông ấy sẽ động đậy? Hoàn
toàn không. Ông ấy vẫn bất động và không hề nao núng. Nhưng tôi dường
như đã nhìn thấy một cái gì đó trong mắt ông ấy, giống như chao đảo. Tôi
quyết định khai thác cơ hội này. “Hả? - ông ta lên tiếng - tôi không
nghĩ rằng cháu hiểu điều mà cháu nói. - Có chứ, có chứ ạ, - tôi đáp, -
nhưng có một điều cháu không hiểu ở Lacan(26), đó là bản chất chính xác
của mối liên hệ giữa ông ấy với thuyết cấu trúc. Ông ấy há miệng đinh
nói gì đó, nhưng tôi nhanh hơn. “À, vâng, cả các công trình logic nữa.
Tất cả những điểm nút đó hơi rắc rối. Còn bác, bác hiểu gì về Tôpô học?
Đã từ lâu, tất cả mọi người đều biết rằng đó là một trò lừa đảo, đúng
không ạ?” Đến đây, tôi đã ghi nhận được một tiến bộ. Ông ấy không kịp
ngậm miệng lại, do đó rốt cuộc nó vẫn há ra. Rồi ông ta tĩnh trí lại và
trên khuôn mặt bất động xuất hiện một hình thức biểu cảm không cử đông,
kiểu như. “Cháu muốn đùa với ta ư, cô bé xinh đẹp?” Vâng, đúng là tôi
muốn đùa với ông, hạt dẻ ướp lạnh ạ. Thế là tôi chờ đợi. “Cháu là một cô
bé rất thông minh, tôi biết điều đó,” ông ta nói (giá của thông tin mà
Bà Solanghe kính mến truyền đạt lại: Sáu mươi euro cho nửa giờ). ”Nhưng
con người ta có thể rất thông minh đồng thời cũng rất nghèo khổ, cháu
biết đấy, rất sáng suốt và rất bất hạnh.” Không cười. Bác lấy câu ấy
trong tạp chí truyện tranh Pit Gadget phải không? Tôi định hỏi như vậy.
Và bỗng nhiên tôi muốn tiến thêm một nấc. Dù sao tôi cũng đang ngồi
trước một lão lấy đi của gia đình mình tới 600 euro mỗi tháng từ một
thập kỉ nay, và kết quả là: ba giờ mỗi ngày tưới cây xanh và tiêu thụ
quá nhiều thuốc đắt tiền. Tôi cảm thấy vị cay dâng lên mũi. Tôi cúi về
phía bàn và nói rất nhỏ: “Hãy nghe cho rõ. Ông đông cứng tại chỗ ạ, hai
chúng ta sẽ thương lượng một việc nhỏ. Ông để cho tôi yên, đổi lại tôi
không phá hoại việc kinh doanh trên bất hạnh của ông bằng cách loan tin
xấu về ông trong giới kinh doanh và chính trị ở khắp Paris. Hãy tin tôi
đi, ít nhất thì ông cũng đủ năng lực để thấy tôi thông minh đến mức nào,
hoàn toàn trong khả năng của tôi.” Theo tôi, cách này không được. Tôi
không tin. Đúng là phải ngu si lắm thì mới tin vào mớ lời lẽ ngớ ngẩn
như thế. Nhưng thật không thể tin được là tôi đã chiến thắng: một chút
lo lắng thoáng qua trên khuôn mặt vị bác sĩ giỏi giang Theid. Tôi nghĩ
là ông ấy tin tôi. Đúng là hoang đường: nếu có một điều mà tôi không bao
giờ làm, thì đó là tung tin đồn sai để hại ai đó. Ông bố theo phe Cộng
hòa của tôi đã tiêm cho tôi con vi rút đạo đức, vì thấy nó không phi lý
như những thứ khác nên tôi tuân theo rất nghiêm ngặt. Nhưng ông bác sĩ
giỏi giang vốn chỉ đánh giá gia đình qua người mẹ, xem ra đã tin lời đe
dọa là thật. Và khi đó, điều kì diệu xảy ra: một cử động! Ông ta tặc
lưỡi, buông tay ra, với một tay về phía bàn và đập long bàn tay vào tấm
lót bàn viết bằng da dê non. Một cử chỉ bực tức, nhưng cũng là hăm dọa.
Rồi ông ta đi ra cửa, gọi mẹ tôi vào, kết luận về tình trạng sức khỏe
tâm thần tốt của tôi và nói mọi việc sẽ đâu vào đó và nhanh chóng tống
chúng tôi ra khỏi nóc nếp lửa mùa thu của ông ấy.

26. Jacques Lacan (1901-1981), nhà phân tâm học người Pháp, người đã phát triển lý thuyết Tên Cha

Đầu
tiên, tôi thấy hài lòng về bản thân mình. Tôi đã làm cho ông ta phải cử
động. Nhưng càng về cuối ngày, tôi càng cảm thấy mình bị mất tinh thần.
Bởi vì lý do khiến ông ta cử động là cái gì đó không được đẹp lắm,
không được sạch sẽ lắm. Cũng vô ích khi tôi biết rằng có những người lớn
đeo mặt nạ rất ngọt ngào, rất đúng mực, nhưng thực ra bên trong lại rất
xấu và cố chấp, cũng vô ích khi tôi biết rằng chỉ cần đưa họ ra ánh
sáng là mặt nạ rớt xuống, khi chuyện đó xảy ra dữ dội như vậy, tôi cảm
thấy rất buồn. Khi ông ta đập lên tấm lót bàn viết, hành động có nghĩa
là: “Được lắm, cô đã thấy bản chất của tôi, không cần phải diễn hài kịch
nữa, xong, đồng ý với thỏa thuận hèn hạ của cô, hãy ra khỏi đây mau.”
Chuyện này khiến tôi đau buồn, vâng, chuyện này khiến tôi đau buồn. Tôi
biết thế giới là xấu xa cũng vô ích, tôi không có ý định nhìn thấy nó.

Vâng, chúng ta hãy rời bỏ thế giới mà những thứ cử động làm lộ ra cái xấu.

12

Một làn sóng hi vọng

Quả
là đơn giản khi chê trách các nhà hiện tượng về tính tự kỉ không có
mèo; tôi dành cả cuộc đời mình để đi tìm tính phi thời gian.

Nhưng ai săn đuổi sự vĩnh cửu sẽ gặt hái cô đơn.

-
Vâng, - ông ấy vừa nói vừa cầm lấy cái túi của tôi, - tôi cũng nghĩ như
thế. Đó là một trong những bức tranh đơn giàn nhất, nhưng lại rất hài
hòa.

Nhà ông Ozu rất rộng và rất đẹp. Những mẩu chuyện của Manuela
làm tôi hình dung ra nội thất trang trí kiểu Nhật Bản, nhưng ngoài
những cánh cửa trượt, bonsai, một tấm thảm dày màu đen viền ghi những đồ
vật châu Á - một chiếc bàn thấp sơn màu tối hay những tám mành tre dọc
theo một dãy cửa sổ rất ấn tượng được kéo theo những kiểu khác nhau đem
lại cho căn phòng không khí Trung Đông-, còn có một chiếc ghế dài và vài
chiếc ghế bành, bàn kiểu Louis XV, đèn và giá sách của Châu Âu. Rất…
trang nhã. Đúng như Manuela và Jacinthe Rosen đã nhận xét, không có gì
rườm rà cả. Cũng không quá sạch sẽ và trống rỗng như tôi hình dung khi
nâng nội thất trong các phim của Ozu lên một mức sang trọng hơn nhưng rõ
rang vẫn mang đặc tính giản dị, không rườm rà của nền văn minh lạ lùng
này.

- Lại đây, - ông Ozu nói với tôi, - chúng ta sẽ không ngồi ở
đây, khách sáo quá. Chúng ta sẽ ăn tối trong bếp. Mà tôi tự nấu đấy nhé.

Tôi
nhận ra ông ấy đeo tạp dề màu xanh táo bên ngoài chiếc áo len chui đầu
cổ tròn màu hạt dẻ và cái quần vải màu be. Dưới chân ông ấy là đôi giày
da đen.

Tôi lê bước theo ông ấy đến nhà bếp. Khổ ghê. Trong căn
phòng đẹp như hộp đồ nữ trang này, tôi rất muốn được nấu nướng hàng
ngày, cho cả Lêon nữa. Ở đây không có gì là tầm thường và ngay cả mở một
hộp Ronron(27) ở đây hẳn cũng ngon.

27. Ronron: một nhãn hiệu thức ăn cho mèo.

- Tôi rất tự hào về căn bếp của mình, - ông Ozu nói một cách giản dị.

- Ông có thể, - tôi nói mà không thoáng chút mỉa mai.

Tất
cả mọi thứ đều màu trắng và làm từ gỗ màu trắng với mặt bàn bếp dài và
những tủ bát đĩa lớn đựng đầy đĩa và ly bằng sứ màu lam, đen và trắng. Ở
giữa có một cái lò, bếp nấu, một bồn rửa bát ba vòi và quầy bar ngay
trên một trong những chiếc ghế đẩu cao sẵn sang đón khách mà tôi đang
ngồi vắt vẻo bên trên; ở phía đối diện, ông Ozu đang hì hụi với bếp lò.
Ông ấy đặt trước mặt tôi một chai nhỏ rượu sake nóng và hai chiếc ghế
xinh xắn bằng sứ màu lam men rạn.

- Tôi không hiểu bà có biết về ẩm thực Nhật Bản không, - ông ấy nói với tôi.

- Không nhiều lắm, - tôi đáp.

Một
làn sóng hi vọng dâng lên trong tôi. Quả thật, người ta sẽ nhận xét
rằng cho đến giờ, chúng tôi chưa nói với nhau đến hai mươi từ, trong khi
đó tôi đã coi mình như một người quen cũ trước mặt ông Ozu đeo tạp dề
màu xanh đang nấu nướng, sau vài câu về hội họa Hà Lan và tình trạng bị
thôi miên mà không ai còn nhắc đến nữa và đã bị xếp vào mục những câu
chuyện bị lãng quên.

Tối nay rất có thể chỉ là buổi nhập môn ẩm
thực châu Á. Mặc kệ Tolstoi và tất cả mọi thứ nghi ngờ, ông Ozu, cư dân
mới ít để ý đến các thứ bậc xã hội, mời bà gác cổng đến ăn bữa tối với
những món ăn lạ. Họ nói chuyện về sashimi và món mì đậu.

Liệu có tình huống nào ít đáng quan tâm hơn không?

Chính vào lúc đó thì xảy ra thảm họa.

13

Bàng quang nhỏ

Trước
tiên, tôi phải thú nhận rằng bàng quang của tôi thuộc loại nhỏ. Nếu
không thì phải giải thích như thế nào đây khi chỉ cần uống một chén trà
là tôi phải chạy ngay vào nhà vệ sinh, còn khi uống một ấm trà, tôi lại
phải làm như thế với số lần tỉ lệ thuận với lượng nước chứa trong nó?
Còn Manuela đúng là một con lạc đà: cô ấy giữ nguyên lượng nước uống vào
trong vài giờ và ngồi yên trên ghế nhấm nháp đồ tráng miệng, trong khi
tôi cứ phải khổ sở đi đi lại lại nhà vệ sinh. Nhưng đấy là khi tôi ở
phòng tôi, nhất là trong khoảng sáu chục mét vuông, nhà vệ sinh không
thể ở xa được và nằm ở chỗ đã quen thuộc với tôi từ lâu.

Thế nhưng
giờ đây, cái bàng quang nhỏ vừa báo hiệu cho tôi. Nhớ đến hàng lít trà
vừa uống chiều nay, tôi phải nghe lời nó: bớt quyền tự chủ đi.

Trên thế giới, người ta hỏi về cái này như thế nào?

- Khu phụ ở đâu nhỉ? Tôi thấy chẳng thích hợp thế nào?

Ngược lại:

-
Ông làm ơn chỉ cho tôi được không? Mặc dù có lịch sự hơn vì không nêu
tên sự vật, nhưng có nguy cơ không hiểu được, và do đó còn bối rối gấp
mười lần.

- Tôi muốn đi tiểu, không hoa mỹ và đầy đủ thông tin, nhưng không thể nói trong khi ăn và nhất là với một người không than quen.

- Nhà tiêu ở đâu nhỉ? Là một vấn đề đối với tôi. Đó là một yêu cầu lạnh lùng, cứ như trong một quán ăn tỉnh lẻ.

Tôi khá thích câu này:

- Chuồng xí ở đâu nhỉ? Bởi vì từ chuồng xí gợi nhớ đến thời thơ ấu và túp lều ở vườn. Nhưng cũng hàm ý một thứ mùi khó chịu.

Đúng lúc đó, một ý nghĩ thiên tài vụt qua tôi.

-
Ramen là món mì với nước dung có nguồn gốc từ Trung Quốc, nhưng người
Nhật thường ăn món này cho buổi trưa, - ông Ozu nói và vớt khá nhiều mì
ra khỏi nước lạnh.

- Ông làm ơn chỉ cho tôi nhà vệ sinh được không? Là câu trả lời duy nhất mà tôi nói được

Tôi thừa nhận với các bạn như thế hơi thô thiển.

-
Ôi, tiếc là tôi chưa chỉ cho bà, -ông Ozu nói hết sức tự nhên, - Bà đi
qua cánh cửa sau lung, rồi đến cánh cửa thứ hai ở bên phải, trong hành
lang’

Mọi thứ đều có thể đơn giản thế sao?

Cần phải tin rằng không.