Chương
15: Cuộc gặp gỡ không thú vị giữa Đôn Ki-hô-tê với những gã lái la độc ác

Hiền sĩ Amêtê Bênenhêli kể lại rằng sau khi từ giã những
người chăn dê và tất cả những người dự đám tang chàng chăn cừu Grixôxtômô, Đôn
Kihôtê cùng giám mã đi thẳng vào trong rừng, nơi Marxêla trước đó vừa vào. Hai
thầy trò lang thang tìm kiếm khắp nơi trong rừng hơn hai tiếng đồng hồ mà vẫn
không thấy Marxêla đâu cả. Tới một cánh đồng đầy cỏ non, họ dừng lại. Một con
suối trong vắt êm đềm chảy qua. Cảnh vật như mời, như buộc hai người dừng chân
nghỉ trưa. Lúc này, nắng cũng đã trở nên gay gắt. Đôn Kihôtê và Xantrô bèn nhảy
xuống đất, thả lỏng cho con lừa và con Rôxinantê tự do gặm cỏ. Rồi họ mở túi
lấy lương khô và, không chút khách khí, chủ tớ cùng ngồi ăn một cách vui vẻ, thân
mật.

Xantrô không
nghĩ tới việc tròng chân con Rôxinantê lại vì biết nó xưa nay vốn hiền, rất
hiếm nổi cơn động tình, đến mức tất cả lũ ngựa cái của sở nuôi ngựa ở Corđôba
cũng không làm cho nó nghĩ bậy bạ. Nhưng ma quỷ xui khiến làm sao lại có một
đàn ngựa cái của mấy bác lái ở Iangoa đang gặm cỏ trong thung lũng. Đám lái la
này thường hay nghỉ trưa và dẫn ngựa đến nghỉ ở những nơi có cỏ non và nước
trong, và chính chỗ Đôn Kihôtê đang nghỉ rất phù hợp với họ. Con Rôxinantê đã
đánh hơi thấy mấy chị ngựa cái và trái hẳn với tính tình hàng ngày, bỗng nhiên
nảy ra ý muốn đùa bỡn với chúng. Thế rồi, chẳng cần xin phép chủ, nó chạy long
tong đến gần mấy chị ngựa để tán tỉnh. Nhưng mấy chị này có lẽ thích gặm cỏ hơn
nên đã tiếp đón chú Rôxinantê bằng móng sắt và răng, khiến chú ta tuột cả yên
cương, trần như nhộng. Nhưng nào đã xong đâu: mấy bác lái la thấy Rôxinantê
định cưỡng ép lũ ngựa cái của mình, bèn vác gậy chạy tới phang tới tấp, khiến
chú ta ngã chổng cả bốn vó lên trời.

Thấy Rôxinantê
bị đòn, Đôn Kihôtê và Xantrô chạy tới; chàng hiệp sĩ bảo giám mã:

- Anh bạn
Xantrô, xem ra bọn này không phải là hiệp sĩ mà chỉ là những kẻ cục súc, hạ
lưu. Ta nói như vậy có nghĩa là anh có thể giúp ta trả thù cho con Rôxinantê đã
bị làm nhục trước mặt chúng ta.

- Trả thù cái
quỷ gì mới được chứ, Xantrô đáp. Bọn họ trên hai mươi người, còn ta không quá
hai người, mà có khi chưa được một người rưỡi ấy.

- Một mình ta
bằng cả trăm người! Đôn Kihôtê đáp.

Nói rồi, chàng
rút gươm xông thẳng tới bọn lái la. Noi gương chủ, Xantrô cũng hăng máu xông
lên. Thoạt đầu, Đôn Kihôtê chém một nhát trúng một gã lái la làm toạc chiếc áo
da và xả cả một mảnh vai của y. Bọn lái la đông hơn, lại thấy đối phương chỉ có
hai người, bèn lấy gậy bao vây thầy trò Đôn Kihôtê vào giữa rồi nhè vào người
mà vụt túi bụi. Quả thật là sau khi trúng gậy thứ hai, Xantrô ngã lăn ra đất;
sau đó tới lượt Đôn Kihôtê, mặc dù chàng đã tỏ ra can đảm và biết tránh đòn. Do
một sự ngẫu nhiên, Đôn Kihôtê ngã ngay bên cẳng con Rôxinantê lúc này vẫn chưa
dậy được. Thế mới biết gậy gộc trong những bàn tay cục mịch và giận dữ có một
sức mạnh ghê gớm. Sau khi thấy mình đã chơi xấu, bọn lái la vội vã cuốn gói
chuồn thẳng bỏ mặc hai chàng phiêu lưu nằm trơ giữa cánh đồng.

Người đầu tiên
tỉnh lại là Xantrô Panxa; thấy mình nằm cạnh chủ, bác cất giọng yếu ớt, rền rĩ
gọi:

- Ngài Đôn
Kihôtê! Ôi, ngài Đôn Kihôtê!

- Xantrô,
người anh em của ta muốn gì? Đôn Kihôtê đáp lại bằng một giọng không kém lâm
ly, sầu thảm.

- Nếu có thể
được, xin ngài hãy cho tôi hai liều nước thần nếu ngài có mang theo đây. Có lẽ
thuốc đó chữa được gãy xương và các vết thương khác.

- Thật không
may cho ta, nếu có thì còn phải nói gì nữa. Nhưng ta lấy danh dự của một hiệp
sĩ giang hồ thề với anh rằng nội nhật hai ngày nữa, nếu không gặp vận rủi, ta
sẽ có được nước thần, nếu không, đôi tay này sẽ trở nên vô dụng.

- Vậy theo ý
ngài, phải bao nhiêu ngày nữa ta mới có thể sử dụng được đôi chân?

- Ta chỉ có
thể nói được rằng ta không biết phải bao nhiêu ngày nữa, chàng hiệp sĩ bị đòn
đáp. Nhưng lỗi ở ta cả; đáng lẽ ta không nên rút gươm ra đánh nhau với những kẻ
không được phong tước hiệu hiệp sĩ; vì ta không tôn trọng luật lệ của hiệp sĩ
đạo nên thần Chiến tranh mới trừng phạt ta. Bởi vậy, anh Xantrô Panxa, ta cần
nói để anh biết một điều rất hệ trọng đến tính mệnh của hai thầy trò ta. Hễ anh
thấy có những lũ súc sinh như bọn vừa rồi xúc phạm đến chúng ta, đừng chờ ta
rút gươm ra đánh lại bọn chúng vì ta sẽ không làm việc đó đâu; bản thân anh hãy
dùng gươm thẳng tay trừng trị chúng đi. Nhưng nếu có những hiệp sĩ khác đến
giúp đỡ bênh vực chúng, lúc đó ta sẽ ra tay bảo vệ anh và đánh lại. Hẳn anh đã
nhiều lần được mục kích sức mạnh ghê gớm của cánh tay này.

Chàng hiệp sĩ
đáng buồn của chúng ta muốn khoe khoang thành tích đã đánh bại kỵ sĩ tỉnh Vixcaia
trước đây. Nhưng Xantrô Panxa có vẻ không tin vào lời của chủ lắm, bác đáp:

- Thưa ngài,
tôi vốn là một người hiền lành, chín bỏ làm mười, và tôi có thể nhịn nhục được
vì tôi còn phải nuôi vợ nuôi con. Tôi không dám ra lệnh cho ngài, chỉ xin thưa
rằng dù gặp súc sinh hay hiệp sĩ, tôi cũng sẽ chẳng bao giờ rút gươm ra, và từ
nay về sau dù đã bị, đang bị hay sẽ bị ai xúc phạm đến mấy chăng nữa, dù người
đó sang hay hèn, giàu hay nghèo, quý tộc hay thứ dân, bất kể kẻ đó ở địa vị
nào, tôi cũng tha thứ hết.

Nghe thấy vậy,
Đôn Kihôtê nói:

- Anh Xantrô,
giá như ta còn hơi sức để nói và xương sườn của ta đỡ đau thì ta sẽ làm cho anh
hiểu. Hãy nghe đây, hỡi kẻ có tội kia! Tới giờ, thầy trò ta gặp toàn vận rủi,
nhưng nếu rồi đây phong vân gặp hội, con thuyền hy vọng đưa ta cập bến một
trong những hòn đảo mà ta đã hứa cho anh, rồi ta chiếm lĩnh được hòn đảo đó và
cho anh cai trị, thử hỏi anh sẽ làm ăn ra sao. Phải chăng anh sẽ bó tay vì anh
không phải là hiệp sĩ, vì anh không muốn làm hiệp sĩ, lại cũng chẳng có can đảm
và quyết tâm đánh trả những kẻ gây hấn để bảo vệ đất đai của mình. Anh cần biết
rằng tại những vương quốc và những tỉnh mới chiếm được, dân chúng không thuần
và cũng chẳng ủng hộ ngay chủ mới đâu, cho nên họ có thể gây ra những chuyện
rắc rối hòng làm thay đổi tình thế. Vì vậy, người chủ mới cần phải có trí khôn
để cai trị và lòng dũng cảm để đánh trả và tự bảo vệ trong mọi trường hợp.

- Kể ra trong
tình cảnh thầy trò ta lúc này, Xantrô đáp, tôi cũng muốn có được trí khôn và
lòng dũng cảm mà ngài nói. Nhưng tôi xin lấy danh dự một kẻ nghèo hèn mà thưa
rằng tôi cần thuốc cao hơn những lời nói suông. Nào, xin ngài hãy cố đứng dậy,
ta sẽ giúp đỡ Rôxinantê một tay mặc dù nó không xứng đáng vì chính nó đã gây ra
nông nỗi này. Không ngờ Rôxinantê lại như vậy; tôi vẫn tưởng nó cũng trong
sạch, hiền lành như tôi. Cho hay, như người ta thường nói, cần phải có thời
gian mới hiểu được lòng người, và trên đời này không có gì chắc chắn cả. Ai dám
bảo rằng sau những nhát kiếm ghê gớm mà ngài vừa giáng cho anh chàng kỵ sĩ vô
phúc kia, lại tiếp ngay một trận mưa đòn khủng khiếp đổ xuống lưng thầy trò ta?

- Đổ xuống
lưng anh thì còn đỡ vì anh sinh ra để chịu đựng những đòn như vậy, nhưng ta từ
thuở tấm bé sống trong cảnh lụa là gấm vóc, cho nên rõ ràng lưng ta đau đớn hơn
nhiều. Nếu ta không nghĩ rằng... nói đúng hơn, nếu ta không biết chắc rằng nghề
cung kiếm này có nhiều trắc trở thì ta sẽ nằm chết luôn tại đây vì nhục nhã.

Nghe nói vậy,
bác giám mã vặn lại:

- Thưa ngài,
nếu như tai họa là điều tất nhiên của hiệp sĩ đạo, xin ngài cho biết nó xảy ra
luôn hay theo từng thời kỳ nhất định bởi vì, theo tôi, chỉ cần thầy trò ta gặp
phải hai lần tai họa thôi là hết đời rồi, không cần đến lần thứ ba nữa nếu
Thượng đế đầy lòng từ bi không cứu vớt cho.

- Anh bạn Xantrô,
nên biết rằng cuộc đời của những hiệp sĩ giang hồ phải chịu muôn vàn gian nguy,
cay đắng, nhưng họ cũng có thể phút chốc trở thành vương đế như kinh nghiệm của
nhiều hiệp sĩ khác đã cho thấy. Ta biết nhiều chuyện như vậy. Nếu ta không đang
đau đớn quá, ta có thể kể ngay một vài chuyện về những hiệp sĩ đã leo lên những
bậc thang danh vọng nhờ vào cánh tay dũng mãnh của mình. Nhưng cũng chính những
hiệp sĩ này trước kia và sau đó đã gặp nhiều tai ương bĩ cực, như hiệp sĩ dũng
cảm Amađix nước Gôlơ đã bị kẻ tử thù của chàng là pháp sư Arcalao giam cầm, và
người ta biết chắc chắn là lão này đã trói chàng vào một cái cột ở giữa sân rồi
dùng dây cương ngựa đánh cho hơn hai trăm roi. Lại có một tác giả bí mật, khá
nổi tiếng, kể rằng có lần hiệp sĩ Mặt Trời bị trúng bẫy sa xuống một cái hầm
sâu trong một tòa lâu đài, chân tay bị trói chặt; sau đó, kẻ thù bắt chàng uống
một thứ thuốc rửa ruột làm bằng tuyết và cát khiến chàng suýt chết, và nếu
không được một người bạn thân giải nguy cho thì chàng hiệp sĩ khốn nạn đó khó
lòng qua khỏi được. Cho nên ta cũng có thể chịu đựng những thử thách như các
hiệp sĩ danh tiếng đó vì họ đã qua những cơn nguy biến còn to lớn gấp bội. Hơn
nữa, anh Xantrô ạ, ta muốn chỉ cho anh biết rằng những vết thương do những vật
có sẵn trong tay gây nên không làm nhục ai cả. Đó là luật lệ có ghi thành văn
bản. Tỉ dụ nếu anh thợ giày đánh người bằng cái khuôn giày anh ta đang cầm
trong tay thì ta không thể vì thế mà nói rằng người kia đã bị đánh bằng gậy.
Cho nên anh đừng nghĩ rằng chúng ta đã bị làm nhục sau trận đòn vừa qua bởi vì
những vũ khí chúng dùng để đánh thầy trò ta chẳng qua chỉ là gậy gộc cả thôi;
ta nhớ rằng không một tên nào có gươm hay dao găm cả.

- Chúng có để
yên cho nhìn đâu cơ chứ, Xantrô đáp. Tôi vừa mới rờ vào thanh gươm thì đã bị
vụt ngang vụt dọc vào hai vai, tối tăm cả mặt mày, chân đứng không vững, ngã
lăn xuống đây. Tôi chẳng hề suy nghĩ xem những miếng đòn đó có xúc phạm tới tôi
hay không mà chỉ buồn phiền vì nó đã làm cho tôi đau đớn ê chề; những vết
thương đó sẽ in sâu trên đôi vai cũng như trong trí óc tôi.

- Xantrô,
người anh em của ta, phải biết rằng thời gian sẽ làm phai nhạt mọi vết thương
lòng và cái chết sẽ làm tiêu tan mọi đau đớn.

- Nhưng còn gì
khổ hơn phải chờ thời gian làm cho phai nhạt vết thương lòng và chờ cái chết
làm cho hết đau đớn. Nếu chỉ cần hai lá thuốc cao để chữa khỏi nỗi đau đớn này
thì còn khá; nhưng tôi cảm thấy rằng tất cả kho thuốc cao của một nhà thương
cũng không đủ làm cho chúng ta bình phục được.

- Thôi Xantrô,
chớ than vãn nữa, hãy theo ta cứng rắn lên một chút, Đôn Kihôtê nói, rồi cùng
ta xem con Rôxinantê ra sao. Tội nghiệp cho nó cũng phải chịu một phần đáng kể
trong chuyện không may này.

- Điều đó có
gì lạ đâu vì chính nó cũng là một con ngựa giang hồ. Có điều đáng mừng là con
lừa của tôi vẫn được bình yên vô sự trong lúc chúng ta bị đánh gãy cả xương
sườn.

- Trong cơn bĩ
cực, thần Tư mệnh bao giờ cũng dành cho một lối thoát, Đôn Kihôtê đáp. Ta nói
thế vì rằng con vật nhỏ bé kia có thể thay Rôxinantê đưa ta tới một lâu đài để
ta chữa chạy thuốc thang. Vả chăng cưỡi nó cũng chẳng xấu mặt nào, vì ta nhớ
trong sách có kể rằng ông già Xilênô, người đã nuôi nấng dạy dỗ thần Baco vui
tính, có một lần đàng hoàng cưỡi một con lừa rất đẹp đi vào thành Bách Môn.

- Chuyện ông
già Xilênô cưỡi lừa chắc chắn có thật như ngài nói; nhưng giữa một người ngồi
ngay ngắn trên lưng lừa và một người nằm vắt ngang lưng lừa như một bao tải
rác, hai cái đó khác nhau xa lắm.

- Bị thương
trong chiến trận là một vinh dự, không nhục nhã gì hết. Thôi, anh bạn Panxa của
ta, chớ nhiều lời. Hãy cố đứng dậy và đặt ta lên lưng lừa bằng cách nào tốt
nhất. Chúng ta hãy đi khỏi nơi hoang vắng này trước khi tối trời.

- Nhưng tôi có
nghe ngài nói rằng các hiệp sĩ giang hồ thường ngủ ở những nơi vắng vẻ và coi đó
là một điều may mắn lớn cơ mà.

- Điều đó xảy
ra khi nào họ không thể làm khác được hoặc khi họ đang say mê một người đẹp
nào. Quả thật như vậy; có hiệp sĩ dầu mưa dãi nắng trên một quả núi đá hai năm
liền mà chẳng được tình nương biết cho. Một trong những người đó là hiệp sĩ
Amađix; chàng đã ra đảo Nghèo, lấy biệt hiệu là Beltênêbrôx. Ta không nhớ rõ
câu chuyện này, chỉ biết chàng ở đó tám năm hay tám tháng gì đó để tự đày đọa
mình sau khi bị nàng Oriana hắt hủi. Nhưng thôi, Xantrô, hãy xếp chuyện đó lại
và hãy đỡ ta lên kẻo lại xảy ra chuyện gì không may cho con lừa này.

- Lại còn thế
nữa ư! Xantrô kêu lên.

Vừa không ngớt
kêu la, thở vắn, than dài, chửi rủa kẻ đã khiến bác đến nông nỗi này, Xantrô cố
gượng dậy nhưng cũng chỉ đứng lom khom như một cây cung Thổ Nhĩ Kỳ, không sao
thẳng người lên được, rồi bác đi chuẩn bị lừa cho chủ; con vật được thả lỏng cả
ngày đã chạy rông khắp đó đây. Sau đó, bác vực Rôxinantê lên. Giá mà con ngựa
này biết rên la như người, chắc chắn cả Xantrô lẫn chủ bác đều thua nó hết.
Cuối cùng, Xantrô đặt Đôn Kihôtê lên lưng lừa, buộc Rôxinantê sau đuôi, tay cầm
dây tròng cổ con lừa, bước thấp bước cao nhằm hướng mà bác cho là ở đó có con
đường cái quan. May sao mới đi được một dặm thì tới đường cái và thấy có một
quán trọ. Cũng như mọi lần, Đôn Kihôtê tưởng ngay đó là một tòa lâu đài. Xantrô
một mực bảo là quán trọ, Đôn Kihôtê cứ nhất định là lâu đài. Hai thầy trò đã đi
tới trước cửa quán trọ mà cuộc tranh cãi vẫn chưa dứt. Xantrô chẳng buồn nói
nữa, dắt cả đoàn người ngựa bước vào.