Luật bằng và trắc.
- Bắt đầu Mắt nắng
- Ngày bắt đầu
Re:
Luật bằng và trắc.
Thế thì lục bát VN sẽ ra sao với những câu trả lời như thế này.Phù mình may quá mình lại tưởng bạn vào bắt lỗi chính tả thì chết, chứ còn về luật mình chẳng quan tâm. gieo cho có vần, vần điệu suôn và có ý nghĩa là được rồi, vì mình mới làm thơ nên tất nhiên vấn đề về trắc bằng thanh luật không rõ lắm. Hơn nữa cũng không thích trau chuốt ngôn từ chính vì vậy có lẽ mình làm thơ tám chữ và thơ tự do hợp hơn.
Nhưng dù sao cũng chân thành cảm ơn bạn đã vào đọc và góp ý.
Re:
Luật bằng và trắc.
Hình như là bài này mình gieo sai thì phải.
Nhưng có làm thì mới có sai người không sai là người chưa bao giờ làm hì.
Re:
Luật bằng và trắc.
Mi ơi, chuẩn rồi đó con. Con cầu tiến má vui.Mắt nắng Má ơi con vừa áp dụng thể thơ song thất lục bát vào bài này nè. Má xem giúp con đạt chưa nhé.
Vẽ một nỗi buồn vào thương nhớ
Em nhẹ nhàng một thoáng ngu ngơ
Gửi tình vào hết câu thơ
Bay đi theo gió vu vơ bên người.
Re:
Luật bằng và trắc.
Hì... Má ơi mau mau giảng thêm bài mới nữa nhé. Con ngồi ngay ngắn đợi Má giảng bài đây.
Re:
Luật bằng và trắc.
Luật bằng trắc trong thơ tám chữ
Thơ 8 chữ là loại thơ rất dễ làm, nó không như thơ thất ngôn cũng không như song thất lục bát, không bị gò bó khắt khe như Đường luật, cho nên thể thơ này được rất nhiều người tham gia và yêu thích.
Luật bằng trắc của thơ 8 chữ hơi khác thơ 7 chữ và là thể thơ tương đối tự do, không hoàn toàn gò bó vào luật bằng trắc như thơ 7 chữ. Luật bằng trắc chỉ áp dụng cho những câu liền mạch thông thường. Những câu ngắt thành nhiều cụm từ thì chỉ theo luật đôi chút hoặc đôi khi không theo luật bằng trắc gì cả.
Việc áp dụng luật bằng trắc nhiều hay ít còn tùy theo nội dung bài thơ, nghệ thuật biểu cảm của câu thơ, và tùy tài năng của nhà thơ. Những câu thơ không theo luật đôi khi là những câu thơ hay, có giá trị nghệ thuật cao, tạo nên những điểm nhấn thú vị, mang lại nét riêng cho bài thơ.
Là người mới học làm thơ, tôi nghĩ mình nên bắt đầu tìm hiểu về luật bằng trắc của thơ 8 chữ, giống như học nhảy, đầu tiên, ta phải đi những bước cơ bản, sau đó rồi mới học bước “făng” và “făng” nhiều hay ít là chuyện về sau, khi đã nhảy thành thạo.
Luật bằng trắc của một câu thơ 8 chữ tùy theo vần của chữ thứ 8. Nếu chữ thứ 8 vần trắc thì chữ thứ 3 trắc, chữ thứ 5 và 6 bằng. Ví dụ:
Em cứ HẸN nhưng EM ĐỪNG đến NHÉ (xxTxBBxT)
Nếu chữ thứ 8 vần bằng thì chữ thứ 3 bằng, chữ thứ 5 và 6 trắc. Ví dụ:
Để lòng BUỒN tôi DẠO KHẮP trong SÂN, (xxBxTTxB)
Thử ghi luật bằng trắc một số bài thơ của vài nhà thơ nổi tiếng để xem họ áp dụng luật này như thế nào.
Trong bài Ân Tình Dạ Khúc của Đinh Hùng, đa phần (29/31 = 93,5%) câu áp dụng chính xác luật bằng trắc của thơ 8 chữ.
ÂN TÌNH DẠ KHÚC - Thơ Đinh Hùng
Đêm thân ái có muôn hoa hồng nở, (xxTxBBxT)
Em tới đây tình tự một đôi lời. (xxBxTTxB)
Hồn phong hương trầm tuổi mộng hai mươi, (xxBxTTxB)
Ta nói khẽ đủ hai lòng nghe rõ. (xxTxBBxT)
Tình chẳng xa xôi mà lời giăng gió (5)
Đến làm chi thêm nhạt giấc mơ này? (xxBxTTxB)
Nói đi em, từng ý nhỏ mà say, (xxBxTTxB)
Từng rạo rực cánh lòng hoa đang mở. (xxTxBBxT)
Từng xao động vô cùng trong nhịp thở, (xxTxBBxT)
Từng mê ly qua một thoáng môi cười. (xxBxTTxB)
Cả rạt rào thương nhớ đấy, em ơi! (xxBxTTxB)
Cả thao thức mạch đời trong tiếng nhẹ. (xxTxBBxT)
Ôi bát ngát trái tim hồng nhỏ bé (xxTxBBxT)
Nghe làm sao ân ái điệu rung trời? (xxBxTTxB)
Nói đi em, cho từng mảnh sao rơi, (xxBxTTxB)
Từng vũ trụ tắt dần trong lồng ngực. (xxTxBBxT)
Xin hãy để cả mình em thổn thức (xxTxBBxT)
Trên tay này mở sẵn đón thân hoa. (xxBxTTxB)
Gió ân cần trộn lẫn tóc hai ta, (xxBxTTxB)
Gió đằm thắm giúp đôi hồn phơ phất. (xxTxBBxT)
Anh say ngất tình em trong khóe mắt (xxTxBBxT)
Say hương thầm trên mái tóc tơ nhung. (xxBxTTxB)
Cặp môi em, xuân thắm nét hoa rừng, (xxBxTTxB)
Anh mê uống nhụy thơm tràn vị ngọt. (xxTxBBxT)
Nói đi em, lời tự tình thánh thót, (25)
Hẹn ngàn năm trong một phút êm đềm. (xxBxTTxB)
Lời tự tình, em hãy nói đi em, (xxBxTTxB)
Lời tình tự cũng là lời bỡ ngỡ. (xxTxBBxT)
Đêm thân ái có muôn hoa hồng nở, (xxTxBBxT)
Phấn hương bay phơi phới báo duyên lành. (xxBxTTxB)
Thơ ân tình, anh chuốt lụa mong manh. (xxBxTTxB) (31)
Đa phần các câu trong bài NGẬP NGỪNG của Hồ Zếnh cũng áp dụng luật bằng trắc của thơ 8 chữ (15/18= 83%). Ba câu không theo luật là những câu được ngắt thành 2 nhịp, có lẽ tác giả muốn diễn tả sự ngập ngừng, lửng lơ, dang dở của một mối tình không biết rồi sẽ ra sao. (Có thể tác giả biết thế nào rồi cuộc tình của mình cũng đến hồi kết thúc nên muốn kéo dài càng lâu càng tốt chăng? Hoặc những mối tình êm xuôi có thể sẽ không có được những bài thơ hay?)
NGẬP NGỪNG - Thơ HỒ ZẾNH
Em cứ hẹn nhưng em đừng đến nhé! (xxTxBBxT)
Để lòng buồn tôi dạo khắp trong sân, (xxBxTTxB)
Ngó trên tay, thuốc lá cháy lụi dần... (xxBxTTxB)
Tôi nói khẽ: Gớm, làm sao nhớ thế? (xxTxBBxT)
Em cứ hẹn nhưng em đừng đến nhé! (xxTxBBxT)
Em tôi ơi! tình có nghĩa gì đâu ? (xxBxTTxB)
Nếu là không lưu luyến buổi sơ đầu ? (xxBxTTxB)
Thuở ân ái mong manh như nắng lụa. (xxTxBBxT)
Hoa bướm ngập ngừng cỏ cây lần lữa,
Hẹn ngày mai mùa đến sẽ vui tươi, (xxBxTTxB)
Chỉ ngày mai mới đẹp, ngày mai thôi!
Em cứ hẹn nhưng em đừng đến nhé! (xxTxBBxT)
Tôi sẽ trách - cố nhiên! - nhưng rất nhẹ (xxTxBBxT)
Nếu trót đi, em hãy gắng quay về, (xxBxTTxB)
Tình mất vui khi đã vẹn câu thề, (xxBxTTxB)
Đời chỉ đẹp những khi còn dang dở. (xxTxBBxT)
Thư viết đừng xong, thuyền trôi chớ đỗ,
Cho nghìn sau ... lơ lửng... với nghìn xưa ... (xxBxTTxB)
Bài NHỚ RỪNG của Thế Lữ là bài thơ có nhiều câu ngắt thành từng cụm từ để tạo nhịp điệu riêng, mạnh mẽ hơn, để thể hiện một tâm sự u uất, chán nản và khát vọng tự do. Tuy nhiên, đa phần các câu còn lại (33/47 = 70%) vẫn theo luật bằng trắc nghiêm chỉnh.
Thử ghi lại luật bằng trắc của bài thơ Nhớ Rừng. Câu nào không ghi cũng theo luật nhưng mềm hơn. Đa phần chữ không theo luật nằm vào chữ thứ 5 hoặc thứ 6. Ví dụ:
Ta nằm dài theo NGÀY tháng dần qua (xxBxBTxB). (Chữ NGÀY không theo luật)
Than ôi! Thời oanh liệt NAY còn đâu. (xxBxTBxB) (Chữ NAY không theo luật)
Đôi khi chữ thứ 3 cũng không theo luật. Ví dụ:
Ta đương THEO giấc MỘNG ngàn to lớn. (xxBxTBxT) , (THEO và MỘNG không theo luật)
NHỚ RỪNG - Thơ Thế Lữ
(Lời con Hổ ở vườn Bách thú,
Tặng Nguyễn Tường Tam)
Gậm một khối căm hờn trong cũi sắt, (xxTxBBxT)
Ta nằm dài, trông ngày tháng dần qua.
Khinh lũ người kia ngạo mạn, ngẩn ngơ, (xxBxTTxB)
Giương mắt bé diễu oai linh rừng thẳm, (xxTxBBxT)
Nay sa cơ, bị nhục nhằn tù hãm, (xxTxBBxT)
Để làm trò lạ mắt, thứ đồ chơi. (xxBxTTxB)
Chịu ngang bầy cùng bọn gấu dở hơi, (xxBxTTxB)
Với cặp báo chuồng bên vô tư lự. (xxTxBBxT)
Ta sống mãi trong tình thương nỗi nhớ, (xxTxBBxT)
Thủa tung hoành hống hách những ngày xưa. (xxBxTTxB)
Nhớ cảnh sơn lâm, bóng cả, cây già, (xxBxTTxB)
Với tiếng gió gào ngàn, với giọng nguồn hét núi, (xxTxBBxT)
Với khi thét khúc trường ca dữ dội, (xxTxBBxT)
Ta bước chân lên, dõng dạc, đường hoàng, (xxBxTTxB)
Lượn tấm thân như sóng cuộn nhịp nhàng, (xxBxTTxB)
Vờn bóng âm thầm, lá gai, cỏ sắc.
Trong hang tối, mắt thần khi đã quắc, (xxTxBBxT)
Là khiến cho mọi vật đều im hơi,
Ta biết ta chúa tể của muôn loài (xxBxTTxB)
Giữa chốn thảo hoa không tên, không tuổi. (xxTxBBxT)
Nào đâu những đêm vàng bên bờ suối, (xxTxBBxT)
Ta say mồi đứng uống ánh trăng tan? (xxBxTTxB)
Đâu những ngày mưa chuyển bốn phương ngàn, (xxBxTTxB)
Ta lặng ngắm giang san ta đổi mới? (xxTxBBxT)
Đâu những bình minh cây xanh nắng gội,
Tiếng chim ca giấc ngủ ta tưng bừng?
Đâu những chiều lênh láng máu sau rừng. (xxBxTTxB)
Ta đợi chết mảnh mặt trời gay gắt,
Để ta chiếm lấy riêng phần bí mật? (xxTxBBxT)
- Than ôi! thời oanh liệt nay còn đâu?
Nay ta ôm niềm uất hận ngàn thâu, (xxBxTTxB)
Ghét những cảnh không đời nào thay đổi, (xxTxBBxT)
Những cảnh sửa sang, tầm thường, giả dối: (xxTxBBxT)
Hoa chăm, cỏ xén, lối phẳng, cây trồng;
Giải nước đen giả suối, chẳng thông dòng (xxBxTTxB)
Len dưới nách những mô gò thấp kém; (xxTxBBxT)
Dăm vừng lá hiền lành không bí hiểm, (xxTxBBxT)
Cũng học đòi bắt chước vẻ hoang vu (xxBxTTxB)
Của chốn ngàn năm cao cả âm u.
Hỡi oai linh, cảnh nước non hùng vĩ!
Là nơi giống hùm thiêng ta ngự trị. (xxTxBBxT)
Nơi thênh thang ta vùng vẫy ngày xưa
Nơi ta không còn được thấy bao giờ (xxBxTTxB)
Có biết chăng trong những ngày ngao ngán,
Ta đương theo giấc mộng ngàn to lớn
Để hồn ta phảng phất được gần ngươi, (xxTxBBxT)
- Hỡi cảnh rừng ghê gớm của ta ơi!
Thơ 8 chữ là loại thơ rất dễ làm, nó không như thơ thất ngôn cũng không như song thất lục bát, không bị gò bó khắt khe như Đường luật, cho nên thể thơ này được rất nhiều người tham gia và yêu thích.
Luật bằng trắc của thơ 8 chữ hơi khác thơ 7 chữ và là thể thơ tương đối tự do, không hoàn toàn gò bó vào luật bằng trắc như thơ 7 chữ. Luật bằng trắc chỉ áp dụng cho những câu liền mạch thông thường. Những câu ngắt thành nhiều cụm từ thì chỉ theo luật đôi chút hoặc đôi khi không theo luật bằng trắc gì cả.
Việc áp dụng luật bằng trắc nhiều hay ít còn tùy theo nội dung bài thơ, nghệ thuật biểu cảm của câu thơ, và tùy tài năng của nhà thơ. Những câu thơ không theo luật đôi khi là những câu thơ hay, có giá trị nghệ thuật cao, tạo nên những điểm nhấn thú vị, mang lại nét riêng cho bài thơ.
Là người mới học làm thơ, tôi nghĩ mình nên bắt đầu tìm hiểu về luật bằng trắc của thơ 8 chữ, giống như học nhảy, đầu tiên, ta phải đi những bước cơ bản, sau đó rồi mới học bước “făng” và “făng” nhiều hay ít là chuyện về sau, khi đã nhảy thành thạo.
Luật bằng trắc của một câu thơ 8 chữ tùy theo vần của chữ thứ 8. Nếu chữ thứ 8 vần trắc thì chữ thứ 3 trắc, chữ thứ 5 và 6 bằng. Ví dụ:
Em cứ HẸN nhưng EM ĐỪNG đến NHÉ (xxTxBBxT)
Nếu chữ thứ 8 vần bằng thì chữ thứ 3 bằng, chữ thứ 5 và 6 trắc. Ví dụ:
Để lòng BUỒN tôi DẠO KHẮP trong SÂN, (xxBxTTxB)
Thử ghi luật bằng trắc một số bài thơ của vài nhà thơ nổi tiếng để xem họ áp dụng luật này như thế nào.
Trong bài Ân Tình Dạ Khúc của Đinh Hùng, đa phần (29/31 = 93,5%) câu áp dụng chính xác luật bằng trắc của thơ 8 chữ.
ÂN TÌNH DẠ KHÚC - Thơ Đinh Hùng
Đêm thân ái có muôn hoa hồng nở, (xxTxBBxT)
Em tới đây tình tự một đôi lời. (xxBxTTxB)
Hồn phong hương trầm tuổi mộng hai mươi, (xxBxTTxB)
Ta nói khẽ đủ hai lòng nghe rõ. (xxTxBBxT)
Tình chẳng xa xôi mà lời giăng gió (5)
Đến làm chi thêm nhạt giấc mơ này? (xxBxTTxB)
Nói đi em, từng ý nhỏ mà say, (xxBxTTxB)
Từng rạo rực cánh lòng hoa đang mở. (xxTxBBxT)
Từng xao động vô cùng trong nhịp thở, (xxTxBBxT)
Từng mê ly qua một thoáng môi cười. (xxBxTTxB)
Cả rạt rào thương nhớ đấy, em ơi! (xxBxTTxB)
Cả thao thức mạch đời trong tiếng nhẹ. (xxTxBBxT)
Ôi bát ngát trái tim hồng nhỏ bé (xxTxBBxT)
Nghe làm sao ân ái điệu rung trời? (xxBxTTxB)
Nói đi em, cho từng mảnh sao rơi, (xxBxTTxB)
Từng vũ trụ tắt dần trong lồng ngực. (xxTxBBxT)
Xin hãy để cả mình em thổn thức (xxTxBBxT)
Trên tay này mở sẵn đón thân hoa. (xxBxTTxB)
Gió ân cần trộn lẫn tóc hai ta, (xxBxTTxB)
Gió đằm thắm giúp đôi hồn phơ phất. (xxTxBBxT)
Anh say ngất tình em trong khóe mắt (xxTxBBxT)
Say hương thầm trên mái tóc tơ nhung. (xxBxTTxB)
Cặp môi em, xuân thắm nét hoa rừng, (xxBxTTxB)
Anh mê uống nhụy thơm tràn vị ngọt. (xxTxBBxT)
Nói đi em, lời tự tình thánh thót, (25)
Hẹn ngàn năm trong một phút êm đềm. (xxBxTTxB)
Lời tự tình, em hãy nói đi em, (xxBxTTxB)
Lời tình tự cũng là lời bỡ ngỡ. (xxTxBBxT)
Đêm thân ái có muôn hoa hồng nở, (xxTxBBxT)
Phấn hương bay phơi phới báo duyên lành. (xxBxTTxB)
Thơ ân tình, anh chuốt lụa mong manh. (xxBxTTxB) (31)
Đa phần các câu trong bài NGẬP NGỪNG của Hồ Zếnh cũng áp dụng luật bằng trắc của thơ 8 chữ (15/18= 83%). Ba câu không theo luật là những câu được ngắt thành 2 nhịp, có lẽ tác giả muốn diễn tả sự ngập ngừng, lửng lơ, dang dở của một mối tình không biết rồi sẽ ra sao. (Có thể tác giả biết thế nào rồi cuộc tình của mình cũng đến hồi kết thúc nên muốn kéo dài càng lâu càng tốt chăng? Hoặc những mối tình êm xuôi có thể sẽ không có được những bài thơ hay?)
NGẬP NGỪNG - Thơ HỒ ZẾNH
Em cứ hẹn nhưng em đừng đến nhé! (xxTxBBxT)
Để lòng buồn tôi dạo khắp trong sân, (xxBxTTxB)
Ngó trên tay, thuốc lá cháy lụi dần... (xxBxTTxB)
Tôi nói khẽ: Gớm, làm sao nhớ thế? (xxTxBBxT)
Em cứ hẹn nhưng em đừng đến nhé! (xxTxBBxT)
Em tôi ơi! tình có nghĩa gì đâu ? (xxBxTTxB)
Nếu là không lưu luyến buổi sơ đầu ? (xxBxTTxB)
Thuở ân ái mong manh như nắng lụa. (xxTxBBxT)
Hoa bướm ngập ngừng cỏ cây lần lữa,
Hẹn ngày mai mùa đến sẽ vui tươi, (xxBxTTxB)
Chỉ ngày mai mới đẹp, ngày mai thôi!
Em cứ hẹn nhưng em đừng đến nhé! (xxTxBBxT)
Tôi sẽ trách - cố nhiên! - nhưng rất nhẹ (xxTxBBxT)
Nếu trót đi, em hãy gắng quay về, (xxBxTTxB)
Tình mất vui khi đã vẹn câu thề, (xxBxTTxB)
Đời chỉ đẹp những khi còn dang dở. (xxTxBBxT)
Thư viết đừng xong, thuyền trôi chớ đỗ,
Cho nghìn sau ... lơ lửng... với nghìn xưa ... (xxBxTTxB)
Bài NHỚ RỪNG của Thế Lữ là bài thơ có nhiều câu ngắt thành từng cụm từ để tạo nhịp điệu riêng, mạnh mẽ hơn, để thể hiện một tâm sự u uất, chán nản và khát vọng tự do. Tuy nhiên, đa phần các câu còn lại (33/47 = 70%) vẫn theo luật bằng trắc nghiêm chỉnh.
Thử ghi lại luật bằng trắc của bài thơ Nhớ Rừng. Câu nào không ghi cũng theo luật nhưng mềm hơn. Đa phần chữ không theo luật nằm vào chữ thứ 5 hoặc thứ 6. Ví dụ:
Ta nằm dài theo NGÀY tháng dần qua (xxBxBTxB). (Chữ NGÀY không theo luật)
Than ôi! Thời oanh liệt NAY còn đâu. (xxBxTBxB) (Chữ NAY không theo luật)
Đôi khi chữ thứ 3 cũng không theo luật. Ví dụ:
Ta đương THEO giấc MỘNG ngàn to lớn. (xxBxTBxT) , (THEO và MỘNG không theo luật)
NHỚ RỪNG - Thơ Thế Lữ
(Lời con Hổ ở vườn Bách thú,
Tặng Nguyễn Tường Tam)
Gậm một khối căm hờn trong cũi sắt, (xxTxBBxT)
Ta nằm dài, trông ngày tháng dần qua.
Khinh lũ người kia ngạo mạn, ngẩn ngơ, (xxBxTTxB)
Giương mắt bé diễu oai linh rừng thẳm, (xxTxBBxT)
Nay sa cơ, bị nhục nhằn tù hãm, (xxTxBBxT)
Để làm trò lạ mắt, thứ đồ chơi. (xxBxTTxB)
Chịu ngang bầy cùng bọn gấu dở hơi, (xxBxTTxB)
Với cặp báo chuồng bên vô tư lự. (xxTxBBxT)
Ta sống mãi trong tình thương nỗi nhớ, (xxTxBBxT)
Thủa tung hoành hống hách những ngày xưa. (xxBxTTxB)
Nhớ cảnh sơn lâm, bóng cả, cây già, (xxBxTTxB)
Với tiếng gió gào ngàn, với giọng nguồn hét núi, (xxTxBBxT)
Với khi thét khúc trường ca dữ dội, (xxTxBBxT)
Ta bước chân lên, dõng dạc, đường hoàng, (xxBxTTxB)
Lượn tấm thân như sóng cuộn nhịp nhàng, (xxBxTTxB)
Vờn bóng âm thầm, lá gai, cỏ sắc.
Trong hang tối, mắt thần khi đã quắc, (xxTxBBxT)
Là khiến cho mọi vật đều im hơi,
Ta biết ta chúa tể của muôn loài (xxBxTTxB)
Giữa chốn thảo hoa không tên, không tuổi. (xxTxBBxT)
Nào đâu những đêm vàng bên bờ suối, (xxTxBBxT)
Ta say mồi đứng uống ánh trăng tan? (xxBxTTxB)
Đâu những ngày mưa chuyển bốn phương ngàn, (xxBxTTxB)
Ta lặng ngắm giang san ta đổi mới? (xxTxBBxT)
Đâu những bình minh cây xanh nắng gội,
Tiếng chim ca giấc ngủ ta tưng bừng?
Đâu những chiều lênh láng máu sau rừng. (xxBxTTxB)
Ta đợi chết mảnh mặt trời gay gắt,
Để ta chiếm lấy riêng phần bí mật? (xxTxBBxT)
- Than ôi! thời oanh liệt nay còn đâu?
Nay ta ôm niềm uất hận ngàn thâu, (xxBxTTxB)
Ghét những cảnh không đời nào thay đổi, (xxTxBBxT)
Những cảnh sửa sang, tầm thường, giả dối: (xxTxBBxT)
Hoa chăm, cỏ xén, lối phẳng, cây trồng;
Giải nước đen giả suối, chẳng thông dòng (xxBxTTxB)
Len dưới nách những mô gò thấp kém; (xxTxBBxT)
Dăm vừng lá hiền lành không bí hiểm, (xxTxBBxT)
Cũng học đòi bắt chước vẻ hoang vu (xxBxTTxB)
Của chốn ngàn năm cao cả âm u.
Hỡi oai linh, cảnh nước non hùng vĩ!
Là nơi giống hùm thiêng ta ngự trị. (xxTxBBxT)
Nơi thênh thang ta vùng vẫy ngày xưa
Nơi ta không còn được thấy bao giờ (xxBxTTxB)
Có biết chăng trong những ngày ngao ngán,
Ta đương theo giấc mộng ngàn to lớn
Để hồn ta phảng phất được gần ngươi, (xxTxBBxT)
- Hỡi cảnh rừng ghê gớm của ta ơi!
Chỉnh sửa lần cuối:
Re:
Luật bằng và trắc.
Luật bằng trắc trong thơ tám chữ (tt)
(Theo lời tỷ Mắt nắng, Tim ngắt ra làm hai để các bạn đọc đỡ ngán
)
Đơn giản hơn, ta có cách tiếp cận về cách làm và luật bằng trắc trong thơ 8 chữ như sau:
Thơ 8 chữ đúng như tên gọi của nó, mỗi câu đều có 8 chữ, không giới hạn số câu, nhưng thường được chia theo từng khổ, mỗi khổ là 4 câu.
Câu 1 chữ cuối phải là vần trắc
Câu 2 chữ cuối là vần bằng (không cần vần với câu 1)
Câu 3 chữ cuối cũng là vần bằng nhưng phải vần với chữ cuối câu 2
Câu 4 chữ cuối là vần trắc (được đổi vần)
Câu 5 chữ cuối cũng là vần trắc nhưng phải vần với chữ cuối câu 4
Câu 6 chữ cuối là vần bằng (được đổi vần)
Câu 7 chữ cuối cũng là vần bằng nhưng phải vần với chữ cuối câu 6
Câu 8 chữ cuối là vần trắc (được đổi vần)
Sau đây là bài thơ làm ví dụ
01. Thơ tám chữ nó tuy là không khó (trắc)
02. Cứ mỗi câu là tám chữ cho vào (bằng không cần vần)
03. Cũng chẳng cần theo luật lệ gắt gao (bằng và vần với chữ cuối câu 2)
04. Và như vậy đến khi bài chấm dứt (trắc)
05. Thơ tám chữ thì không cần phiền phức (trắc và vần)
06. Viết thế nào miễn vần điệu xuống lên (bằng thay vần)
07. Cốt làm sao như khúc nhạc êm đềm (bằng cùng vần)
08. Thơ tám chữ quá dễ làm bạn nhỉ! (trắc thay vần)
09. Vài câu cuối xin được cùng lưu ý
10. Trong vần bằng chữ cuối của các câu
11. Nếu câu trên có dấu ở trên đầu (dấu huyền)
12. Thì câu kế phải cùng vần, không dấu
Thể thơ tám chữ không có quy luật nhất định, có nghĩa là vần điệu tự do hơn. Thể thơ tám chữ chú trọng rất nhiều trong cái "nhạc" của từng câu thơ.
Cách ngắt nhịp
Câu thơ 8 chữ có thể được ngắt nhịp bất kỳ, thường ngắt nhịp 3/5, 3/3/2, 3/2/3, cũng có khi 4/4, 2/2/2/2, 5/3...
Chúng ta nên thay phiên cách ngắt nhịp để bài thơ có tiết tấu hay (tiết tấu nghĩa là nhịp nhàng, do cách ngắt nhịp, đoạn dài đoạn ngắn mà thành)
Ta rắp nâng lời chào/ ngày mới mẻ,
Vì Đông,/ Thu,/ hay Hạ/ cũng như Xuân;
Cũng có tình riêng/ với lòng thi sĩ.
Ta vui ca/ trông ngày tháng xoay vần.
(Khúc ca hoài xuân - Thế Lữ)
Cách gieo vần
Có nhiều cách gieo vần trong thơ tám chữ:
1. Vần liên tiếp
Cứ hai vần bằng rồi đến hai vần trắc, hoặc hai vần trắc rồi đến hai vần bằng. Như vậy, câu 1 vần câu 2, câu 3 vần câu 4, hoặc là câu 2 vần câu 3, câu 4 vần câu 5. Ví dụ:
Em cứ hẹn nhưng em đừng đến nhé!
Tôi sẽ trách - cố nhiên, nhưng rất nhẹ
Nếu trót đi, em hãy gắng quay về...
Tình mất vui khi đã vẹn câu thề
Ðời chỉ đẹp những khi còn dang dở
Thư viết đừng xong, thuyền trôi chớ đỗ
Cho nghìn sau... lơ lửng... với nghìn xưa...
(Ngập ngừng - Hồ Dzếnh)
Ta nghe rõ con thuyền trôi phấp phới
Non động hoang mang, tình xưa bạn mới
Hoa chờ, tươi: mây đợi, thắm lưng đèo
Suối quanh co bờ đá dựng cheo leo
Sườn bích lập nâng cao trần thạch nhũ
Vòm nho nhỏ còn ghi thương nhớ cũ
Lệ chia phôi ngàn thuở đọng lưng chừng
Lối vào sâu mấy khoá nẻo sau lưng
Khe nước hẹp khép dần sau bánh lái
Đôi bờ gấm chập chờn xê xích lại
Nóc rêu nhung buông rủ sát ngang đầu
Hồn phiêu dao tưởng cõi chiếc thuyền câu
Lách hang đá bay về non nước Tấn
(Đào Nguyên lạc lối - Vũ Hoàng Chương)
Khách ngồi lại cùng em trong chốc nữa
Vội vàng chi, trăng lạnh quá, khách ơi
Đêm nay rằm: yến tiệc sáng trên trời
Khách không ở, lòng em cô độc quá
Khách ngồi lại cùng em! Đây gối lả
Tay em đây mời khách ngả đầu say
Đây rượu nồng. Và hồn của em đây
Em cung kính đặt dưới chân hoàng tử
(Lời kỹ nữ - Xuân Diệu)
2. Vần tréo (vần gián cách)
Một vần bằng rồi tới một vần trắc. Như vậy, câu 1 vần với câu 3, câu 2 vần với câu 4. Ví dụ:
Trời xuân vắng, cỏ cây rên xào xạc
Bóng đêm luôn hoảng hốt mãi không thôi.
Gió xuân lạnh, ngàn sâu, thời ca hát
Trăng xuân sầu, sao héo, cũng thôi cười.
(Đêm xuân sầu - Chế Lan Viên)
Đuốc hoa toả, xiêm y càng rực rỡ
Khói trầm dâng, son phấn ngát lây hương.
Da thịt cháy, nhưng còn hơi bỡ ngỡ,
Nấp sau rèm tơ lụa mỏng hơn sương.
(Động phòng hoa chúc - Vũ Hoàng Chương)
3. Vần ôm
Câu 1 vần với câu 4, câu 2 vần câu 3. Ví dụ:
Trời hôm nay mưa nhiều hay rất nắng?
Mưa tôi chả về bong bóng vỡ đầy tay
Trời nắng ngọt ngào... tôi ở lại đây
Như một buổi hiên nhà nàng dịu sáng
(Tuổi mười ba - Nguyên Sa)
Đêm thân ái có muôn hoa hồng nở
Em tới đây tình tự một đôi lời
Hồn phong hương trầm tuổi mộng hai mươi
Ta nói khẽ đủ hai lòng nghe rõ
(Ân tình dạ khúc - Đinh Hùng)
Phụ lục:
1/ Muốn cho thơ tám chữ thêm âm điệu, một số nhà thơ ngoài vần cuối thường gieo thêm vần lưng. Như vậy, chữ cuối câu 1 vần với chữ 5 hay 6 câu 2, chữ cuối câu 2 vần với chữ cuối câu 3 và vần với chữ 5 hay 6 câu 4...
2/ Nếu làm thơ nhiều đoạn, mỗi đoạn có thể gieo vần theo cách khác nhau.
Thí dụ :
- Vần chữ thứ 6
Cho em hỏi bên anh trời trở lạnh
Gió giao mùa thổi buốt mảnh thân côi
Có chợt buồn khi tình mãi xa xôi ?
Dòng sông nhỏ giờ đã thôi mộng tưởng
Cho em hỏi gió những chiều chuyển hướng
Cát đại dương còn mãi vướng chân người
Anh có nghe bao thương nhớ bừng khơi
Mùi hương tóc thoảng bên trời ước vọng
(Cho em hỏi - Shiroi)
- Vần chữ thứ 5
Anh muốn nói dù trời đông giá lạnh
Rét da ngoài khôn sánh rét tim côi
Bàn thiên nhìn mâm quả với chè xôi
Lòng xáo động bồi hồi trong tâm tưởng
Anh muốn nói dù chúng mình đôi hướng
Điệu đàn tơ âm hưởng vẫn rung người
Qua đại dương hoà nhịp sóng trùng khơi
Vượt sa mạc gởi lời muôn khát vọng
(Anh muốn nói - Ái Hoa)
- Thơ nhiều đoạn hỗn hợp
Nàng Thơ ơi! Nàng Thơ! - Ta buồn lắm!
Nắng gay gắt trên khóm sen không thắm
Gió thờ ơ không động bóng tàn cây
Dưới trời xanh mây quá trắng không bay
Hồ không sóng phơi mặt gương quá sáng
Thời gian đứng sắc hình trơ trẽn dáng
Lòng ta không âu yếm không vui tươi
Không nhớ thương không sôi nổi -- Than ôi!
Cũng không cả nỗi đắng cay tê tái
Nàng Thơ ơi tâm hồn ta trống trải
Ta đứng đây lơ láo hững hờ trông
Cảnh vô duyên không gợn tiếng tơ lòng
Ta đứng đây, thẫn thờ mơ bóng bạn
Trông giờ khắc lặng mang niềm ngao ngán
Ly Tao ơi, nương tử của lòng ta
Nỡ lòng du, sơ lãng mối tình thơ
Tìm đâu thấy những phút giây êm ái
Những phút giây sán lạn ánh thiêng liêng
Ta cùng ai để tâm hồn mê mải
Tung ngọc châu gieo những khúc thần tiên
Đâu những buổi non sông cùng lặng lẽ
Đợi tay ta dìu dắt ngón tay ai
Tạo nên bức tranh tuyệt trần hoàn mỹ
Lên không gian, thâu góp muôn màu tươi
Vì bạn ơi! Những khúc đờn réo ngọc
Với bức tranh châu chuốt nét thanh cao
Là những bài thơ, nỗi tình cảm xúc
Của lòng ta và của bạn Ly Tao
Nàng Thơ ơi! Nàng Thơ! -- Ta buồn lắm!
Đem lại đây ánh hương hoa say đắm
Đem lại đây làn sương gió mơ màng
Đem lại đây, cùng với điệu du dương
Những tiếng khóc than hay lời cảm khái
Để lòng ta thôi đừng khô héo mãi
Để cho ta khi ngắm nắng, trông hoa
Khi đứng bên hồ đón gió đưa qua
Ta được thấy ánh lòng ta rung động
Ta được thấy hồn thơ ta gợn sóng
Thấy miệng cười bạn tiên tử yêu kiều
Và cùng ai chung giấc mộng cao siêu
(Giục hồn thơ - Thế Lữ)
Tuy nhiên, càng về sau, thơ tám chữ càng thoát khỏi khuôn khổ của quy luật bằng trắc như đã nêu ở trên mà mang nhiều hơi hướng của thơ tự do. Theo Tim, đây là cách tiếp cận với thơ tám chữ đơn giản nhất.
Câu đầu tiên của bài thơ thì có thể tự do mà làm, vì không phải theo khuôn khổ nào hết.
Câu hai và ba thì chữ cuối của câu hai và câu ba phải theo cùng vần là trắc trắc, hoặc bằng bằng, cứ hai cặp trắc lại đến hai cặp bằng cho đến hết bài thơ.
Câu cuối cùng cũng tương tự câu đầu. không cần phải vần với câu nào hết, nhưng nếu chữ cuối của câu cuối có thể vần với chữ cuối câu đầu thì sẽ hay hơn.
Vì thơ 8 chữ không quá gò bó, từ ngữ bạn dùng sẽ làm bài thơ trở nên hay hơn, chỉ cần uốn nắn, uyển chuyển dùng từ sẽ tạo ra một bài thơ thật hấp dẫn.
VỘI ĐÔNG
Tháng mười qua theo tờ lịch dần rơi
Ta ngồi đong cả một trời kỷ niệm (trắc thay vần)
Bóng nhạn phương xa lẻ bầy tìm kiếm (trắc cùng vần)
Bạt lưng trời thương lắm cánh chim di (bằng thay vần)
Mùa thu từng khóc tiễn một người đi (bằng cùng vần)
Nắng vàng thế có hong sầu nỗi nhớ (trắc thay vần)
Đêm dài thế khi nào thôi trăn trở (trắc cùng vần)
Thu chưa phai vội bỡ ngỡ đông về (bằng thay vần)
Có một lần, người đã trót hẹn thề (bằng cùng vần)
Ru lòng ta say mê niềm hạnh phúc (trắc thay vần)
Nhưng nào ngờ... vỡ đôi... thành tiếng nấc (trắc cùng vần)
Tháng mười một chạm thực lẫn trong mơ (bằng thay vần)
Ai đi rồi bỏ ai lại bơ vơ (bằng cùng vần)
Ai xa rồi mà ai còn nhớ mãi (trắc thay vần)
Mùa thu chết trong nỗi sầu tê tái (trắc cùng vần)
Đông chợt về để đêm lại dài thêm (bằng thay vần)
Ngày trôi qua ngày đêm trôi qua đêm (bằng cùng vần)
Thời gian vẫn đổi thay ngoài cánh cửa (trắc thay vần)
Thông minh thế cũng mang tim xẻ nửa (trắc cùng vần)
Vội yêu thương vội một tiếng dối lừa... (bằng cùng vần)
Ngoài ra, trong bài thơ trên, khi Tim làm cũng có gieo vần lưng để bài thơ có tính nhạc và nhịp nhàng hơn, các bạn xem phần chữ in nghiêng.
Còn bây giờ, hy vọng chút kiến thức này có thể giúp ích các bạn trong việc làm thơ tám chữ.
timbuondoncoi sưu tầm và tổng hợp
(Theo lời tỷ Mắt nắng, Tim ngắt ra làm hai để các bạn đọc đỡ ngán
)Đơn giản hơn, ta có cách tiếp cận về cách làm và luật bằng trắc trong thơ 8 chữ như sau:
Thơ 8 chữ đúng như tên gọi của nó, mỗi câu đều có 8 chữ, không giới hạn số câu, nhưng thường được chia theo từng khổ, mỗi khổ là 4 câu.
Câu 1 chữ cuối phải là vần trắc
Câu 2 chữ cuối là vần bằng (không cần vần với câu 1)
Câu 3 chữ cuối cũng là vần bằng nhưng phải vần với chữ cuối câu 2
Câu 4 chữ cuối là vần trắc (được đổi vần)
Câu 5 chữ cuối cũng là vần trắc nhưng phải vần với chữ cuối câu 4
Câu 6 chữ cuối là vần bằng (được đổi vần)
Câu 7 chữ cuối cũng là vần bằng nhưng phải vần với chữ cuối câu 6
Câu 8 chữ cuối là vần trắc (được đổi vần)
Sau đây là bài thơ làm ví dụ
01. Thơ tám chữ nó tuy là không khó (trắc)
02. Cứ mỗi câu là tám chữ cho vào (bằng không cần vần)
03. Cũng chẳng cần theo luật lệ gắt gao (bằng và vần với chữ cuối câu 2)
04. Và như vậy đến khi bài chấm dứt (trắc)
05. Thơ tám chữ thì không cần phiền phức (trắc và vần)
06. Viết thế nào miễn vần điệu xuống lên (bằng thay vần)
07. Cốt làm sao như khúc nhạc êm đềm (bằng cùng vần)
08. Thơ tám chữ quá dễ làm bạn nhỉ! (trắc thay vần)
09. Vài câu cuối xin được cùng lưu ý
10. Trong vần bằng chữ cuối của các câu
11. Nếu câu trên có dấu ở trên đầu (dấu huyền)
12. Thì câu kế phải cùng vần, không dấu
Thể thơ tám chữ không có quy luật nhất định, có nghĩa là vần điệu tự do hơn. Thể thơ tám chữ chú trọng rất nhiều trong cái "nhạc" của từng câu thơ.
Cách ngắt nhịp
Câu thơ 8 chữ có thể được ngắt nhịp bất kỳ, thường ngắt nhịp 3/5, 3/3/2, 3/2/3, cũng có khi 4/4, 2/2/2/2, 5/3...
Chúng ta nên thay phiên cách ngắt nhịp để bài thơ có tiết tấu hay (tiết tấu nghĩa là nhịp nhàng, do cách ngắt nhịp, đoạn dài đoạn ngắn mà thành)
Ta rắp nâng lời chào/ ngày mới mẻ,
Vì Đông,/ Thu,/ hay Hạ/ cũng như Xuân;
Cũng có tình riêng/ với lòng thi sĩ.
Ta vui ca/ trông ngày tháng xoay vần.
(Khúc ca hoài xuân - Thế Lữ)
Cách gieo vần
Có nhiều cách gieo vần trong thơ tám chữ:
1. Vần liên tiếp
Cứ hai vần bằng rồi đến hai vần trắc, hoặc hai vần trắc rồi đến hai vần bằng. Như vậy, câu 1 vần câu 2, câu 3 vần câu 4, hoặc là câu 2 vần câu 3, câu 4 vần câu 5. Ví dụ:
Em cứ hẹn nhưng em đừng đến nhé!
Tôi sẽ trách - cố nhiên, nhưng rất nhẹ
Nếu trót đi, em hãy gắng quay về...
Tình mất vui khi đã vẹn câu thề
Ðời chỉ đẹp những khi còn dang dở
Thư viết đừng xong, thuyền trôi chớ đỗ
Cho nghìn sau... lơ lửng... với nghìn xưa...
(Ngập ngừng - Hồ Dzếnh)
Ta nghe rõ con thuyền trôi phấp phới
Non động hoang mang, tình xưa bạn mới
Hoa chờ, tươi: mây đợi, thắm lưng đèo
Suối quanh co bờ đá dựng cheo leo
Sườn bích lập nâng cao trần thạch nhũ
Vòm nho nhỏ còn ghi thương nhớ cũ
Lệ chia phôi ngàn thuở đọng lưng chừng
Lối vào sâu mấy khoá nẻo sau lưng
Khe nước hẹp khép dần sau bánh lái
Đôi bờ gấm chập chờn xê xích lại
Nóc rêu nhung buông rủ sát ngang đầu
Hồn phiêu dao tưởng cõi chiếc thuyền câu
Lách hang đá bay về non nước Tấn
(Đào Nguyên lạc lối - Vũ Hoàng Chương)
Khách ngồi lại cùng em trong chốc nữa
Vội vàng chi, trăng lạnh quá, khách ơi
Đêm nay rằm: yến tiệc sáng trên trời
Khách không ở, lòng em cô độc quá
Khách ngồi lại cùng em! Đây gối lả
Tay em đây mời khách ngả đầu say
Đây rượu nồng. Và hồn của em đây
Em cung kính đặt dưới chân hoàng tử
(Lời kỹ nữ - Xuân Diệu)
2. Vần tréo (vần gián cách)
Một vần bằng rồi tới một vần trắc. Như vậy, câu 1 vần với câu 3, câu 2 vần với câu 4. Ví dụ:
Trời xuân vắng, cỏ cây rên xào xạc
Bóng đêm luôn hoảng hốt mãi không thôi.
Gió xuân lạnh, ngàn sâu, thời ca hát
Trăng xuân sầu, sao héo, cũng thôi cười.
(Đêm xuân sầu - Chế Lan Viên)
Đuốc hoa toả, xiêm y càng rực rỡ
Khói trầm dâng, son phấn ngát lây hương.
Da thịt cháy, nhưng còn hơi bỡ ngỡ,
Nấp sau rèm tơ lụa mỏng hơn sương.
(Động phòng hoa chúc - Vũ Hoàng Chương)
3. Vần ôm
Câu 1 vần với câu 4, câu 2 vần câu 3. Ví dụ:
Trời hôm nay mưa nhiều hay rất nắng?
Mưa tôi chả về bong bóng vỡ đầy tay
Trời nắng ngọt ngào... tôi ở lại đây
Như một buổi hiên nhà nàng dịu sáng
(Tuổi mười ba - Nguyên Sa)
Đêm thân ái có muôn hoa hồng nở
Em tới đây tình tự một đôi lời
Hồn phong hương trầm tuổi mộng hai mươi
Ta nói khẽ đủ hai lòng nghe rõ
(Ân tình dạ khúc - Đinh Hùng)
Phụ lục:
1/ Muốn cho thơ tám chữ thêm âm điệu, một số nhà thơ ngoài vần cuối thường gieo thêm vần lưng. Như vậy, chữ cuối câu 1 vần với chữ 5 hay 6 câu 2, chữ cuối câu 2 vần với chữ cuối câu 3 và vần với chữ 5 hay 6 câu 4...
2/ Nếu làm thơ nhiều đoạn, mỗi đoạn có thể gieo vần theo cách khác nhau.
Thí dụ :
- Vần chữ thứ 6
Cho em hỏi bên anh trời trở lạnh
Gió giao mùa thổi buốt mảnh thân côi
Có chợt buồn khi tình mãi xa xôi ?
Dòng sông nhỏ giờ đã thôi mộng tưởng
Cho em hỏi gió những chiều chuyển hướng
Cát đại dương còn mãi vướng chân người
Anh có nghe bao thương nhớ bừng khơi
Mùi hương tóc thoảng bên trời ước vọng
(Cho em hỏi - Shiroi)
- Vần chữ thứ 5
Anh muốn nói dù trời đông giá lạnh
Rét da ngoài khôn sánh rét tim côi
Bàn thiên nhìn mâm quả với chè xôi
Lòng xáo động bồi hồi trong tâm tưởng
Anh muốn nói dù chúng mình đôi hướng
Điệu đàn tơ âm hưởng vẫn rung người
Qua đại dương hoà nhịp sóng trùng khơi
Vượt sa mạc gởi lời muôn khát vọng
(Anh muốn nói - Ái Hoa)
- Thơ nhiều đoạn hỗn hợp
Nàng Thơ ơi! Nàng Thơ! - Ta buồn lắm!
Nắng gay gắt trên khóm sen không thắm
Gió thờ ơ không động bóng tàn cây
Dưới trời xanh mây quá trắng không bay
Hồ không sóng phơi mặt gương quá sáng
Thời gian đứng sắc hình trơ trẽn dáng
Lòng ta không âu yếm không vui tươi
Không nhớ thương không sôi nổi -- Than ôi!
Cũng không cả nỗi đắng cay tê tái
Nàng Thơ ơi tâm hồn ta trống trải
Ta đứng đây lơ láo hững hờ trông
Cảnh vô duyên không gợn tiếng tơ lòng
Ta đứng đây, thẫn thờ mơ bóng bạn
Trông giờ khắc lặng mang niềm ngao ngán
Ly Tao ơi, nương tử của lòng ta
Nỡ lòng du, sơ lãng mối tình thơ
Tìm đâu thấy những phút giây êm ái
Những phút giây sán lạn ánh thiêng liêng
Ta cùng ai để tâm hồn mê mải
Tung ngọc châu gieo những khúc thần tiên
Đâu những buổi non sông cùng lặng lẽ
Đợi tay ta dìu dắt ngón tay ai
Tạo nên bức tranh tuyệt trần hoàn mỹ
Lên không gian, thâu góp muôn màu tươi
Vì bạn ơi! Những khúc đờn réo ngọc
Với bức tranh châu chuốt nét thanh cao
Là những bài thơ, nỗi tình cảm xúc
Của lòng ta và của bạn Ly Tao
Nàng Thơ ơi! Nàng Thơ! -- Ta buồn lắm!
Đem lại đây ánh hương hoa say đắm
Đem lại đây làn sương gió mơ màng
Đem lại đây, cùng với điệu du dương
Những tiếng khóc than hay lời cảm khái
Để lòng ta thôi đừng khô héo mãi
Để cho ta khi ngắm nắng, trông hoa
Khi đứng bên hồ đón gió đưa qua
Ta được thấy ánh lòng ta rung động
Ta được thấy hồn thơ ta gợn sóng
Thấy miệng cười bạn tiên tử yêu kiều
Và cùng ai chung giấc mộng cao siêu
(Giục hồn thơ - Thế Lữ)
Tuy nhiên, càng về sau, thơ tám chữ càng thoát khỏi khuôn khổ của quy luật bằng trắc như đã nêu ở trên mà mang nhiều hơi hướng của thơ tự do. Theo Tim, đây là cách tiếp cận với thơ tám chữ đơn giản nhất.
Câu đầu tiên của bài thơ thì có thể tự do mà làm, vì không phải theo khuôn khổ nào hết.
Câu hai và ba thì chữ cuối của câu hai và câu ba phải theo cùng vần là trắc trắc, hoặc bằng bằng, cứ hai cặp trắc lại đến hai cặp bằng cho đến hết bài thơ.
Câu cuối cùng cũng tương tự câu đầu. không cần phải vần với câu nào hết, nhưng nếu chữ cuối của câu cuối có thể vần với chữ cuối câu đầu thì sẽ hay hơn.
Vì thơ 8 chữ không quá gò bó, từ ngữ bạn dùng sẽ làm bài thơ trở nên hay hơn, chỉ cần uốn nắn, uyển chuyển dùng từ sẽ tạo ra một bài thơ thật hấp dẫn.
VỘI ĐÔNG
Tháng mười qua theo tờ lịch dần rơi
Ta ngồi đong cả một trời kỷ niệm (trắc thay vần)
Bóng nhạn phương xa lẻ bầy tìm kiếm (trắc cùng vần)
Bạt lưng trời thương lắm cánh chim di (bằng thay vần)
Mùa thu từng khóc tiễn một người đi (bằng cùng vần)
Nắng vàng thế có hong sầu nỗi nhớ (trắc thay vần)
Đêm dài thế khi nào thôi trăn trở (trắc cùng vần)
Thu chưa phai vội bỡ ngỡ đông về (bằng thay vần)
Có một lần, người đã trót hẹn thề (bằng cùng vần)
Ru lòng ta say mê niềm hạnh phúc (trắc thay vần)
Nhưng nào ngờ... vỡ đôi... thành tiếng nấc (trắc cùng vần)
Tháng mười một chạm thực lẫn trong mơ (bằng thay vần)
Ai đi rồi bỏ ai lại bơ vơ (bằng cùng vần)
Ai xa rồi mà ai còn nhớ mãi (trắc thay vần)
Mùa thu chết trong nỗi sầu tê tái (trắc cùng vần)
Đông chợt về để đêm lại dài thêm (bằng thay vần)
Ngày trôi qua ngày đêm trôi qua đêm (bằng cùng vần)
Thời gian vẫn đổi thay ngoài cánh cửa (trắc thay vần)
Thông minh thế cũng mang tim xẻ nửa (trắc cùng vần)
Vội yêu thương vội một tiếng dối lừa... (bằng cùng vần)
Ngoài ra, trong bài thơ trên, khi Tim làm cũng có gieo vần lưng để bài thơ có tính nhạc và nhịp nhàng hơn, các bạn xem phần chữ in nghiêng.
Còn bây giờ, hy vọng chút kiến thức này có thể giúp ích các bạn trong việc làm thơ tám chữ.
timbuondoncoi sưu tầm và tổng hợp
Long Nguyên
Gà cận
Re:
Luật bằng và trắc.
Sưu tầm:
THƠ TỰ DO HIỆN ĐẠI
Nếu Thơ Mới ra đời vào khoảng năm 1932, và phát triển như vũ bão trong khoảng 2 thập niên, để lại dấu ấn quan trọng trong lịch sử văn học, thơ ca Việt Nam, với những cái tên lẫy lừng như TTKH, Thâm Tâm, Xuân Diệu, Huy Cận, Lưu Trọng Lư, Hàn Mặc Tử, Nguyễn Bính v.v..., thì khoảng 23 năm sau, vào năm 1955, trên các thi đàn Việt Nam bắt đầu thấy xuất hiện một thể thơ, mới hơn cả thơ mới nữa, với tên gọi là...Thơ Tự Do.
Thật ra, có thể nói Thơ Tự Do xuất hiện từ rất sớm ở các quốc gia phương Tây: Pháp, Đức, Anh, Mỹ, Nga v.v...và bùng phát mạnh mẽ từ sau Thế Chiến thứ hai, như là một cách giải thoát những uẩn ức, những cô đọng, những chất chứa, được tích luỹ trong thời tao loạn. Tất cả những tích luỹ ấy dồn ép ra thành thơ ca dưới dạng phóng túng nhất của ngòi bút: Thơ Tự Do, với tất cả những phá cách tiêu biểu, như thể là một sự giải phóng của tâm hồn khỏi ách áp bức của những lệ luật, vần điệu cũ vậy.
I - Những đặc trưng nổi bật của Thơ Tự Do:
1 - Về mặt hình thức:
- Số chữ trong mỗi câu không hạn định: ít nhất một từ, và nhiều thì có thể trên một chục từ.
- Số câu cũng không hạn định, và không chia ra thành khổ 4 câu như cũ nữa.
- Không có những khái niệm về Niêm, Luật, Đối .
- Về Vần: cũng không có một luật lệ cố định nào. Nói chung là vần muốn gieo ở đâu cũng được cả.
2 - Về mặt nội dung :
- Thường có nhiều âm thanh, hình tượng, màu sắc đa dạng và phong phú, biểu thị bởi những cách dùng từ hết sức mới lạ, mang tính cách tân, không hàm chứa những hình ảnh cũ kỹ sáo mòn, như trăng vàng, hồ thu, giọt sầu, Tương giang, Dịch thuỷ...nữa. Thậm chí những từ chỉ các cơ quan sinh dục, các bộ phận thân thể nhạy cảm của cả nam lẫn nữ, những vật thể bình thường hay tầm thường của cuộc đời (gốc cây, hòn sỏi...), những sinh vật bé bỏng, li ti, gớm ghiếc (theo quan điểm cũ) như ruồi, nhện gián, nhặng...cũng thấy sử dụng, miêu tả thường xuyên.
- Thường có những khái niệm trừu tượng, siêu thực, hoang tưởng, phi vật thể, đôi khi quái dị, đan xen vào nhau thay thế cho những hình tượng cụ thể quen thuộc cũ.
- Lời kết đôi khi, hoặc thường khi được bỏ ngỏ, không tròn trịa, có đầu có đuôi như thơ cũ. Để tuỳ người đọc muốn kết luận ra sao thì ra, hoặc hình dung tiếp theo hướng nào cũng được cả.
- Ý thơ thì hết sức đa dạng, không gò gẫm trong bất cứ một khuôn khổ nào, một cách phối trí cố định nào. Nhưng đa phần đều đề cập đến những vấn đề cốt lõi của nhân sinh, của kiếp người. Cũng vẫn trăn trở đi tìm lời giải đáp cho những câu hỏi muôn thuở: Người là ai? Từ đâu đến? Sẽ về đâu? Sống ở đời này để làm gì? Cõi cực lạc, an bình ở chốn nào? Đi đường nào để tìm về những cội nguồn hoan lạc ấy? Người cư xử với người như thế nào cho phải cách? Quan hệ giữa vô biên và bản ngã là thứ quan hệ gì? Có hay không có mối quan hệ ấy? Và thật ra thì có vô biên hay không? v.v...
Những chủ đề cao siêu như vậy, cách thể hiện lại khác thường, nên Thơ Tự Do thường được hiểu một cách đơn giản và sai lầm như là một loại thơ rối rắm, tối nghĩa, khó tiếp thu, khó nhận thức, khó cảm thụ, khó đọc, và khó nhớ. Thật ra thì không phải như vậy!
II - Thơ Tự Do dễ viết hay khó viết?
Từ những đặc trưng của thể loại Thơ Tự Do nêu trên, có thể rút ra được một số kết luận như sau:
1 - Một là, Thơ Tự Do rất dễ viết:
Thậm chí dễ viết đến nỗi ai viết cũng được, chỉ cần là tay ngang, amateur, tài tử, nghiệp dư cũng viết được Thơ Tự Do một cách dễ dàng.
Có nhiều nhà thơ nghiệp dư, mỗi ngày có thể sáng tác được hàng chục, thậm chí hàng vài chục bài thơ tự do (!), một cách vô cùng thoải mái, mà khỏi cần mất công học hỏi Thi Pháp, vần luật, tiết tấu gì hết (!).
Chỉ cần mỗi một điều là có hứng, là cao hứng, nghĩ một đề tài nào đấy, và cứ để xuôi dòng tư tưởng, mạnh tay phóng bút. Viết xong cũng chẳng cần phải mất công gọt giũa bao giờ (!).
Tóm lại: Thơ Tự Do rất dễ viết.
Nhưng cũng chính vì sự dễ dàng ấy mà thường là người viết chỉ cho ra những sản phẩm loại hai, loại ba, hoặc sản phẩm dạng thô mà thôi. Hiếm khi thấy được một bài Thơ Tự Do đạt tính biểu cảm cao độ, và cũng hiếm khi thấy được những bài Thơ Tự Do hoàn chỉnh. Hiếm, nghĩa là vẫn có, nhưng hoạ hoằn lắm mới có vậy.
2 - Hai là, viết Thơ Tự Do cho hay là rất khó: thậm chí vô cùng khó. Tại sao?
Thật không dễ trả lời câu hỏi này, cũng không dễ trình bày khái niệm này để ai cũng có thể quán triệt xuyên suốt, nhưng có thể tóm tắt gọn gàng như sau: Thơ Tự Do là thành tựu của thi ca hiện đại, là hội tụ của tất cả những gì cổ điển và cổ điển nhất, từ đó mà đưa đến những cách tân, vượt ra ngoài mọi thủ tục, mọi trình tự, mọi lề luật. Do đó, Thơ Tự Do là đỉnh cao thâm nghiêm nhất, vòi vọi nhất, mà người viết muốn viết thành công, không thể không hao tổn công phu, khó nhọc vậy.
Người xưa nói : "Nghề chơi cũng lắm công phu”.
Không thể có cái gì ít tốn công sức mà lại đạt thành tựu to lớn một cách dễ dàng được cả.
Có thể dùng một số hình ảnh thí dụ để dễ so sánh, dễ hiểu hơn như sau:
Theo ngôn ngữ kiếm hiệp của KIM DUNG, nếu ai có đọc Tiếu Ngạo Giang Hồ, sẽ thấy Kim Dung đưa ra quan điểm “Vô chiêu thắng hữu chiêu”. Trong đó, ông lập luận rằng:
- Cấp 1: Những người không biết gì về võ nghệ, khi đánh nhau chỉ có thể đạt mức đánh...võ rừng, nghĩa là đánh...loạn xạ, không đâu ra đâu cả, và tất nhiên là hiệu quả sẽ không cao.
- Cấp 2: Đối với những người đã dày công học tập, rèn luyện võ nghệ, thì mỗi khi ra đòn đều đúng theo chiêu thức, phương pháp. Tất nhiên hiệu quả đạt được sẽ cao hơn gấp bội.
- Cấp 3: Ở trình độ võ nghệ thượng thừa, sau khi trang bị trong mình đủ các loại võ công, bí kíp, người ra đòn lại đánh theo kiểu “vô chiêu”, nghĩa là chẳng cần chiêu thức nào hết, nhưng mỗi khi vung tay cất chân, đều tự nhiên theo đúng phép tắc tinh luyện, những đòn đánh thì cứ như thể là mây trôi nước chảy vậy. Tất nhiên hiệu quả của “vô chiêu” hơn hẳn “hữu chiêu”.
Đem khái niệm này áp dụng vào Thi ca có thể hiểu được dễ dàng:
- Người không biết gì về Thi Pháp, Vần Luật, Tiết Tấu giống như người không biết võ, khi làm thơ (bất luận thơ gì) sẽ chỉ đạt hiệu quả của nhóm cấp1.
- Những người làm thơ cổ, thơ Lục bát, thơ Đường, thơ Mới, đều phải học tập và nắm vững những quy luật về Thi Pháp, Vần Luật, Tiết Tấu của mỗi loại thơ. Có thể coi như nhóm cấp 2.
- Còn những người sau khi hiểu rõ các quy luật nói trên, quay trở lại làm Thơ Tự Do, chẳng khác nào những võ sư cao thủ sử dụng vô chiêu vậy. Hiệu quả sẽ rất ghê gớm. Đó là nhóm cấp 3 vậy.
Vì vậy, Thơ Tự Do tiếng rằng tự do, không theo quy luật nào cả, nhưng lại là loại thơ khó nhất, dễ viết thật, nhưng viết cho hay lại là...khó nhất. Và đương nhiên, đây không phải là thể loại dành cho những người mới nhập môn như thường được dân gian hiểu lầm. Có thể nói, chỉ những ai lăn lộn với Thi Ca lâu ngày chầy tháng, mới hy vọng có thành tựu với Thơ Tự Do mà thôi.
III-Một bài “Thơ Tự Do hay” đòi hỏi những gì?
1-Phải tinh gọn:
- Không được thừa những gì “dư thừa”, tuyệt đối tránh những từ “thì, và, là, mà, cũng, vẫn, để, nhưng, vì, vì thế, dù, dẫu v.v...”.
- Không được trùng lặp về cả từ lẫn ý (Xin lưu ý là Điệp Ngữ là một thủ thuật Mỹ từ pháp như ánh sao trên trời, còn Trùng lặp chỉ là một cách diễn đạt tầm thường, như chân vịt trên mặt bùn vậy: Cả hai thứ “sao trên trời” và “chân vịt trên mặt bùn” đều có 5 cánh, nhưng khác nhau nhiều, nhiều lắm !!!).
- Không sử dụng những từ “lạc lõng” trong một tổng thể thống nhất.
2 - Phải phong phú :
- Không được thiếu những thứ không thể thiếu: hình ảnh, âm thanh, màu sắc, ẩn dụ, dẫn suy v.v...
- Phải phối trí hài hoà trong một bố cục linh động không định trước.
- Những hình ảnh, âm thanh, màu sắc ấy khó hơn nữa, không chỉ là những hình ảnh, âm thanh, màu sắc thông thường, mà còn phải là biểu tượng cho một khái niệm trừu tượng, vô hình, siêu thực nào đó nữa (Con nhện, chẳng hạn, không những là một con nhện..., mà còn phải đại diện cho một ý tưởng nào đấy phù hợp với mạch thơ nữa !).
3 - Âm thầm đòi hỏi một tiết tấu phù hợp với bài thơ, ý thơ:
- Tiết tấu nhanh chậm, hoặc thúc hối, hoặc thư thả: mỗi tiết tấu đòi hỏi một thủ pháp riêng biệt.
- Tiết tấu liền lạc, du dương: Dù không có quy tắc cố định về vần (gieo vần ở đâu cũng được, tuỳ ý người viết), nhưng tính chất của một bài thơ vẫn âm thầm đòi hỏi phải có tiết tấu liền lạc, du dương. Nghĩa là các câu vẫn phải ăn vần với nhau ở...chỗ thích hợp (!). Chỗ nào là...chỗ thích hợp? Chỉ những người có năng khiếu về thơ ca, hoặc những người đã từng lăn lóc với thơ nhiều năm mới biết được chỗ nào là chỗ thích hợp nhất để gieo vần mà thôi! Và điều này cũng chẳng có một nguyên tắc nào để tổng kết được cả, thường là chỉ dựa trên...“cảm nhận” mà thôi.
- Tiết tấu bổng trầm: Để câu thơ không vấp phải lỗi “khổ độc” (khó đọc), cũng như để đạt được mức độ “êm tai, thánh thót”, mỗi câu thơ dù không tuân theo quy luật nào đi nữa, vẫn phải âm thầm chấp nhận quy tắc “DẠNG SÓNG”, tức “HÌNH SIN”, nói theo kiểu cũ thì đó là luật “Nhị Tứ Lục đảo thanh phân minh”. Nghĩa là nếu chữ thứ hai vần Trắc, thì chữ thứ tư vần Bằng, chữ thứ sáu lại vần Trắc; và ngược lại.
THƠ TỰ DO HIỆN ĐẠI
Nếu Thơ Mới ra đời vào khoảng năm 1932, và phát triển như vũ bão trong khoảng 2 thập niên, để lại dấu ấn quan trọng trong lịch sử văn học, thơ ca Việt Nam, với những cái tên lẫy lừng như TTKH, Thâm Tâm, Xuân Diệu, Huy Cận, Lưu Trọng Lư, Hàn Mặc Tử, Nguyễn Bính v.v..., thì khoảng 23 năm sau, vào năm 1955, trên các thi đàn Việt Nam bắt đầu thấy xuất hiện một thể thơ, mới hơn cả thơ mới nữa, với tên gọi là...Thơ Tự Do.
Thật ra, có thể nói Thơ Tự Do xuất hiện từ rất sớm ở các quốc gia phương Tây: Pháp, Đức, Anh, Mỹ, Nga v.v...và bùng phát mạnh mẽ từ sau Thế Chiến thứ hai, như là một cách giải thoát những uẩn ức, những cô đọng, những chất chứa, được tích luỹ trong thời tao loạn. Tất cả những tích luỹ ấy dồn ép ra thành thơ ca dưới dạng phóng túng nhất của ngòi bút: Thơ Tự Do, với tất cả những phá cách tiêu biểu, như thể là một sự giải phóng của tâm hồn khỏi ách áp bức của những lệ luật, vần điệu cũ vậy.
I - Những đặc trưng nổi bật của Thơ Tự Do:
1 - Về mặt hình thức:
- Số chữ trong mỗi câu không hạn định: ít nhất một từ, và nhiều thì có thể trên một chục từ.
- Số câu cũng không hạn định, và không chia ra thành khổ 4 câu như cũ nữa.
- Không có những khái niệm về Niêm, Luật, Đối .
- Về Vần: cũng không có một luật lệ cố định nào. Nói chung là vần muốn gieo ở đâu cũng được cả.
2 - Về mặt nội dung :
- Thường có nhiều âm thanh, hình tượng, màu sắc đa dạng và phong phú, biểu thị bởi những cách dùng từ hết sức mới lạ, mang tính cách tân, không hàm chứa những hình ảnh cũ kỹ sáo mòn, như trăng vàng, hồ thu, giọt sầu, Tương giang, Dịch thuỷ...nữa. Thậm chí những từ chỉ các cơ quan sinh dục, các bộ phận thân thể nhạy cảm của cả nam lẫn nữ, những vật thể bình thường hay tầm thường của cuộc đời (gốc cây, hòn sỏi...), những sinh vật bé bỏng, li ti, gớm ghiếc (theo quan điểm cũ) như ruồi, nhện gián, nhặng...cũng thấy sử dụng, miêu tả thường xuyên.
- Thường có những khái niệm trừu tượng, siêu thực, hoang tưởng, phi vật thể, đôi khi quái dị, đan xen vào nhau thay thế cho những hình tượng cụ thể quen thuộc cũ.
- Lời kết đôi khi, hoặc thường khi được bỏ ngỏ, không tròn trịa, có đầu có đuôi như thơ cũ. Để tuỳ người đọc muốn kết luận ra sao thì ra, hoặc hình dung tiếp theo hướng nào cũng được cả.
- Ý thơ thì hết sức đa dạng, không gò gẫm trong bất cứ một khuôn khổ nào, một cách phối trí cố định nào. Nhưng đa phần đều đề cập đến những vấn đề cốt lõi của nhân sinh, của kiếp người. Cũng vẫn trăn trở đi tìm lời giải đáp cho những câu hỏi muôn thuở: Người là ai? Từ đâu đến? Sẽ về đâu? Sống ở đời này để làm gì? Cõi cực lạc, an bình ở chốn nào? Đi đường nào để tìm về những cội nguồn hoan lạc ấy? Người cư xử với người như thế nào cho phải cách? Quan hệ giữa vô biên và bản ngã là thứ quan hệ gì? Có hay không có mối quan hệ ấy? Và thật ra thì có vô biên hay không? v.v...
Những chủ đề cao siêu như vậy, cách thể hiện lại khác thường, nên Thơ Tự Do thường được hiểu một cách đơn giản và sai lầm như là một loại thơ rối rắm, tối nghĩa, khó tiếp thu, khó nhận thức, khó cảm thụ, khó đọc, và khó nhớ. Thật ra thì không phải như vậy!
II - Thơ Tự Do dễ viết hay khó viết?
Từ những đặc trưng của thể loại Thơ Tự Do nêu trên, có thể rút ra được một số kết luận như sau:
1 - Một là, Thơ Tự Do rất dễ viết:
Thậm chí dễ viết đến nỗi ai viết cũng được, chỉ cần là tay ngang, amateur, tài tử, nghiệp dư cũng viết được Thơ Tự Do một cách dễ dàng.
Có nhiều nhà thơ nghiệp dư, mỗi ngày có thể sáng tác được hàng chục, thậm chí hàng vài chục bài thơ tự do (!), một cách vô cùng thoải mái, mà khỏi cần mất công học hỏi Thi Pháp, vần luật, tiết tấu gì hết (!).
Chỉ cần mỗi một điều là có hứng, là cao hứng, nghĩ một đề tài nào đấy, và cứ để xuôi dòng tư tưởng, mạnh tay phóng bút. Viết xong cũng chẳng cần phải mất công gọt giũa bao giờ (!).
Tóm lại: Thơ Tự Do rất dễ viết.
Nhưng cũng chính vì sự dễ dàng ấy mà thường là người viết chỉ cho ra những sản phẩm loại hai, loại ba, hoặc sản phẩm dạng thô mà thôi. Hiếm khi thấy được một bài Thơ Tự Do đạt tính biểu cảm cao độ, và cũng hiếm khi thấy được những bài Thơ Tự Do hoàn chỉnh. Hiếm, nghĩa là vẫn có, nhưng hoạ hoằn lắm mới có vậy.
2 - Hai là, viết Thơ Tự Do cho hay là rất khó: thậm chí vô cùng khó. Tại sao?
Thật không dễ trả lời câu hỏi này, cũng không dễ trình bày khái niệm này để ai cũng có thể quán triệt xuyên suốt, nhưng có thể tóm tắt gọn gàng như sau: Thơ Tự Do là thành tựu của thi ca hiện đại, là hội tụ của tất cả những gì cổ điển và cổ điển nhất, từ đó mà đưa đến những cách tân, vượt ra ngoài mọi thủ tục, mọi trình tự, mọi lề luật. Do đó, Thơ Tự Do là đỉnh cao thâm nghiêm nhất, vòi vọi nhất, mà người viết muốn viết thành công, không thể không hao tổn công phu, khó nhọc vậy.
Người xưa nói : "Nghề chơi cũng lắm công phu”.
Không thể có cái gì ít tốn công sức mà lại đạt thành tựu to lớn một cách dễ dàng được cả.
Có thể dùng một số hình ảnh thí dụ để dễ so sánh, dễ hiểu hơn như sau:
Theo ngôn ngữ kiếm hiệp của KIM DUNG, nếu ai có đọc Tiếu Ngạo Giang Hồ, sẽ thấy Kim Dung đưa ra quan điểm “Vô chiêu thắng hữu chiêu”. Trong đó, ông lập luận rằng:
- Cấp 1: Những người không biết gì về võ nghệ, khi đánh nhau chỉ có thể đạt mức đánh...võ rừng, nghĩa là đánh...loạn xạ, không đâu ra đâu cả, và tất nhiên là hiệu quả sẽ không cao.
- Cấp 2: Đối với những người đã dày công học tập, rèn luyện võ nghệ, thì mỗi khi ra đòn đều đúng theo chiêu thức, phương pháp. Tất nhiên hiệu quả đạt được sẽ cao hơn gấp bội.
- Cấp 3: Ở trình độ võ nghệ thượng thừa, sau khi trang bị trong mình đủ các loại võ công, bí kíp, người ra đòn lại đánh theo kiểu “vô chiêu”, nghĩa là chẳng cần chiêu thức nào hết, nhưng mỗi khi vung tay cất chân, đều tự nhiên theo đúng phép tắc tinh luyện, những đòn đánh thì cứ như thể là mây trôi nước chảy vậy. Tất nhiên hiệu quả của “vô chiêu” hơn hẳn “hữu chiêu”.
Đem khái niệm này áp dụng vào Thi ca có thể hiểu được dễ dàng:
- Người không biết gì về Thi Pháp, Vần Luật, Tiết Tấu giống như người không biết võ, khi làm thơ (bất luận thơ gì) sẽ chỉ đạt hiệu quả của nhóm cấp1.
- Những người làm thơ cổ, thơ Lục bát, thơ Đường, thơ Mới, đều phải học tập và nắm vững những quy luật về Thi Pháp, Vần Luật, Tiết Tấu của mỗi loại thơ. Có thể coi như nhóm cấp 2.
- Còn những người sau khi hiểu rõ các quy luật nói trên, quay trở lại làm Thơ Tự Do, chẳng khác nào những võ sư cao thủ sử dụng vô chiêu vậy. Hiệu quả sẽ rất ghê gớm. Đó là nhóm cấp 3 vậy.
Vì vậy, Thơ Tự Do tiếng rằng tự do, không theo quy luật nào cả, nhưng lại là loại thơ khó nhất, dễ viết thật, nhưng viết cho hay lại là...khó nhất. Và đương nhiên, đây không phải là thể loại dành cho những người mới nhập môn như thường được dân gian hiểu lầm. Có thể nói, chỉ những ai lăn lộn với Thi Ca lâu ngày chầy tháng, mới hy vọng có thành tựu với Thơ Tự Do mà thôi.
III-Một bài “Thơ Tự Do hay” đòi hỏi những gì?
1-Phải tinh gọn:
- Không được thừa những gì “dư thừa”, tuyệt đối tránh những từ “thì, và, là, mà, cũng, vẫn, để, nhưng, vì, vì thế, dù, dẫu v.v...”.
- Không được trùng lặp về cả từ lẫn ý (Xin lưu ý là Điệp Ngữ là một thủ thuật Mỹ từ pháp như ánh sao trên trời, còn Trùng lặp chỉ là một cách diễn đạt tầm thường, như chân vịt trên mặt bùn vậy: Cả hai thứ “sao trên trời” và “chân vịt trên mặt bùn” đều có 5 cánh, nhưng khác nhau nhiều, nhiều lắm !!!).
- Không sử dụng những từ “lạc lõng” trong một tổng thể thống nhất.
2 - Phải phong phú :
- Không được thiếu những thứ không thể thiếu: hình ảnh, âm thanh, màu sắc, ẩn dụ, dẫn suy v.v...
- Phải phối trí hài hoà trong một bố cục linh động không định trước.
- Những hình ảnh, âm thanh, màu sắc ấy khó hơn nữa, không chỉ là những hình ảnh, âm thanh, màu sắc thông thường, mà còn phải là biểu tượng cho một khái niệm trừu tượng, vô hình, siêu thực nào đó nữa (Con nhện, chẳng hạn, không những là một con nhện..., mà còn phải đại diện cho một ý tưởng nào đấy phù hợp với mạch thơ nữa !).
3 - Âm thầm đòi hỏi một tiết tấu phù hợp với bài thơ, ý thơ:
- Tiết tấu nhanh chậm, hoặc thúc hối, hoặc thư thả: mỗi tiết tấu đòi hỏi một thủ pháp riêng biệt.
- Tiết tấu liền lạc, du dương: Dù không có quy tắc cố định về vần (gieo vần ở đâu cũng được, tuỳ ý người viết), nhưng tính chất của một bài thơ vẫn âm thầm đòi hỏi phải có tiết tấu liền lạc, du dương. Nghĩa là các câu vẫn phải ăn vần với nhau ở...chỗ thích hợp (!). Chỗ nào là...chỗ thích hợp? Chỉ những người có năng khiếu về thơ ca, hoặc những người đã từng lăn lóc với thơ nhiều năm mới biết được chỗ nào là chỗ thích hợp nhất để gieo vần mà thôi! Và điều này cũng chẳng có một nguyên tắc nào để tổng kết được cả, thường là chỉ dựa trên...“cảm nhận” mà thôi.
- Tiết tấu bổng trầm: Để câu thơ không vấp phải lỗi “khổ độc” (khó đọc), cũng như để đạt được mức độ “êm tai, thánh thót”, mỗi câu thơ dù không tuân theo quy luật nào đi nữa, vẫn phải âm thầm chấp nhận quy tắc “DẠNG SÓNG”, tức “HÌNH SIN”, nói theo kiểu cũ thì đó là luật “Nhị Tứ Lục đảo thanh phân minh”. Nghĩa là nếu chữ thứ hai vần Trắc, thì chữ thứ tư vần Bằng, chữ thứ sáu lại vần Trắc; và ngược lại.
Chỉnh sửa lần cuối:
Long Nguyên
Gà cận
Re:
Luật bằng và trắc.
Nhiều bạn cứ nghĩ làm thơ không gieo vần, viết theo cảm xúc, thích sao viết vậy thì gọi là thơ tự do. Nhưng thật ra đó chỉ là văn xuôi xuống dòng. Bài trên đây mình sưu tầm lâu rồi cũng không nhớ lấy ở đâu, nay post lên cho mọi người tham khảo và đóng góp ý kiến nhé!